Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn ddiolch i Lynne Neagle ac Aelodau o bob plaid sydd wedi cefnogi'r ddadl heddiw a chodi mater sy'n bwysig a heb ei ddeall yn dda gan y cyhoedd yn ehangach. Nawr, rwy'n cydnabod yr effaith ddinistriol y gall canser y pancreas ei chael ar bobl a'u teuluoedd, yn enwedig o ystyried diagnosis gwael. I unrhyw un sydd mewn unrhyw amheuaeth, yn enwedig o glywed y modd yr agorwyd y ddadl hon, ac yn wir y cyfraniad gan Delyth Jewell, ni ddylai fod gan neb unrhyw amheuaeth ynglŷn â pha mor ymosodol yw'r math hwn o ganser.

Mae'r cynnig yn cydnabod bod cyfraddau goroesi net un flwyddyn ar gyfer canser y pancreas tua 28 y cant rhwng 2012 a 2016, pan oedd y data diweddaraf ar gael, gan ei wneud yn ganser gydag un o'r cyfraddau goroesi gwaethaf. Rydym wedi gweld tua 520 o achosion newydd, ac yn anffodus, tua 480 o farwolaethau bob blwyddyn. Mae cyfraddau goroesi net un flwyddyn ar gyfer canser y pancreas cam 1 yn uwch na 60 y cant yn seiliedig ar y data ar gyfer 2011-14, felly er bod amser cyn cael triniaeth yn ffactor, ymddengys mai un o'r problemau mwyaf yw bod canser y pancreas yn tueddu i ymddangos ar gam llawer mwy datblygedig pan fydd opsiynau triniaeth yn fwy cyfyngedig. Nawr, bydd y Llywodraeth yn ymatal, ond rwy'n cefnogi'r cynnig i raddau helaeth. Hoffwn gynnig ychydig o gywiriadau am y cyflawniad, ac wrth gwrs bydd gan yr holl Aelodau bleidlais rydd, y tu allan i'r Llywodraeth, ar y cynnig ei hun.

Yn ôl ein hystadegau yn 2015, gwelsom 531 o achosion newydd o ganser y pancreas. Mae hefyd yn bwysig iawn cydnabod bod canlyniadau canser y pancreas wedi gwella dros yr 20 mlynedd diwethaf, ac yn arbennig felly yn ystod y degawd diwethaf. Mae cyfraddau goroesi net un flwyddyn wedi gwella dros 7 pwynt canran a chyfraddau goroesi pum mlynedd wedi gwella dros 4 pwynt canran rhwng 2007-11 a 2012-16. Felly, mae gwelliannau gwirioneddol wedi'u gwneud gan ein GIG. Fodd bynnag, mae'r pwynt sylfaenol y mae Lynne ac eraill yn ei wneud wrth gynnig y ddadl hon yn gywir: canser yw hwn sydd â chanlyniadau gwael iawn, ac mae gwir angen gwneud cynnydd.

Mae llawdriniaeth yn opsiwn iachaol ar gyfer amrywiaeth o ganserau. Roeddwn yn falch o glywed Lynne yn sôn am hyn yn ei chyfraniad agoriadol, oherwydd yn rheolaidd, pan soniwn am wasanaethau canser, rydym yn cael dadl ynghylch cyffuriau, er ei bod yn llawer mwy tebygol mai llawdriniaeth, yn wir, yn y rhan fwyaf o achosion, yw'r dewis iachaol. Mae'n rhan o'r rheswm pam y canolbwyntir ar wella cyfraddau llawdriniaeth ar draws ystod o ganserau, ac mae hynny, wrth gwrs, yn cynnwys canser y pancreas. Mae hynny'n mynd yn ôl at gael diagnosis cynharach fel bod llawdriniaeth iachaol yn ddewis go iawn.

O ran yr argymhelliad i gael canolfan benodol, rwyf wedi gwrando a byddaf yn gofyn i'r clinigwyr yn Rhwydwaith Canser Cymru ystyried hynny ymhellach, i roi cyngor imi i fynd i mewn i'n cynllun cyflawni ar gyfer canser yng Nghymru a gwaith y grŵp gweithredu er mwyn deall yr hyn y byddai hynny'n ei olygu a'r budd y gallai ei gynnig i bobl Cymru.

Ond rwyf am gydnabod hefyd y gwaith y mae Pancreatic Cancer UK yn ei wneud yn codi ymwybyddiaeth o effaith canser y pancreas, ac wrth gwrs, maent yn cael chwarae rhan fel aelodau o'n Cynghrair Canser Cymru. Rwy'n cyfarfod â'r gynghrair ymgyrchu trydydd sector honno bob chwe mis, a chânt eu cynrychioli yn ein grŵp arweiniad cenedlaethol ar gyfer gwasanaethau canser. Roedd y cynnig yn galw arnom i ddysgu o fodelau llawdriniaeth llwybr carlam mewn gwledydd eraill ac rwy'n hapus i ymrwymo i hynny ac i weld pa wersi sydd yna i Gymru. Mae'n waith rydym yn ei wneud yn rheolaidd i edrych ar rannau eraill o'r byd, gan gynnwys rhannau eraill o'r DU wrth gwrs. Mae hefyd yn galw arnom i ddysgu o gynlluniau peilot llwybr carlam y ganolfan ddiagnostig mewn dau o'n byrddau iechyd ein hunain, a gallaf yn sicr ymrwymo i wneud hynny. Mae'r gwaith hwnnw wedi'i ariannu drwy'r cynllun cyflawni ar gyfer canser yng Nghymru, ac edrychaf ymlaen at y gwerthusiad sy'n cael ei ddarparu a'i drafod gan y rhwydwaith.

Yn olaf, mae'n galw, wrth gwrs, am gymorth cyfannol i gleifion i'w paratoi ar gyfer llawdriniaeth. Rwyf wedi egluro ar sawl achlysur fy mod yn disgwyl i'r byrddau iechyd wneud hyn fel rhan arferol o lwybrau llawfeddygol, ac mae hynny'n bendant yn rhan o'r gwaith gwella sydd angen inni ei wneud er mwyn gwneud y defnydd gorau o sgiliau llawfeddygol ein staff, ond yn bwysig hefyd, er mwyn gwella canlyniadau.  Felly, rydym wedi ymrwymo i wneud popeth yn ein gallu i adeiladu ar y cynnydd a wnaed. Canolbwyntio ar wella gwasanaethau a chanlyniadau ar gyfer yr holl ganserau yw ein dull o weithredu wedi bod yn hytrach na chanolbwyntio ar y rhai sydd â'r canlyniadau gwaethaf. Credwn ei bod yn bwysig o ran cydraddoldeb, ond hefyd oherwydd bod llawer o'r pethau y bydd yn eu gwella yn y canlyniadau ar gyfer canser y pancreas yn berthnasol i wella canlyniadau ar gyfer y rhan fwyaf o ganserau hefyd. Nodir ein dull gweithredu tymor canolig yn y cynllun cyflawni ar gyfer canser a gaiff ei ddatblygu gan y grŵp gweithredu, a'i gefnogi gan fwy na £5 miliwn o fuddsoddiad blynyddol.

Un o'r prif bethau y canolbwyntiwyd arnynt oedd canfod mwy o ganserau'n gynharach, ar gam lle gellid eu trin yn well. Mae hynny wedi'i ategu gan ganllawiau atgyfeirio newydd a rhaglen genedlaethol yn gweithio gyda'i gilydd gyda gofal sylfaenol a threialu'r ddwy ganolfan ddiagnostig llwybr carlam i bobl â symptomau amwys. Mae hefyd yn cynnwys optimeiddio rhaglenni sgrinio, sy'n ategiad pwysig i waith yn ein rhaglen ddiagnostig ar ddarparu mynediad mwy llyfn at archwiliadau canser. Nod hyn oll yw sicrhau bod pobl yn cael eu harchwilio'n fuan, ac yn y lleiafrif bach o bobl sydd â chanser, fod eu diagnosis yn cael ei wneud yn gyflym.

Un maes allweddol y mae'n bwysig inni ganolbwyntio arno yw cyflwyno un llwybr canser. Mae'n llawer mwy na dim ond ffordd newydd o fesur amseroedd aros ar gyfer canser. Dyma'r tro cyntaf iddo gael ei wneud yn y DU, ac mae'n golygu na fydd cleifion yn cael eu rhannu'n artiffisial mwyach yn gleifion a welir mewn gofal sylfaenol neu ofal eilaidd. Byddant i gyd yn cael eu mesur yn erbyn yr un llwybr, ac yn bwysicaf oll, o'r pwynt pan geir amheuaeth o ganser, yn hytrach nag o'r adeg y ceir atgyfeiriad neu benderfyniad i roi triniaeth. Yn ogystal â bod yn ffordd gliriach o fesur amseroedd aros, mae'n golygu bod yn rhaid i archwiliad a thriniaeth pobl ddechrau'n gynt er mwyn cyflawni'r terfyn amser o 62 diwrnod. O fewn 62 diwrnod, gall clinigwyr drin cleifion yn ôl eu blaenoriaeth glinigol. Gwn fod Pancreatic Cancer UK wedi galw am darged rhwng diagnosis a thriniaeth o 20 diwrnod, ond mae un llwybr canser 62 diwrnod yn cynnwys cyfnod diagnostig a dechrau triniaeth.

Er mwyn cynorthwyo byrddau iechyd i ddarparu un llwybr canser ac i leihau amrywio ar draws Cymru, ac er mwyn darparu gofal yn unol â'r safonau proffesiynol gorau, rydym hefyd yn cyflwyno llwybrau wedi'u hoptimeiddio'n genedlaethol ar gyfer lleoliadau tiwmor. Disgrifiadau yw'r rhain ar gyfer pob lleoliad tiwmor er mwyn nodi sut y dylai byrddau iechyd gynllunio i ddarparu eu gwasanaethau. Cyhoeddwyd y cyntaf o dri o'r llwybrau hyn drwy gylchlythyr iechyd yng Nghymru ym mis Hydref eleni, ac rwy'n disgwyl i ganser y pancreas gael ei gynnwys yn y llwybr nesaf yn gynnar yn y flwyddyn newydd. Mae'r llwybrau hyn yn uchelgeisiol iawn, a bydd byrddau iechyd yn gweithio tuag atynt dros amser, gyda chefnogaeth y rhaglen genedlaethol o adolygiadau gan gymheiriaid ar gyfer canser.

Bydd datblygiadau pellach, fel y strategaeth ymchwil canser ac adnewyddu'r system gwybodeg canser hefyd yn chwarae rhan i'n helpu i gyflawni'r canlyniadau gwell a'r gwasanaethau rhagorol y bydd pob Aelod a siaradodd ac a wrandawodd ar y ddadl hon heddiw am eu gweld. Unwaith eto, hoffwn ddiolch i'r Aelodau am gyflwyno'r ddadl hon, ac rwy'n gobeithio ac yn disgwyl y gallwn barhau i wneud cynnydd gwirioneddol yn y blynyddoedd i ddod.