Part of the debate – Senedd Cymru am 4:38 pm ar 19 Tachwedd 2019.
A gaf i ddiolch i Bethan Sayed am ei chyfraniad a'r llu o bwyntiau pwysig y mae hi hefyd wedi'u gwneud yn y cwestiynau y mae hi wedi'u codi heddiw? Rwy'n credu ei bod yn deg dweud pan fydd gweithwyr yn dweud wrth Aelodau nad yw hyn yn syndod o reidrwydd, mae'n debyg oherwydd bod pedwar llinyn y rhaglen drawsnewid yn cynnwys un sy'n datgan yn benodol eu bod yn dymuno lleihau costau cyflogaeth. Ac felly, ni ddylai fod yn syndod bod Tata Europe yn ceisio lleihau nifer y bobl a gyflogir, a dyna pam yr oeddwn i'n galw ar Lywodraeth y DU am fisoedd ar fisoedd i gyflwyno bargen y sector ac i gynnull y cyngor dur, fel y gallem ni fod mewn sefyllfa ledled y DU, trwy weithio gyda'n gilydd, i ymateb yn gyflym iawn i unrhyw ofyniad am gymorth, nid gan Lywodraeth Cymru yn unig ond gan Lywodraeth y DU hefyd. Nid yw'r cyngor dur hwnnw wedi digwydd o hyd, ac rwyf unwaith eto wedi galw ar Lywodraeth y DU i'w gynnull cyn gynted â phosibl.
Ond mae hefyd yn deg dweud heddiw, yn fy marn i, bod y gyd-fenter hefyd yn mynd i arwain at golli swyddi ledled Ewrop, a thynnodd aelodau plaid Bethan ei hun sylw yn rheolaidd at y risg real iawn y gallai hyn ddigwydd. Y ffaith yw, er mwyn i Tata sicrhau bod ganddo ddyfodol cynaliadwy, mae angen iddo wneud arbedion, ond mae angen iddo fuddsoddi hefyd mewn gwariant cyfalaf. Y bore yma, pan siaradais â Tata, cefais sicrwydd dro ar ôl tro y bydd yr arbedion y mae'n ceisio'u gwneud yn cael eu dargyfeirio'n syth yn ôl i fuddsoddi mewn prosiectau gwariant cyfalaf.
Prin y rhoddwyd unrhyw rybudd inni, am resymau masnachol rwy'n siŵr y byddai'r Aelod yn eu parchu. Fodd bynnag, rwyf wedi gofyn i Tata sicrhau ein bod yn cael yr wybodaeth ddiweddaraf am unrhyw beth sy'n ymwneud â nodi swyddogaethau y gellid eu colli. Rwyf wedi cael sicrwydd na fyddan nhw'n dewis gweithwyr unigol ac y bydd yr undebau llafur yn cael eu cynnwys yn llawn rhwng nawr a mis Chwefror ac yn ystod y broses weithredu hefyd.
Mae Bethan yn codi'r cwestiwn pwysig trwy ofyn, 'Pa mor bell yr awn i gefnogi Tata?', 'Pa mor bell yr awn i gefnogi'r sector dur yng Nghymru?' Byddwn yn mynd cyn belled ag y gallwn i sicrhau bod ganddo ddyfodol disglair a chynaliadwy, ond ni fyddwn yn llacio'r amodau yr ydym yn eu cymhwyso i'n cyllid. Ni fyddwn yn glastwreiddio'r amodau cymorth a gymhwysir i Tata nac unrhyw fusnes arall, ni waeth pa mor anodd yw'r amgylchedd gweithredu iddyn nhw, oherwydd pan fyddwn yn defnyddio arian trethdalwyr i gefnogi busnes a chymhwyso amodau yr ydym yn disgwyl eu hanrhydeddu, rydym yn ymrwymo i gontract â busnes. Fel y gŵyr llawer o'r Aelodau yn y Siambr hon, rydym ni wedi cyflwyno contract economaidd sy'n ceisio sicrhau y gall cwmni ddangos twf, nid ar gyfer ei hun yn unig, ond ar gyfer y gadwyn gyflenwi hefyd, ac ni fyddwn yn rhoi'r gorau i gontractau o'r math hwnnw. Ni fyddwn yn caniatáu llacio'r amodau.
Rwy'n credu bod yr Aelod hefyd yn codi'r cwestiwn a allem ni, i bob pwrpas, hollti buddiannau Cymru oddi wrth fuddiannau ehangach Tata Steel yn y DU, er mwyn ystyried pob cyfle. Nid wyf i'n credu y byddai'n bosibl gwahanu buddiannau Cymru. Wrth wneud hynny, rydych yn agor y drws i safleoedd unigol ledled Cymru gan awgrymu hefyd y dylen nhw hollti cysylltiad â safleoedd eraill, a'r gwir amdani yw bod pob un o safleoedd Tata, yn y tymor byr o leiaf, yn ddibynnol ar Bort Talbot, ac rwy'n credu bod angen i ni fod yn ofalus iawn, iawn wrth godi'r cwestiwn a allwn ni ystyried cyfleoedd ar gyfer safleoedd penodol, ni waeth a ydyn nhw ar y cyd yng Nghymru yn hytrach na'r DU yn gyffredinol neu ar sail safleoedd unigol.