A gaf i ddiolch i Rhun ap Iorwerth am ei gwestiynau ac am nodi rhai pwyntiau arwyddocaol a phwysig iawn? Un: y cwestiwn o faint o ddylanwad sydd gan Lywodraeth Cymru dros yr hyn sydd i raddau helaeth yn broblem yn y DU—a gallech chi ei ymestyn a dweud mai problem Ewropeaidd yw hon mewn rhai ffyrdd, ac mewn ffyrdd eraill, mae'n broblem fyd-eang. A oes gan Lywodraeth Cymru y gallu i wir ddylanwadu ar faterion capasiti byd-eang? Nac oes. A oes gan Lywodraeth Cymru y gallu i fynd i'r afael â'r costau ynni anghymesur o uchel? Nac oes, Llywodraeth y DU all wneud hynny, a rhaid iddi weithredu. A oes gan Lywodraeth Cymru y gallu i ddylanwadu ar y galw am ddur o fewn y sector modurol yn Tsieina ac yn yr Unol Daleithiau? Nac oes. Felly, yr hyn y mae'n rhaid i Lywodraeth Cymru ei wneud yw canolbwyntio ar yr heriau hynny y gallwn ni helpu Tata i fynd i'r afael â nhw, a chydweithio â Tata. Yn amlwg gallwn ni gynorthwyo, ac rydym yn amlwg yn cynorthwyo, o ran datblygu'r sgiliau sydd eu hangen ar gyfer gweithgynhyrchu uwch yn y dyfodol, gan gynnwys dur. Gallwn fod o gymorth gyda datgarboneiddio eu hôl troed; yn wir, dyna'n union beth yr ydym ni'n ei wneud. Gallwn helpu gydag ymchwil a datblygu, ac, unwaith eto, rydym ni'n gwneud yr union beth hwnnw. Ond mae'r newidiadau mawr y gellid eu gwneud i gynorthwyo Tata yn ei raglen drawsnewid o fewn y DU yn nwylo Llywodraeth y DU.

Gallai Llywodraeth y DU wneud tri pheth yn gyflym ac yn gymharol syml. Yn gyntaf oll, cynnull y cyngor dur hwnnw. Yn ail, gallai Llywodraeth y DU fynd i'r afael â gwahaniaethau mewn prisiau o ran ynni, ac mae'n ffaith bod cynhyrchwyr dur y DU yn wynebu costau uwch o 80 y cant am ynni na'r Ffrancwyr, a chostau uwch o 62 y cant na'r Almaenwyr. Gallai Llywodraeth y DU ymdrin â hynny, wrth i'r Adran Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol a'r Trysorlys weithio gyda'i gilydd. Y trydydd maes lle gallai Llywodraeth y DU wneud cynnydd sylweddol yw gyda'r cytundeb sector hwnnw. Pam? Wel, oherwydd bod y cytundeb sector yn gofyn am gyfraniadau, buddsoddiad, gan fusnesau dur. Nawr, er mwyn cyflawni'r cytundeb sector hwnnw, mae angen iddyn nhw sicrhau bod digon o arian ar y bwrdd i ddatgloi buddsoddiad gan Tata a busnesau dur eraill. Dywedodd Tata wrthyf y bore yma fod y rhaglen drawsnewid hon yn ymwneud â sicrhau y gallan nhw fuddsoddi mewn gwariant cyfalaf er mwyn cynnal y safleoedd sydd gennym ni yn y DU ac yn Ewrop.

Nawr, bydd Llywodraeth Cymru yn cynorthwyo lle y gall, ond roedd y cwestiwn hwnnw a ofynnwyd gan Rhun ap Iorwerth yn eithriadol o bwysig, ac mae'n gwbl briodol ein bod yn edrych ar yr hyn y mae Llywodraeth y DU wedi'i wneud hyd yn hyn, ond byddwn yn ystyried yn fanylach eto ble mae angen i Lywodraeth y DU ddarparu yn y dyfodol. Ac, nid wyf i'n mynd i ymddwyn fel sylwebydd ar yr hyn a wnaeth neu'r hyn na wnaeth Tata, yr hyn y dylai neu na ddylai Tata fod wedi ei wneud, ar yr adeg yr aeth y drafodaeth ynghylch cyd-fenter ThyssenKrupp i'r wal. Ond mae'n eithaf clir mai'r rhaglen drawsnewid yw'r cynllun B hwnnw y mae undebau wedi gofyn amdano. Nawr, byddwn ni'n gweithio gyda'r sector cyfan, byddwn ni'n gweithio gyda Tata i ddod o hyd i gyfleoedd i ddarparu cydnerthedd lle y gallwn ni, ond mae'n rhaid inni gydweithio â Llywodraethau eraill.