Diolch, Ddirprwy Lywydd. Pleser mawr yw defnyddio fy nadl fer heddiw i dynnu sylw unwaith eto at ddiogelu cofebion rhyfel ledled Cymru. Mae'n anrhydedd fawr i mi gael y cyfle i siarad unwaith eto am bwysigrwydd diogelu cofebion rhyfel yng Nghymru. Fel y dywedais droeon o'r blaen, maent yn rhan hanfodol o wead diwylliannol a chymdeithasol Cymru a Phrydain, ac mae mor bwysig ein bod yn diogelu'r cofebion hyn ar gyfer y dyfodol. Rhaid i genedlaethau'r dyfodol gofio a pheidio byth ag anghofio'r rhai a fu farw dros ein rhyddid, a thrwy wneud hynny, gallant ddysgu o ryfeloedd blaenorol fel na chânt eu hailadrodd byth eto. Felly, mae'n hanfodol i lywodraethau ar bob lefel wneud popeth yn eu gallu i ddiogelu'r cofebion hyn, gan eu bod, yn anffodus, wedi dod o dan fygythiad cynyddol dros y blynyddoedd diwethaf.

Wrth gwrs, nid ymgyrch plaid wleidyddol yw hon, gan fod cefnogaeth i ddiogelu ein cofebion rhyfel wedi dod gan wleidyddion ar bob lefel ac ar bob ochr i'r sbectrwm gwleidyddol, ac mae'r gefnogaeth a ddangoswyd gan gynifer i'r achos gwerthfawr hwn yn galondid mawr i mi. Yn San Steffan, dywedodd yr Aelod Seneddol dros Liverpool Wavertree ar y pryd, Luciana Berger, ac rwy'n dyfynnu,

Mae mor bwysig ein bod yn cofio'r aberth enfawr a wnaed... a diogelu, i bob un ohonom, y rhyddid rydym yn ei fwynhau heddiw. Mae cofebion rhyfel yn ein helpu i gofio am y bobl sydd wedi rhoi eu bywydau. Mae cofebion hefyd yn helpu cymunedau lleol a phobl ifanc i ymwneud â hanes lleol.

Ac yn Holyrood, dywedodd Aelod Greenock ac Inverclyde o Senedd yr Alban, Stuart McMillan, ac rwy'n dyfynnu eto,

Mae'n ddyletswydd arnom i'n milwyr i gadw'r cofebion sy'n anrhydeddu ac yn cofio'r rhai a fu farw.

Mae galwadau gan wleidyddion o bob plaid, ac o bob rhan o'r DU, yn ein hatgoffa nad ni yn unig sy'n ceisio anrhydeddu ein harwyr, ac maent hefyd yn ein hatgoffa o'r effaith enfawr y mae'r rhyfeloedd hynny wedi'i chael ar y Deyrnas Unedig. Ac felly cawn gyfle i arwain drwy esiampl a gweithio gyda'n gilydd i sicrhau bod cofebion rhyfel Cymru yn cael eu diogelu ar gyfer y dyfodol.

Nawr, yn ôl yr amcangyfrifon diweddaraf gan yr Ymddiriedolaeth Cofebion Rhyfel, ceir oddeutu 10,000 o gofebion rhyfel yn y Deyrnas Unedig. Mae pob cofeb ryfel yn unigryw yn ei hawl ei hun. Placiau yw rhai, gerddi yw rhai eraill, ac eraill yn gerfluniau, a cheir ffenestri hyd yn oed sy'n gofebion. Ond mae i bob un ohonynt arwyddocâd aruthrol i deuluoedd y rhai a syrthiodd mewn rhyfeloedd blaenorol ac i'r gymuned leol. I rai, efallai mai'r enwau a restrir ar gofeb fydd yr unig gofnod o aberth yr unigolyn hwnnw. Mae hynny'n peri cymaint mwy o bryder wrth inni barhau i glywed straeon am gofebion yn cael eu fandaleiddio a'u difrodi ar draws y wlad. Efallai y bydd yr Aelodau'n cofio, yn ôl ym mis Mawrth, pan gafodd swastica ei phaentio ar draws cofeb ryfel Cei Conna a Shotton. Mae fandaliaeth y gofeb honno'n dangos yr amarch dyfnaf tuag at y 70 milwr a gollodd eu bywydau yn ystod y rhyfel byd cyntaf.

Ac nid dyna'r unig achos o fandaliaeth yn ystod y misoedd diwethaf. Cafodd cofeb i'r Rhyfel yn erbyn y Boeriaid ar lan y môr yn Abertawe, gyferbyn â chae rygbi Sain Helen, ei baentio â symbolau anarchiaeth a'r geiriau 'smash empire' a 'troops out'. Ac yn dilyn protest newid hinsawdd yng ngogledd Cymru ym mis Medi, cafodd cofeb ryfel ym Mangor ei fandaleiddio. Digwyddodd yr holl ddigwyddiadau hyn dros y 12 mis diwethaf, gan brofi bod diogelu cofebion rhyfel Cymru yr un mor bwysig a pherthnasol ag erioed. Ac felly, heddiw, yn y Siambr hon, gobeithio y bydd yr Aelodau'n ymuno â mi i ddweud y byddwn yn cofio'r rhai a ymladdodd ac a fu farw dros y wlad hon, ac y byddwn ni, fel cynrychiolwyr cymunedau ledled Cymru, yn gwneud popeth a allwn i ddiogelu a chofio eu haberth.