A gaf i ddiolch i'r Gweinidog am ei ddatganiad ddoe, ac, unwaith eto, am y datganiad hwn heddiw a'r cyfle i ofyn cwestiynau ac i egluro ychydig o bwyntiau o ran y newyddion gan Tata am y posibilrwydd o golli 3,000 o swyddi ac agweddau eraill a amlygwyd gan y pedwar pwynt? Mae'n bwysig ein bod yn cydnabod bod y 3.000 o swyddi a gollir yn digwydd ledled Ewrop, ond os ystyriwn fod traean o'r rheini efallai yn y DU, mae hynny'n mynd i fod yn un rhan o wyth o'r gweithlu yn y DU, sef 1,000 o swyddi ledled y DU, ac mae'r rhan fwyaf o weithfeydd Tata y DU yn mynd i fod yng Nghymru. Felly mae'n effeithio'n enfawr ar swyddi a gweithlu Cymru.

A gadewch inni fod yn onest yma: mae pedair blynedd wedi mynd heibio ers inni weld yr heriau a ddaeth i Tata pan gaewyd Redcar yn 2015, ac rydym wedi gweld y gweithwyr dur yn mynd trwy lawer o newidiadau yn ystod y pedair blynedd hynny—i fyny ac i lawr—amseroedd anodd ac yna bydden nhw'n cael rhyddhad, ac yna mwy o amseroedd anodd a mwy o heriau. Ac mae hyn wedi cael effaith ofnadwy ar weithwyr dur a'u teuluoedd, gyda'r holl straen a phryder yn ei gylch. A'r cyhoeddiad yr ydych chi newydd ei nodi heddiw, Gweinidog, y bydd yn annhebygol y cawn wybod ymhle y gwelir colli swyddi ac na chawn wybod ynghylch y gweithredu tan 2021—18 mis arall—mae hyn yn mynd i ychwanegu mwy o ansicrwydd i'r teuluoedd hynny ac i'r gweithwyr dur hynny, gan y byddan nhw'n mynd i'r gwaith bob dydd yn meddwl efallai na fydd swydd ganddyn nhw ymhen 12 mis. Mae'n rhywbeth, mewn gwirionedd, y mae angen i Tata fynd i'r afael ag ef yn gyflym, yn hytrach na'i adael mor hwyr. Rwy'n sylweddoli eu bod yn gwneud eu gwaith, yn yr ystyr eu bod yn mynd i edrych yn fanwl ar hyn. Ond mae'n gadael yr ansicrwydd hwnnw ym meddyliau pobl am y misoedd sydd o'n blaenau, ac mae angen inni fynd i'r afael â hynny, ac mae hynny'n bwysig iawn.

Rwyf hefyd yn croesawu eich bod wedi tynnu sylw at elfen y gadwyn gyflenwi, oherwydd, unwaith eto, agwedd y gadwyn gyflenwi yw hon, 'Beth maen nhw'n ei wneud yn ystod y 18 mis nesaf? Ble maen nhw'n mynd i fod yn rhoi eu gweithlu a'u pwyslais? Sut maen nhw'n mynd i ystyried buddsoddi a sicrhau'r agwedd honno a gwneud yn siwr eu bod yn mynd i'r afael â'r arbedion effeithlonrwydd a'r optimeiddio y mae Tata yn tynnu sylw atynt eu hunain?

Rhan arall o'r datganiad sy'n peri gofid—os edrychwch arno'n ofalus iawn, mae'n cyfeirio at enillion cyn llog, treth, dibrisiant ac amorteiddio'n gostwng 90 y cant yn y flwyddyn ariannol hon. Maen nhw'n gweld gostyngiad o 90 y cant. Mae'r gostyngiad yn y ffigurau hynny yn enfawr, ac felly mae'n rhaid inni edrych yn ofalus iawn ar ddyfodol cynaliadwy cynhyrchu dur.

Maen nhw hefyd yn tynnu sylw at ddympio yn eu datganiad, a sut mae hynny wedi effeithio ar y farchnad fyd-eang, ac, unwaith eto, mae'n rhaid inni alw ar Lywodraeth y DU i wneud mwy i gael yr UE i osod camau amddiffyn uwch, tra'r ydym yn dal i fod yn aelodau o'r UE. Ond hefyd, os ydym ni'n mynd i adael yr UE, beth yw'r mecanwaith amddiffyn sy'n mynd i fod ar waith ar gyfer y DU i ddiogelu rhag dympio'r dur hwn o lefydd eraill, oherwydd y rhyfel masnach rhwng Tsieina ac America? Dyna beth sy'n achosi rhai o'r problemau hynny. A bod yn blaen, roeddem yn gwybod, y tro diwethaf, na wnaeth y DU ddim i wthio'r UE i roi'r tariffau ar ddur o Tsieina. Gwledydd eraill yr UE wnaeth hynny, felly nid oes gennyf i unrhyw ffydd, ar hyn o bryd, yn Llywodraeth y DU yn rhoi unrhyw beth mewn grym i atal y dympio hwnnw rhag digwydd. A wnewch chi, unwaith eto, godi'r materion hynny gyda Llywodraeth y DU i sicrhau y gallwn ni amddiffyn dur y DU rhag cyrch gan fewnforion rhad o genhedloedd eraill?

Gweinidog, mae'r datganiad hefyd yn tynnu sylw at gynnydd mewn gwerthiannau ym mhen ucha'r farchnad, ac mae hynny'n golygu gwariant cyfalaf. A ydych chi wedi cael trafodaethau gyda Tata ynghylch lle y gallent fod eisiau rhoi gwariant cyfalaf ar waith i gael gwerthiannau pen ucha'r farchnad, i gael y cynhyrchion, fel y llinell galfaneiddio cablau ym Mhort Talbot neu'r llinell Zodiac yng Nghasnewydd, er mwyn sicrhau y gallwn ni gael cynnyrch sy'n gwerthu ym mhen ucha'r uchel? Oherwydd sawl gwaith maen nhw wedi dweud wrthyf, os gallant gael mwy o hynny, mae'n cynyddu eu helw a maint yr elw o ganlyniad i hynny.

Soniodd am Orb, ac, unwaith eto, mae'r cwestiwn yn codi, pan wnaed y cyhoeddiad ynghylch Orb, roedden nhw'n sôn am drosglwyddo'r swyddi hynny i'r gweithfeydd yn ne Cymru, yn enwedig ym Mhort Talbot: ble mae hyn yn dod o fewn hynny, oherwydd, os ydyn nhw'n sôn am golli swyddi ym Mhort Talbot, ac rydym ni wedi clywed bod hynny tua thraean y swyddi coler glas a thua dwy ran o dair o'r swyddi coler gwyn. Felly mae swyddi coler glas yn mynd, a ble fydd y swyddi hynny'n cael eu colli? Os bydd modd i bobl o Orb fynd i'r gweithfeydd eraill, sut mae hynny'n cyd-fynd â'r cynllun hwn?

Fe wnaethoch sôn hefyd am fargen ddinesig bae Abertawe fel rhan o'ch ateb chi i Russell George ac, eto, efallai y gall Llywodraeth Cymru roi ymrwymiad i'r modd y bydd yn gweithio gyda bargen ddinesig bae Abertawe, yn enwedig y prosiect gwyddor dur, i ystyried, efallai, yr agenda niwtral o ran carbon y mae Tata yn sôn amdani fel rhan o'r fargen honno, a gallwn ni ddangos yr ymrwymiad parhaus i ddyfodol y diwydiant dur yma yng Nghymru drwy'r prosiect hwnnw. Eto, byddai ymrwymiad Llywodraeth Cymru i hynny'n cael ei groesawu'n fawr.

Cytunaf hefyd â chi, yn bendant iawn, bod yn rhaid cadw at y memorandwm cyd-ddealltwriaeth â'r undebau llafur, gan fod gweithwyr dur wedi ildio eu cyfraniadau pensiwn a'u hawliau ac wedi newid i gynllun newydd gyda'r ymrwymiad hwnnw a roddwyd gan Tata. Ni allan nhw gefnu ar yr ymrwymiad hwnnw. Mae'n rhaid iddyn nhw wneud yn siŵr bod y diffyg—felly, mae'r swyddi gorfodol wedi mynd. Os cofiaf yn iawn, byddent yn cadw unrhyw ddiswyddiadau gorfodol tan 2026. Rhaid iddyn nhw gyflawni hynny. Ni allant gerdded i ffwrdd, oherwydd mae'r gweithwyr dur wedi rhoi popeth iddyn nhw. Maen nhw wedi rhoi eu cyfraniadau a newidiadau pensiwn iddyn nhw, maen nhw wedi rhoi eu hymrwymiad iddyn nhw, maen nhw wedi rhoi newidiadau cynhyrchiant iddyn nhw. Maen nhw hyd yn oed wedi derbyn colli swyddi pan oedd angen. Bellach mae'n amser i Tata roi rhywfaint o hynny yn ôl i'r gweithwyr a rhoi amddiffyniad iddyn nhw, ac anrhydeddu'r ymrwymiad hwnnw—