Rwy'n falch o gyfrannu at y ddadl hon, gan wybod pa mor werthfawr yw ein mudiad hosbis, a hoffwn ategu sylwadau Helen Mary am y gwaith gwych y mae Mark Isherwood wedi'i wneud ar ran y mudiad hosbis. Ymhell cyn i mi ddod yn AC, gwyddwn am Mark oherwydd y gwaith a wnâi, felly diolch, Mark.

Daeth y gynghrair Dying Matters i'r casgliad canlynol:

Mae angen mynd i'r afael mewn cymunedau â'r tabŵ o siarad am farw a marwolaeth. Er mwyn bod yn effeithiol, mae angen inni gydweithio â phawb sydd â diddordeb mewn codi ymwybyddiaeth o faterion diwedd oes.

Mae hyn yn arbennig o wir am ofal hosbis a gofal lliniarol. Roedd Mark yn llygad ei le yn nodi bod 23,000 o bobl yng Nghymru angen gofal lliniarol ar unrhyw adeg, ac mae'n ofnadwy y gallai tua 6,000 o bobl â chyflyrau sy'n cyfyngu ar fywyd fod yn cael eu hamddifadu o ddarpariaeth ofal a bod un o bob pedwar o bobl yn marw heb y cymorth a'r gofal y maent yn ei haeddu.

Yn dilyn cyhoeddi'r adroddiad 'anghydraddoldebau mewn mynediad at ofal hosbis a lliniarol', dywedodd eich Llywodraeth Cymru, Weinidog, y byddai'r argymhellion yn darparu ffocws ychwanegol yn 2018. Fodd bynnag, mae nifer o nodau heb eu cyflawni o hyd. Galwai argymhelliad 7 ar y bwrdd gweithredu gofal diwedd oes i

'ddatblygu cynllun gweithredu cadarn i fynd i'r afael â'r prinder ym maes nyrsio cymunedol'.

Rydym ymhell o gyflawni hyn. Mae darparwyr hosbisau wedi rhybuddio am brinder nyrsys pediatrig cymunedol a bod hyn wedi atal rhai plant rhag cael gofal hirdymor yn eu cartrefi. Mae nyrsys ardal wedi gweld newid yn y dull gwasanaeth o alw i mewn i fod yn seiliedig ar dasgau, sy'n golygu bod angen mwy o staff i ddiwallu'r anghenion holistaidd hyn. Mae hyd yn oed y Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon wedi gofyn am y wybodaeth ddiweddaraf am y cynnydd ar ddatblygu cynllun gweithredu.

Rhaid i mi gydnabod bod rhai cynlluniau rhagorol ar y gweill, megis y gwasanaeth nyrsio diwedd oes y tu allan i oriau arferol yng ngogledd Cymru, sy'n gynllun arloesol, ond mae'r angen yn parhau i gryfhau'r gofynion staffio.

Mae cyllid yn peri rhwystredigaeth fawr hefyd. Er enghraifft, rydym ni—ac rwy'n dweud 'ni', rwy'n dweud hynny ar ran pob etholwr, ond fi hefyd fel Aelod Cynulliad—rydym yn ffodus mai Llandudno yw cartref Hosbis Dewi Sant, cyfleuster gofal lliniarol eithriadol i oedolion sy'n gwasanaethu gogledd-orllewin Cymru i gyd. Fodd bynnag, darperir llai na 14 y cant o'r cyllid sydd ei angen arno gan Lywodraeth Cymru a'r bwrdd iechyd lleol.

Hefyd, mae i Tŷ Gobaith yn fy etholaeth le arbennig yn ein calonnau. Un mis yn unig o incwm yr hosbis sy'n dod o ffynonellau statudol. Nid yw hyn yn ddigon da, ac yn ystod Wythnos Gofal Hosbis, gelwais am ddarparu mwy o gymorth statudol i Tŷ Gobaith. Mae'r elusen ar ei cholled hefyd o ganlyniad i broblem Cymru o ddarparu cymorth ariannol statudol gwael. Dim ond 12 y cant o'r swm y mae hosbisau plant yn ei wario ar ofalu am blant sy'n ddifrifol wael yng Nghymru a gyfrannwyd gan Lywodraeth Cymru a byrddau iechyd lleol. Yn Lloegr, 21 y cant yw'r ffigur; yn yr Alban, 47 y cant. Mae hosbisau Cymru'n haeddu mwy.

Yr un mor wael yw annhegwch y dosbarthiad, gydag un hosbis plant yn cael 8.1 y cant o'i wariant tra bo un arall yn cael 18.2 y cant. Un ffactor sy'n cyfrannu at hyn yw'r ffaith nad yw'r fformiwla ariannu wedi'i hadolygu ers degawd. Yn amlwg, mae angen gweithredu ar argymhelliad 11 o'r adroddiad fel y gallwn fod yn siŵr bod y dyraniadau'n seiliedig ar angen cyfredol y boblogaeth. Yn wir, mae gennym boblogaeth sy'n prysur newid a heneiddio. Gallai nifer y bobl 65 oed a throsodd godi bron i 40 y cant erbyn 2041. Mae angen i ddyraniadau ariannol barchu ac adlewyrchu hynny, ond nid mwy o arian yn unig yw'r ateb.

Mae gennym gyfle i greu gwlad dosturiol. Mae hyn yn ymwneud â llywodraeth leol a'r Llywodraeth ganolog yn annog, yn cefnogi ac yn hwyluso gweithredoedd gan eraill. Yn anffodus, nid yw Llywodraeth Cymru wedi gosod gweledigaeth na cherrig milltir clir, ond caf fy nghalonogi gan y ffaith bod hosbisau mewn sefyllfa dda i ymateb i gynllun cenedlaethol. Byddaf yn cefnogi'r ddadl hon yn llawn heddiw, gan fy mod yn hyderus, os gweithredir yn gadarnhaol ar y materion a godir, y byddai'r gwaith o ddarparu gwasanaethau gofal lliniarol yng Nghymru yn cael ei gryfhau. Nid yw ein pobl yng Nghymru yn haeddu dim llai.