Mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn glir iawn ynghylch y trethi newydd y mae'n ystyried eu cyflwyno. Rydym yn ystyried cyflwyno treth ar dir gwag ar hyn o bryd, ond wrth gwrs, mae'r broses hon wedi cymryd llawer mwy o amser nag y byddem wedi'i obeithio, oherwydd oedi ar ran Llywodraeth y DU eto. Felly, ni fyddai unrhyw bosibilrwydd o gyflwyno treth newydd yr ochr hon i etholiadau'r Cynulliad, ond wrth gwrs, mae gennym syniadau uchelgeisiol ar gyfer yr hyn a allai fod yn bosibl yn nhymor nesaf y Cynulliad, a bydd yr Aelodau'n gyfarwydd â'r meysydd rydym yn edrych arnynt.

Felly, Ddirprwy Lywydd, gan droi at welliannau Plaid Cymru, defnyddiodd Llywodraeth Cymru ddull radical yn seiliedig ar dystiolaeth o ddiwygio ein hundeb ac nid ydym yn derbyn o gwbl fod annibyniaeth yn gwasanaethu buddiannau pobl Cymru. Yn ein barn ni, rhaid i'r trefniadau cyfansoddiadol ar gyfer undeb o bedair gwlad barchu hunaniaeth a dyheadau pob un, gan gadw buddiannau cyfunol y cyfan, a rhaid i lywodraethiant undeb o'r fath adlewyrchu'r realiti mai undeb gwirfoddol o bedair rhan ydyw yn gweithio gyda'i gilydd er budd pawb.

Ac er bod yr achos dros yr undeb yn mynd ymhell y tu hwnt i faterion cyllid yn unig, yng nghyd-destun y ddadl hon rydym yn cydnabod y bwlch rhwng arian a godir yng Nghymru ac arian a werir er budd pobl Cymru. Roedd y ffigurau diwethaf, sef ffigurau 2017-18, yn £13.7 biliwn, ac wrth gwrs, llenwir y bwlch hwnnw drwy ein haelodaeth o'r Deyrnas Unedig. Ac mae'r hyn sy'n cyfateb i ddiffyg cyllidol Cymru oddeutu £4,000 y pen bob blwyddyn.

Felly, Ddirprwy Lywydd, i gloi, ni allai'r gwrthgyferbyniad rhwng lefel y buddsoddiad yng Nghymru yn ystod degawd cyntaf datganoli a'r ail ddegawd fod yn gliriach. Cynyddodd ein cyllideb dros 60 y cant mewn termau real rhwng 1999, 2000 a 2010-11—ac, O! am fod yn Weinidog cyllid yn y dyddiau hynny. Gostyngodd canran y bobl sy'n byw mewn tlodi yng Nghymru 3 phwynt canran, ac ar ddiwedd y cyfnod hwnnw, roedd y gyfradd tlodi yng Nghymru yr un fath â chyfradd y DU gyfan, er inni ddechrau'r cyfnod gyda chyfradd lawer uwch, ac mae hynny'n dangos yr hyn y gellir ei gyflawni pan fydd gennych Lywodraeth dan arweiniad y Blaid Lafur yng Nghymru ac yn y DU yn gweithio gyda'i gilydd ar ran y lluoedd ac nid y lleiafrif.