Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliant 1 yn enw Rhun ap Iorwerth, a gwelliant 2 yn enw Rebecca Evans. Os derbynnir gwelliant 1, caiff gwelliant 2  ei ddad-ddethol.

Eitem 7 ar ein hagenda y prynhawn yma yw dadl y Ceidwadwyr Cymreig ar gyllid Llywodraeth Cymru, a galwaf ar Nick Ramsay i gyflwyno'r cynnig. Nick.

Cynnig NDM7206 Darren Millar

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn credu bod Cymru'n elwa o fod yn rhan o'r Deyrnas Unedig.

2. Yn nodi bod Cymru, o ganlyniad i'r Fframwaith Cyllidol y cytunwyd arni rhwng Llywodraethau Cymru a'r DU, yn cael £1.20 y pen ar hyn o bryd am bob £1 y pen a gaiff ei gwario yn Lloegr ar faterion datganoledig.

3. Yn croesawu'r £790 miliwn ychwanegol sy'n fwy na grant bloc Cymru sydd wedi cael ei ymrwymo gan Lywodraeth y DU tuag at Gytundebau Twf ledled Cymru.

4. Yn cydnabod bod y cyllid sydd ar gael i Lywodraeth Cymru ar ei lefel uchaf erioed.

5. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i:

a) defnyddio unrhyw adnoddau ychwanegol sy'n codi o ganlyniad i fwy o fuddsoddiad ar y GIG gan Lywodraeth y DU i wella gwasanaeth iechyd Cymru;

b) defnyddio unrhyw adnoddau ychwanegol sy'n codi o ganlyniad i fuddsoddiad cynyddol ar addysg gan Lywodraeth y DU i wella system addysg Cymru;

c) diystyru unrhyw godiadau mewn trethi neu drethi newydd yng Nghymru rhwng nawr a'r etholiad nesaf i Gynulliad Cenedlaethol Cymru.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n falch o gyflwyno'r cynnig hwn heddiw yn enw Darren Millar.

Roedd y cytundeb fframwaith cyllidol rhwng Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU yn gytundeb arloesol a oedd yn symud y sefyllfa ariannu yng Nghymru yn ei blaen. Fe'i croesawyd gan bob ochr a chredaf ei bod yn glod i'r ddwy Lywodraeth a fu'n ymwneud â hynny ein bod wedi cael y cytundeb hwnnw yn y pen draw. O ganlyniad i'r fframwaith cyllidol, mae Cymru bellach yn derbyn £1.20 y pen am bob £1 a werir yn Lloegr. Mae hwnnw'n newyddion da iawn. Mae hyd yn oed yn newyddion da i Lywodraeth Cymru, o ystyried eu rhan yn y cytundeb. Nid ydych yn aml yn sôn am fanteision cydweithredu â Llywodraeth y DU, am resymau amlwg, ond mae'n—

A wnewch chi dderbyn ymyriad cynnar? A ydych chi wir yn golygu dweud—a diolch ichi am dderbyn yr ymyriad—fod Cymru angen cyllid ychwanegol oherwydd bod ein tlodi yn rhywbeth i'w ddathlu ac yn newyddion da?

Wel, pe bawn i wedi mynd ychydig ymhellach, efallai y byddai wedi clywed ychydig yn fwy, ond dyna chi. Na, rwy'n dweud bod y fframwaith cyllidol i'w groesawu, ac rwy'n siŵr eich bod chi wedi croesawu'r fframwaith cyllidol—rwy'n credu i chi wneud beth bynnag, ac rwy'n credu i'ch plaid wneud hynny. [Torri ar draws.] Ewch amdani.

Rwyf am ddod i mewn. Fe ddywedoch chi ei fod yn newydd da fod mwy o arian yn dod i Gymru. Y rheswm pam fod mwy o arian yn dod i Gymru yw oherwydd ein tlodi. Ni all hynny byth fod yn newydd da.

Os ydych chi'n dweud nad ydych chi eisiau i fwy o arian ddod i Gymru a'ch bod am inni ddioddef o'r tlodi sydd gennym, nid wyf yn meddwl eich bod yn golygu dweud hynny go iawn. [Torri ar draws.] Nid wyf am ildio i chi eto. Nid wyf yn gwybod a ydych chi'n ceisio codi eto.

Edrychwch, rwy'n croesawu'r ffaith bod y fframwaith cyllidol yn golygu bod cynnydd yn yr arian a gawn ac rwy'n credu bod hynny'n well na'r fformiwla gyllido Barnett ddiffygiol flaenorol a roddwyd i ni. Fe fyddaf yn onest—mae'n debyg y buaswn yn cytuno â chi ar hyn, mewn gwirionedd—ar fformiwla Barnett, yn fwy hirdymor, credaf y byddai ffordd well o ariannu Cymru ac mae nifer ohonom wedi cael y trafodaethau hynny yn y Siambr. Ond fel y mae pethau ar hyn o bryd—ac mae arnaf ofn ei ddweud eto, rhag ofn i chi neidio ar eich traed eto, Rhun—mae'r fframwaith cyllidol yn darparu mwy o arian. Ac rwy'n gobeithio bod hynny—. [Torri ar draws.] Mae'n ddrwg gennyf fod hyn wedi eich cynhyrfu cymaint. Rwy'n gobeithio y bydd yr arian ychwanegol yn cael ei fuddsoddi yng Nghymru mewn ffordd a fydd yn gwneud yr economi'n fwy cynaliadwy ac yn mynd i'r afael â thlodi. Dyna chi, welwch chi, roeddwn i'n mynd i gyrraedd yno yn y pen draw, felly gobeithio eich bod chi'n hapus nawr.

Mae Llywodraeth y DU wedi ymrwymo £790 miliwn yn ychwanegol i'r grant bloc ar gyfer bargeinion twf ledled Cymru. Bydd cyllideb Llywodraeth Cymru £593 miliwn yn uwch na'r un ar gyfer 2019-20. Mae'r cylch gwariant diweddaraf hefyd yn cynnwys cynnydd o £80 miliwn i'r gyllideb gyfalaf, sydd eisoes wedi'i gosod ar gyfer 2020-21. O ganlyniad, bydd y gyllideb gyfalaf 2.4 y cant yn uwch nag yn 2019-20, ac mewn gwirionedd mae cyllid gan Lywodraeth y DU ar ei lefel uchaf erioed.

Ac eto, pan edrychwch ar y sefyllfa gyllido mewn gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru, fel y GIG, nid yw'n ymddangos bod yr arian hwnnw'n cael ei drosglwyddo ymlaen. Mae Cymru'n wynebu diffyg o £97 miliwn yn 2018-19. Mae pwysau'r galw yn parhau i gynyddu ac wrth gwrs, mae galwadau newydd ar y GIG, megis gwasanaethau iechyd meddwl. Mae hynny'n rhoi pwysau ychwanegol ar y gweithlu, sy'n gwneud gwaith rhagorol o dan amodau heriol. Rwy'n credu bod angen i ni weld cynllun cyllido aml-flwydd mwy cynaliadwy a mwy hirdymor yn y GIG. Soniwn yn aml am bwysigrwydd hynny, ond nid yw'n ymddangos ei fod yn digwydd yn ymarferol.

Mae'r Ceidwadwyr Cymreig yn croesawu'r £385 miliwn a addawyd i'r gwasanaeth iechyd, yn ogystal â'r £195 miliwn i addysg ac £20 miliwn i brosiectau cyfalaf a addawyd yn ddiweddar yn ystod ymgyrch yr etholiad. Ac rydym yn gwybod—os bydd Llywodraeth Geidwadol yn y DU ar ôl yr etholiad, o leiaf—y bydd dros £30 biliwn yn ychwanegol i'r GIG ar draws y DU, sy'n golygu y byddwn ni yma yng Nghymru yn cael cynnydd sylweddol yn y rhan honno o'r gyllideb.

Ond wrth gwrs, nid yw cael yr arian hwnnw'n ddigon—mae'n rhaid ei drosglwyddo ymlaen. Rydym yn gwybod nad yw hynny wedi digwydd yn achos y GIG yn benodol dros gyfnod hir. Os edrychwch ar fanylion gwariant y GIG, ac ystyried oncoleg er enghraifft, mae prinder difrifol o arbenigwyr canser yng Nghymru—rwyf newydd fod yn gwrando ar y ddadl flaenorol ar ganser y pancreas wrth gwrs. Dim ond cynnydd o 7.7 y cant a gawsom yn nifer y meddygon ymgynghorol ers 2013, o'i gymharu â chynnydd o 25.4 y cant yn Lloegr a chynnydd o 25.4 y cant yn yr Alban hefyd. Mae cyfraddau swyddi gwag yma yn gyson uchel.

Felly, mae Llywodraeth Cymru yn dweud ar y naill law, 'Nid ydym yn cael digon o arian gan Lywodraeth y DU', ac yna'n dweud ar y llaw arall ei bod yn buddsoddi yma, a ninnau'n gwybod bod y GIG wedi gweld cynnydd yn y gorffennol ond dim ond cynnydd mewn arian parod ar un adeg ydoedd, pan fo angen ichi ddiogelu'r cynnydd yn erbyn chwyddiant hefyd wrth gwrs.

Ar nodyn mwy cadarnhaol, soniais am fargen twf gogledd Cymru, ac mae hwnnw'n gam i'r cyfeiriad iawn. Drwy'r prosiectau a nodwyd yn y ddogfen gais, y bwriad yw creu dros 5,000 o swyddi newydd, denu gwerth £3 biliwn o fuddsoddiad sector preifat a chynyddu gwerth economi gogledd Cymru o £13.6 biliwn i £26 biliwn erbyn 2035. Mae'r buddsoddiad hwn i'w groesawu a bydd yn cynnig manteision mawr i economi Cymru.

Os caf droi at fater trethiant, sydd hefyd yn cael ei grybwyll yn ein cynnig, roedd y Ceidwadwyr Cymreig yn cefnogi datganoli trethi. Wrth gwrs, Llywodraeth Geidwadol y DU, mewn clymblaid, a gyflwynodd hynny ar lefel y DU fel ffordd o wneud y lle hwn a Llywodraeth Cymru yn fwy atebol i'r bobl. Ond mae'n hanfodol fod cyfraddau treth yng Nghymru yn parhau'n deg ac yn gystadleuol. Mae hynny'n gwbl hanfodol. Nid yw Cymru'n gallu fforddio cyfraddau treth cosbol sy'n mynd ag arian o bocedi'r bobl a fydd yn buddsoddi mewn busnesau newydd, mewn mentrau bach a chanolig ac i ehangu busnesau sy'n bodoli eisoes, a buddsoddi yn yr economi entrepreneuraidd.

Felly, galwn ar Lywodraeth Cymru yn y cynnig hwn i ailddatgan ei hymrwymiad blaenorol i beidio â chodi treth incwm cyn—

Mike Hedges a gododd—

A ydych chi'n ildio?

Fe wnaf mewn munud, rwyf am orffen hyn.

—etholiad nesaf—roeddwn yn mynd i ddweud etholiad nesaf y Cynulliad, ond mae'n debyg fod etholiad nesaf y Senedd yn fwy priodol, onid yw—etholiad nesaf y Senedd yn 2021, ac i fod yn onest gyda'r etholwyr cyn yr etholiad hwnnw os mai'r bwriad yw codi treth incwm yn sylweddol ar ei ôl. Mike Hedges.

A gaf fi ddiolch i Nick Ramsay am dderbyn yr ymyriad? A gaf fi ddiolch iddo hefyd am fod y person cyntaf i ddefnyddio'r enw Senedd y sefydliad hwn? Nick, y cwestiwn rwy'n awyddus iawn i'w ofyn i chi—gobeithio y gallwch ei ateb—yw: yn y papur gorchymyn mae'n dweud 'heb niwed'. A yw hynny'n golygu, os bydd camau'n digwydd yn San Steffan sy'n achosi gostyngiad yn y swm o arian sy'n dod i mewn i Gymru, y gwnaiff Llywodraeth San Steffan ei warantu?

Rwy'n credu fy mod yn deall. Pe bai gostyngiad yn yr arian a ddaw yma gan Lywodraeth y DU, eich pwynt chi yw y byddai hynny'n golygu y byddai Llywodraeth Cymru yn gallu ei gynyddu?

Na, gostyngiad yn y dreth incwm a gesglir am fod rhywbeth wedi digwydd a oedd yn benderfyniad a wnaed gan Lywodraeth San Steffan, nad oedd gan Lywodraeth Cymru unrhyw reolaeth drosto.

Ie, ni fuaswn yn gwrthwynebu egwyddor dim niwed yn y fan honno, felly gallwch gasglu hynny, ond credaf y byddai'n rhaid ystyried hynny'n ofalus iawn, ac yn y tymor canolig o leiaf, os gwneir hynny, credaf y dylai fod mecanweithiau o fewn Llywodraeth Cymru i sicrhau y gwelir bod cyfraddau treth yn gystadleuol.

Gwn ein bod wedi cael y trafodaethau hyn yn aml, Mike, am drethi anwadal fel treth trafodiadau tir—wrth gwrs, mae'r holl drethi'n anwadal, i ryw raddau—a beth fyddai'n digwydd pe bai sioc fawr i'r economi. Wrth gwrs, gellid defnyddio benthyca i dalu am unrhyw ddiffyg yn y tymor byr. Ond rwy'n credu, ie, dim niwed dros y tymor hwy ddylai'r amcan fod.

I gloi, Ddirprwy Lywydd, a chan ddychwelyd at ran gyntaf y cynnig, cred y Ceidwadwyr Cymreig fod aelodaeth Cymru o'r Deyrnas Unedig wedi bod yn fuddiol i economi Cymru dros flynyddoedd lawer. Os edrychwch ar ddiffyg ariannol amcangyfrifedig Cymru yn unig yn 2017-18, yr amcangyfrifir ei fod oddeutu £13.7 biliwn, caiff hynny ei gefnogi ar hyn o bryd, wrth gwrs, gan Lywodraeth y DU yn bennaf. Ni fyddai hynny'n digwydd pe bai Cymru'n annibynnol.

Rydych chi'n gofyn amdani. [Chwerthin.] Rwy'n siŵr y byddwch wedi darllen y gwaith a wnaed ar hynny wrth gwrs, ac rwy'n siŵr y byddwch wedi nodi hefyd y cafeat cryf nad yw'r dadansoddiad hwnnw'n adlewyrchu sefyllfa gyllidol Cymru annibynnol bosibl o gwbl. Dyna'r naratif ynglŷn â'r setliad presennol sydd gennym o fewn y Deyrnas Unedig, y dywedwch chi wrthym ei bod yn undeb o gydraddolion, ond rydych chi newydd brofi nad yw hynny'n wir o gwbl.

Dewisais fy ngeiriau'n ofalus, mewn gwirionedd. Ni ddywedais 'undeb o gydraddolion'; dywedais fod ein haelodaeth o'r Deyrnas Unedig wedi bod yn fuddiol. Teimlaf fod yr araith hon wedi bod yn fwy o ymyriad ar bawb arall, a dweud y gwir. [Chwerthin.] Nid wyf yn diystyru eich pwynt, Llyr; rwy'n sôn wrth gwrs am y sefyllfa bresennol ac ar hyn o bryd, amcangyfrifir mai dyna yw ein diffyg, ac fe'i gwarantwyd gan Lywodraeth y DU, y DU fel gwlad, a'r undeb yn ei gyfanrwydd. Nawr, pe na baem wedi bod yn aelodau o'r Deyrnas Unedig dros y 500 mlynedd diwethaf neu beth bynnag, efallai y gallem fod mewn sefyllfa wahanol; rwy'n siŵr y byddech yn cytuno â hynny. Ni fyddwn byth yn gwybod hynny; rydym yn y fan lle rydym yn awr.

Dywedaf wrthych wrth gloi, oni bai fod rhywun arall yn ymyrryd, Ddirprwy Lywydd, fy mod yn meddwl mai lleiafrif o bobl sy'n cefnogi annibyniaeth yng Nghymru, ond mae'n nifer sylweddol o bobl, ac rydych chi'n cynrychioli'r rhan honno o'r etholwyr. Dyna yw eich hawl mewn system ddemocrataidd, a chredaf fod y bobl hynny'n haeddu llais a'ch bod chi'n rhoi'r llais hwnnw, yn enwedig yn eich ymyriadau heddiw. Ond rhaid ichi fod yn onest gyda'r etholwyr cyn etholiad os mai annibyniaeth yw eich nod, mai dyma'r pris economaidd y bydd Cymru'n ei dalu, o leiaf yn y tymor byr i ganolig. Dywedwch hynny, byddwch yn glir am y peth, a gadael i bobl Cymru benderfynu beth y maent eisiau ei wneud. Rwy'n siŵr na fyddech yn anghytuno â hynny.

Rwyf wedi dethol dau welliant i'r cynnig. Os derbynnir gwelliant 1, caiff gwelliant 2 ei ddad-ddethol. A gaf fi alw ar Rhun ap Iorwerth i gynnig gwelliant 1, a gyflwynwyd yn ei enw ei hun?

Gwelliant 1—Rhun ap Iorwerth

Dileu popeth a rhoi yn ei le:

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn credu bod Llywodraethau olynol yn San Steffan - o dan Lafur a'r Ceidwadwyr - wedi llywyddu dros dlodi rhwng cenedlaethau a thanfuddsoddiad cronig yng Nghymru.

2. Yn credu mai dylanwadau economaidd a chyllidol gwlad annibynnol yw'r allwedd i ffyniant economaidd Cymru yn y dyfodol.

Cynigiwyd gwelliant 1.

Diolch, Ddirprwy Lywydd.

Mae rhywbeth yn hynod o ragweladwy ynghylch dadleuon fel hyn ar gyllid i Gymru. Mae'r Ceidwadwyr yn taro Llafur, Llafur yn taro'r Ceidwadwyr, mae'r Torïaid yn dweud bod y cyfan yn ymwneud â'r ffordd y mae Llywodraeth Cymru yn gwario arian, mae Llafur yn dweud mai bai Llywodraeth y DU yw hyn i gyd, ac mae'n gylch o feio sy'n bodloni'r ddwy blaid. Gall y ddwy daflu baw gwleidyddol at ei gilydd, ac mae Cymru'n cael ei baeddu yn y canol, ei sefyllfa ariannol ac economaidd heb ei datrys, tlodi heb ei drechu, anghydraddoldebau dwfn, a'r ddwy blaid yn y DU yn ceisio ffordd o wadu'n gredadwy eu bai eu hunain drwy ddadlau mai bai'r llall ydyw: 'Nhw, nid ni, sydd ar fai.' Ie, ewch chi.

Mae'n anhygoel ei fod am lwytho'r holl bethau hyn ar ysgwyddau'r Ceidwadwyr a'r Blaid Lafur, ond wrth gwrs, eich cyn-arweinydd, Ieuan Wyn Jones, oedd Gweinidog yr economi am bedair blynedd mewn Llywodraeth glymblaid flaenorol yma yng Nghymru, ac eto roedd y sefyllfa hyd yn oed yn waeth nag y disgrifiwyd gennych dros ei gyfnod ef yn y swydd. A ydych chi'n derbyn eich cyfrifoldeb dros y methiannau a welwn heddiw am mai ef oedd Gweinidog yr economi?

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Nid oes gan hynny ddim oll i'w wneud â'r hyn rydym yn ei drafod heddiw. Mewn gwirionedd, mae cyflawniad Ieuan Wyn Jones fel Gweinidog yr economi drwy'r dyddiau tywyll hynny o drafferthion economaidd dan arweiniad San Steffan yn gadarn hyd yn oed yn awr yn 2019.

Ond mewn gwirionedd, er gwaetha'r taflu baw rhwng y Ceidwadwyr a'r Blaid Lafur, un tîm tag sefydliadol ydyw yn San Steffan sydd dro ar ôl tro, Lywodraeth ar ôl Llywodraeth, wedi gwneud cam â Chymru. Mae'r Ceidwadwyr wedi amddifadu Cymru o gyllid drwy gyni wedi'i ysgogi gan ideoleg, ond mae Llafur yr un mor euog o ran eu methiant i fuddsoddi yn y math o seilwaith sydd ei angen arnom, er enghraifft. Mae Llafur yn taro'r Ceidwadwyr am ein siomi ar drydaneiddio'r rheilffyrdd, yn gwbl briodol, ond pa mor gyfleus yw cyfaddef bod gweinyddiaethau Llafur blaenorol ac olynol yr un mor euog o ddiffyg gweithredu, gan ein gadael heb un filltir o reilffyrdd wedi'u trydaneiddio.

Yr hyn sy'n gwneud Plaid Cymru yn wahanol yw ein parodrwydd i ddweud, 'Gadewch inni wynebu'r methiannau hynny yn y gorffennol a diffinio ein dyfodol ein hunain.' Hyd nes y sylweddolwn o ddifrif fod y status quo yn gwneud cam â Chymru, yn rhwydo plant mewn tlodi, yn ein hamddifadu o fuddsoddiad, yn cadw cyflogau'n isel, ni allwn gynllunio ar gyfer taith wirioneddol wahanol fel gwlad. Felly, yn ogystal â'n hatgoffa mai tanfuddsoddiad yng Nghymru yw gwaddol Llywodraethau olynol o dan Lafur a'r Ceidwadwyr, mae ein gwelliant ni heddiw hefyd yn datgan ein cred mai ni, pobl Cymru, a all ddod o hyd i'n ffordd allan o hyn. Ac a wyddoch chi beth? Nid oes neb yn dweud y bydd yn hawdd.

Oes, mae yna ddiffyg y sonioch chi amdano, ac ar y wyneb mae'n frawychus iawn, ond fel y dywed Llyr Gruffydd, nid yw'r dadansoddiad hwnnw o'n sefyllfa bresennol yn adlewyrchiad o gwbl o'r sefyllfa y byddai Cymru annibynnol yn ei hwynebu. Y sefyllfa y mae Cymru ynddi yn awr fel rhan o'r Deyrnas Unedig—

A wnewch chi gymryd ymyriad?

Gwnaf, wrth gwrs.

Rydych chi'n hollol iawn i ddweud mai dyna'r sefyllfa y mae Cymru yn ei hwynebu yn awr. Ar y diwrnod ar ôl annibyniaeth, ar ddiwrnod annibyniaeth, dyna fyddai'r sefyllfa. Felly, ni fydd dweud, 'Wel, mae'n mynd i fod yn heriol ac ni fyddem wedi bod yn y sefyllfa hon o'r blaen' o unrhyw bwys pan fydd pobl yn gweld bod eu trethi'n codi, nad oes digon o arian i'w wario ar wasanaethau cyhoeddus, a bod pobl yng Nghymru yn waeth eu byd.

Fe af i'r afael â'r dewisiadau sydd gennym i'w gwneud fel cenedl, ac ar unwaith mae rhwymedigaethau Cymru yn newid. Rwy'n eithaf sicr, er enghraifft, na fyddai Cymru annibynnol yn dymuno ariannu arfau niwclear, er enghraifft, ac rydym yn talu ein cyfran o hynny mewn egwyddor ar hyn o bryd.

Nawr, mae sefyllfaoedd yn newid mewn cyd-destun gwahanol gyda Chymru'n wlad annibynnol, ond yn dyngedfennol, os edrychwch chi'n ofalus ar ein sefyllfa gyllidol fe sylweddolwch fod cymaint o'r diffyg yn cael ei glymu i dalu am ein tlodi. Rydym wedi ein cloi mewn system y mae confensiwn yn dweud wrthym na allwn ddianc ohoni. Ni allwn hyd yn oed ystyried hynny—ni allwn goleddu'r syniad oherwydd ein bod yn rhy dlawd, ac mae angen inni barhau i fod yn dlawd er mwyn parhau i elwa o garedigrwydd Llywodraethau Llafur a Cheidwadol olynol yn San Steffan.

Wel, gyd-Aelodau, nid wyf erioed wedi derbyn y confensiwn hwnnw, ac mae mwy a mwy o bobl yn gwrthod y confensiwn hwnnw. Mae gennym ddau ddewis: derbyn yr hyn sydd gennym, ein tangyflawniad, ein tlodi, fel rhywbeth sy'n anochel, neu gallwn dorri llwybr newydd. Felly, cefnogwch ein gwelliant heddiw os ydych chi, fel ninnau, yn credu mewn torri llwybr newydd.

Galwaf ar y Gweinidog Cyllid i gynnig yn ffurfiol welliant 2, a gyflwynwyd yn ei henw.

Gwelliant 2—Rebecca Evans

Dileu popeth ar ôl pwynt 1 a rhoi yn ei le:

Yn nodi bod Llywodraeth Cymru wedi negodi ffactor newydd sy’n seiliedig ar anghenion o fewn fformiwla Barnett fel rhan o gytundeb y Fframwaith Cyllidol gyda Llywodraeth y DU.

Yn gresynu bod Llywodraeth y DU yn aml yn buddsoddi llai na Llywodraeth Cymru mewn meysydd cyfrifoldeb pwysig ledled Cymru sydd heb eu datganoli, gan gynnwys y seilwaith rheilffyrdd a chysylltedd digidol.

Yn nodi bod cylch gwario blwyddyn Llywodraeth y DU yn golygu bod Llywodraeth Cymru ar ei cholled o £300 miliwn mewn termau real o gymharu â 2010-11 ac yn condemnio degawd o gyni anghyfiawn a osodwyd gan y DU

Yn nodi, er gwaethaf y pwysau a achoswyd gan gyni, bod ystadegau’r Dadansoddiad yn ôl Gwlad a Rhanbarth ym mis Tachwedd 2019 yn dangos:

a) bod gwariant y pen ar iechyd a gwasanaethau cymdeithasol yn uwch yng Nghymru nag yn unrhyw un o bedair gwlad y DU ac 11 y cant yn uwch nag yn Lloegr;

b) bod gwariant y pen ar addysg 6 y cant yn uwch yng Nghymru na’r gwariant y pen yn Lloegr.

Yn nodi ymrwymiad Llywodraeth Cymru i beidio â chynyddu cyfraddau Cymreig y Dreth Incwm yn ystod tymor y Cynulliad hwn.

Cynigiwyd gwelliant 2.

Yn ffurfiol.

Wel, dangosodd adroddiadau annibynnol olynol yn dilyn chwalfa'r banciau fod Llywodraeth Lafur ddiwethaf y DU wedi anwybyddu rhybuddion ac wedi rheoleiddio'r banciau yn llai llym. Erbyn 2010 cyllideb y DU oedd y waethaf yn y G20, ar ôl Iwerddon a Gwlad Groeg yn unig yn yr UE. Felly, gwaddol, nid dewis, oedd y cyni a etifeddwyd gan Lywodraeth y DU a ddaeth i rym yn 2010.

A wnewch chi ildio?

Pe bai Llywodraeth y DU wedi gwario a benthyca mwy, fel y mae rhai yn ei gefnogi, byddai mwy o doriadau wedi cael eu gorfodi arnynt. Rwy'n ildio.

Hoffwn gofnodi fy mod yn digwydd cytuno ag ef fod y rheoleiddio llai llym yn rhy ysgafn, ond yn rhyfedd iawn, fe'i cefnogwyd gan George Osborne. Felly, tybed a hoffai ystyried hynny, oherwydd roedd consensws bryd hynny, roedd yn gonsensws cyfeiliornus, ond cafodd ei gefnogi gan y Blaid Geidwadol mewn gwirionedd.

Wel, ni chafodd fy nghefnogaeth i, fel y dywedais yma yn y Siambr yn 2004—neu dylwn ddweud yn yr hen Siambr yma yn 2004. Ac os gwiriwch y dyddiadau yn yr adroddiadau a'r bobl y maent yn eu henwi, fe welwch enwau Llafur, nid pobl a oedd yn yr wrthblaid ar y pryd—adroddiadau annibynnol.

Fel roeddwn yn dweud, pe bai Llywodraeth y DU wedi gwario a benthyca mwy ers 2010, byddai mwy o doriadau wedi'u gorfodi arnynt, ac fe gafodd gwledydd a oedd â diffyg mawr a oedd yn gwrthwynebu cyni lawer iawn o gyni. Ers 2010 mae'r rhai sy'n ennill fwyaf o gyflog wedi bod yn talu cyfran uwch o dreth incwm nag erioed o'r blaen, tra bod y swm a delir gan y rhai sy'n ennill llai wedi gostwng. Gyda'r diffyg i lawr bellach, bydd Cymru'n elwa o £1.8 biliwn o fuddsoddiad ychwanegol dan Lywodraeth Geidwadol fwyafrifol yn y DU, ar ben y £2.7 biliwn sydd eisoes wedi'i ymrwymo i gynyddu'r gwariant ar iechyd ac addysg yma.

Mewn cyferbyniad, byddai cynlluniau Mr Corbyn yn cynhyrchu cyfraddau llog uwch a thoriadau mwy yn nes ymlaen. Mae'r Ceidwadwyr yn cyflawni'r buddsoddiad mwyaf erioed gyda £790 miliwn i fargeinion twf ledled Cymru, gan gynnwys, fel y clywsom, y £120 miliwn ar gyfer bargen twf gogledd Cymru. Cyhoeddodd Llywodraeth Geidwadol y DU ei bod yn agor y drws i fargen twf ar gyfer gogledd Cymru yn ei chyllideb ym mis Mawrth 2016, ac yn gynharach y mis hwn, ymunodd cynrychiolwyr o Fwrdd Uchelgais Economaidd Gogledd Cymru â Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru i lofnodi penawdau telerau'r fargen twf yng ngogledd Cymru—y disgwylir iddi gynhyrchu cyfanswm buddsoddiad o £1 biliwn.

Mae Llywodraeth y DU hefyd wedi cefnogi gogledd Cymru mewn ffyrdd eraill, gan gynnwys contract amddiffyn gwerth £82 miliwn gyda chwmni yn Sir Ddinbych a lleoli'r rhaglen cynnal a chadw F-35 yn MOD Sealand yng ngogledd Cymru, y disgwylir iddi gynhyrchu miliynau o bunnoedd a chynnal miloedd o swyddi. Roedd adroddiad blynyddol y Swyddfa Rheilffyrdd a Ffyrdd ar gyfer 2015-16 ar wybodaeth ariannol diwydiant rheilffyrdd y DU yn dweud bod Cymru wedi cael 9.6 y cant o gyfanswm arian net y Llywodraeth ar gyfer gweithredwyr trenau'r fasnachfraint a Network Rail a 6.4 y cant o gyfanswm arian net y Llywodraeth ar gyfer llwybrau Network Rail. Dangosodd eu hadroddiad ar gyfer 2017-18 fod cyllid net y Llywodraeth fel canran o gyfanswm incwm y diwydiant rheilffyrdd yn 17 y cant yn Lloegr, 47 y cant yn yr Alban a 49 y cant yng Nghymru. Roedd cyllid net y Llywodraeth ar gyfer masnachfreintiau rheilffyrdd fel canran o gyfanswm yr incwm, gan gynnwys cyllid seilwaith, yn 56 y cant ar gyfer Cymru a'r gororau, o'i gymharu â dim ond 21 y cant ar gyfer cyfanswm Prydain. A dangosodd eu hadroddiad ar gyfer 2018-19 fod y Llywodraeth wedi cyfrannu £1.79 fesul taith teithiwr yn Lloegr, £6.14 yn yr Alban a £9.16 yng Nghymru, lle mae llwybr Cymru yn cael mwy o gyllid nag unrhyw ran arall gan y Llywodraeth fesul cilomedr teithiwr. Felly, rwy'n gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru yn rhoi'r gorau i bedlera'r datganiadau y mae'n eu cynnwys yn ei gwelliant. Ymhellach, bydd Network Rail yn buddsoddi £2 biliwn mewn rheilffyrdd ledled Cymru a'i ffiniau dros y pum mlynedd nesaf.

Cafodd rhaglen band eang Cyflymu Cymru Llywodraeth Cymru ei dechrau pan roddodd Llywodraeth y DU £57 miliwn i Lywodraeth Cymru yn 2011—11 y cant o'r holl gyllid ar gyfer y DU—ac yna £56 miliwn yn rhagor yn 2017. Ac roedd cyllid Llywodraeth y DU yn cynnwys y £7 miliwn ychwanegol ar gyfer gogledd Cymru a gyhoeddwyd ym mis Mehefin i gyflwyno cysylltedd band eang cyflym iawn ar draws sefydliadau sector cyhoeddus y rhanbarth a chreu mwy o gysylltiadau â busnesau lleol a chartrefi.

Mae'r cyllid gwaelodol y cytunwyd arno gan Lywodraeth Geidwadol y DU yn golygu bod Llywodraeth Cymru bellach yn elwa ar y sicrwydd na fydd yr arian y mae'n ei gael ar gyfer gwasanaethau datganoledig yn disgyn yn is na 115 y cant y pen o'r ffigur yn Lloegr. Ar hyn o bryd, am bob £1 a werir gan Lywodraeth Geidwadol y DU yn Lloegr ar faterion a ddatganolwyd i Gymru, mae £1.20 yn cael ei roi i Gymru.

Fodd bynnag, ar ôl dau ddegawd o Lywodraeth Lafur yng Nghymru, gan Gymru y mae'r lefelau diweithdra uchaf a'r ganran uchaf o weithwyr nad ydynt ar gontractau parhaol ar draws gwledydd y DU, a'r cyflogau isaf yn unrhyw un o wledydd Prydain. Cymru yw'r wlad leiaf cynhyrchiol yn y DU o hyd, ac mae Llywodraethau Llafur olynol yng Nghymru wedi methu cau'r bwlch rhwng y rhannau cyfoethocaf a'r rhannau tlotaf o Gymru a rhwng Cymru a gweddill y DU, er bod Llywodraeth Cymru wedi gwastraffu biliynau ar raglenni o'r brig i lawr a oedd i fod i fynd i'r afael â hyn.

Rhwng 2010 a 2016, Cymru dan arweiniad Llafur oedd yr unig genedl yn y DU i weld toriad mewn termau real yn y gwariant adnabyddadwy ar iechyd. Nid yw eu targedau damweiniau ac achosion brys wedi'u cyrraedd ers 2009, ac maent yn gwario cyfran is o'u cyllideb GIG ar feddygon teulu nag unrhyw wlad arall yn y DU. Ac er gwaethaf rhybuddion mynych, maent wedi creu argyfwng o ran y cyflenwad tai fforddiadwy nad oedd yn bodoli pan ddaethant i rym ddau ddegawd yn ôl. Ni ddechreuodd hynny yn 2010, dechreuodd yn 1999. Gadewch i hyn fod yn rhybudd i bawb sy'n ystyried rhoi eu pleidlais i Mr Corbyn.

Mae bob amser yn braf cael gwybod eich bod yn iawn. Rwyf wedi dweud yn barhaus ers 2011 mai polisi gwleidyddol nid economaidd yw cyni. Rwy'n siŵr y byddai'r Ceidwadwyr yn hoffi ymddiheuro i weithwyr y sector cyhoeddus a defnyddwyr gwasanaethau cyhoeddus am y mesurau cyni sydd wedi arafu'r twf economaidd ac wedi arwain at ddefnydd torfol o fanciau bwyd a'r cynnydd mewn digartrefedd. I helpu'r Ceidwadwyr, nid coeden arian hud oedd ei hangen, dim ond newid polisi Llywodraeth.

Mae Llywodraeth Cymru yn cael tua £15 biliwn y flwyddyn i'w wario ar ei hamrywiol flaenoriaethau, gweithgareddau a phrosiectau, sy'n cefnogi ein heconomi a'n gwasanaethau cyhoeddus ledled Cymru. Fodd bynnag, o ganlyniad i bolisi cyni parhaus Llywodraeth Dorïaidd y DU, mae cyllid Llywodraeth Cymru wedi cael ei dorri flwyddyn ar ôl blwyddyn mewn termau real. Mae cyllideb Llywodraeth Cymru 5 y cant yn is mewn termau real yn 2019-20 na'r hyn ydoedd yn 2010-11—sy'n golygu £800 miliwn yn llai i'w wario ar wasanaethau cyhoeddus. Mae ein cyllideb refeniw 7 y cant yn is y pen nag yn 2010-11—sef £350 yn llai i'w wario ar wasanaethau rheng flaen ar gyfer pob person sy'n byw yng Nghymru.

Rydym bellach yn y nawfed flwyddyn o gyni, ac mae Cymru'n dioddef canlyniadau polisïau niweidiol y Torïaid. Mae parhau â chyni yn ddewis gwleidyddol. Mae'n ffaith, er gwaethaf twf araf, fod derbyniadau treth yn fwy na'r gwariant cyhoeddus cyfredol.

Beth sydd gennym i'w ddangos am ddegawd bron o doriadau'r Torïaid? Mae'r Torïaid wedi llywyddu dros yr adferiad arafaf ers y 1920au. Twf y llynedd yn ein heconomi oedd yr isaf yn y G7 a'r arafaf ers 2012. Prin fod cynhyrchiant y DU yn uwch na'r lefelau cyn y dirwasgiad, ac mae cyflogau, wedi'u haddasu ar gyfer chwyddiant, yn dal i fod yn is na lefelau 2010. Mae'r twf mewn derbyniadau treth wedi bod yn araf, gan leihau adnoddau i ariannu gwasanaethau cyhoeddus.

Byddai cyllideb Llywodraeth Cymru £6 biliwn yn fwy yn 2019-20 pe bai wedi cynyddu yn unol â thwf gwariant cyhoeddus hirdymor ers 2010. Mae rhoi arian i ochr y galw yn yr economi yn arwain at dwf economaidd. Rydym yn gwybod hynny.

Rwyf i, wrth gwrs, yn cefnogi mwy o arian ar gyfer iechyd ac addysg. Rhagoriaeth addysg, sy'n darparu cyrhaeddiad addysgol ar lefel uchel, yw ein ffordd orau o sicrhau twf economaidd. Dyna yw ein polisi economaidd gorau, a dylai gael ei ystyried felly—rhoi arian tuag at addysg unigolion tra medrus. Rhywbeth nad yw'n cael ei ddweud yn aml yw, os oes rhaid i chi lwgrwobrwyo cwmni i ddod i Gymru, ni fyddant o ddifrif eisiau dod. Nid oes rhaid i ardaloedd twf uchel ddarparu cymhellion ar gyfer mewnfuddsoddi; mae cwmnïau'n dod am fod y sgiliau sydd eu hangen arnynt yno. Maent yn dod o'u gwirfodd. Dyna pam rwy'n pwyso'n barhaus am gefnogaeth i'r sector prifysgolion fel y ffordd orau o greu swyddi medrus iawn ar gyflogau da.

Nid ysgolion yn unig yw addysg. Nid yw'n ymddangos bod y rôl y mae addysg bellach yn ei chwarae yn cynhyrchu gweithwyr medrus, o grefftau traddodiadol i gyfrifyddiaeth a thechnegwyr TGCh, yn cael y clod y mae'n ei haeddu. Mae'n wir mai addysg bellach yw'r perthynas tlawd yn y byd addysg.

Mae angen arian ychwanegol ar ysgolion wrth gwrs er mwyn gwrthdroi'r toriadau sydd wedi digwydd yn y blynyddoedd diwethaf. Nid wyf yn meddwl y gallwch chi oramcangyfrif pwysigrwydd addysg. Dyna sy'n rhoi cyfle i bobl ifanc fynd ymlaen i ennill cyflogau mawr, dyna sy'n rhoi sgiliau iddynt, dyna sy'n cynhyrchu ein meddygon, ein nyrsys, ein peirianwyr—y bobl y mae eu gwir angen arnom yn ein heconomi. Ac yn llawer rhy aml caiff addysg ei hystyried yn rhywbeth ar wahân i ddatblygu economaidd. Mae'n rhan allweddol o ddatblygu economaidd. Mae gennych bobl fedrus, mae gennych bobl â chymwysterau uchel, ac yna'n sydyn iawn daw'r cyflogwyr. Edrychwch ar Gaergrawnt. Edrychwch ar lefydd fel Sheffield. Edrychwch ar y lleoedd sydd wedi gwneud hynny: mae ganddynt y bobl fedrus, maent wedi datblygu drwy'r brifysgol, ac mae'r cwmnïau wedi dod.

Gan droi at iechyd, mae angen arian ychwanegol, ond yr hyn sydd ei angen yw gwella iechyd y cyhoedd. Pa blentyn y credwch chi sy'n fwy tebygol o fod yn sâl ac angen triniaeth ysbyty: yr un mewn tŷ oer, llaith sy'n cael bwyd gwael i'w fwyta neu'r un mewn tŷ cynnes, sych sy'n cael bwyd da?

Mae Plaid Cymru yn galw am yr holl ysgogiadau economaidd, sydd wrth gwrs yn god am annibyniaeth. Yn union fel na allant ateb y cwestiwn ynglŷn â'u safbwynt ar bŵer niwclear, ni allant ateb y canlynol: pa arian y byddech chi'n ei ddefnyddio? Beth sy'n mynd i fod yn fanc canolog neu'n fenthyciwr pan fetho popeth arall? Pwy fydd yn gosod cyfraddau llog? Sut yr ariannwch gyfran Cymru o'r ddyled genedlaethol? A ydych chi o ddifrif yn mynd i ymuno â'r ewro? A ydych yn mynd i adael i Fanc Canolog Ewrop fod yn fanc canolog i chi? Mae hynny'n rhoi llai o reolaeth i chi na'r hyn sydd gennym yn awr. Cofiwch hefyd nad gweddill yr UE yw prif bartner masnachu Cymru, o ran nwyddau a gwasanaethau, ond Lloegr.

Mae'r gwaith ar ddiffinio'r elfennau ynglŷn â'r ffordd y mae Cymru annibynnol yn gweithio, manylion hynny—sef testun y comisiwn y mae Plaid Cymru yn gweithio drwyddo ar hyn o bryd—yn un peth, ond ni allwch roi dadl gymhellol inni chwaith pam nad yw'n ffordd o fynd i'r afael â diffygion bod o fewn system y DU sy'n ein cloi mewn tlodi ar hyn o bryd.

Nid wyf yn siŵr fy mod yn cytuno â'ch datganiad ein bod wedi ein cloi mewn tlodi oherwydd system y DU. Buaswn yn dadlau ein bod wedi ein cloi mewn tlodi oherwydd y system gyfalafol, ond mae hynny'n rhywbeth na fyddech yn cytuno ag ef o bosibl. Ond credaf fod gennym broblem gyda thlodi ac mae angen inni fynd i'r afael â hi.

Yn olaf, byddai polisi arall Plaid Cymru o annibyniaeth ac aros yn yr UE, os bydd y DU yn gadael, yn creu ffin galed rhwng yr Undeb Ewropeaidd a Lloegr ar ffin Cymru. Mae hynny'n anorfod. [Torri ar draws.] Os nad yw fy amser wedi dod i ben, fe gymeraf ymyriad.

Roeddwn yn mynd i ddweud, ar y pwynt penodol hwnnw, fod yna sefyllfa wahanol iawn rhwng Cymru-Lloegr ac Iwerddon-Gogledd Iwerddon. Y broblem gyda Gogledd Iwerddon ac Iwerddon yw'r Helyntion y maent wedi'u cael yno. Nid oes gennym y problemau hynny rhwng Cymru a Lloegr. Nid oes unrhyw ffordd y byddai ffin galed rhwng Cymru a Lloegr pe baem yn wlad annibynnol.

Byddai'r Undeb Ewropeaidd yn ei fynnu, oherwydd byddai hynny'n atal nwyddau rhag mynd i mewn i'r Undeb Ewropeaidd ar draws y ffin honno. Mae'r Undeb Ewropeaidd yn gweithio drwy gael rheolaeth ar nwyddau o'r tu allan i'r Undeb Ewropeaidd yn dod i mewn.

Mae'n rhaid i mi ddweud, Mike Hedges, rwy'n credu eich bod wedi diberfeddu'r ddadl annibyniaeth ar gyllid i bob pwrpas.

Weinidog, yn fy nghyfraniad heddiw hoffwn drafod yr angen i gynyddu unrhyw symiau canlyniadol sy'n ddyledus i'r GIG i'r GIG yn hytrach na'u bod yn cael eu hamsugno gan y Llywodraeth. Un peth cyffredin o'ch meinciau chi, pan fydd unrhyw feirniadaethau'n cael eu mynegi ynghylch methiannau yn y GIG, yw pe bai gennych fwy o arian y gallech ddarparu'r gwasanaethau a addawyd ers tro. Gyda gwell cyllid, dywedwch y byddai rhestrau aros yn lleihau, byddai ambiwlansys yn gallu treulio mwy o amser yn trin cleifion a threulio llai o amser yn ciwio y tu allan i ysbytai yn aros i drosglwyddo cleifion, a byddai pawb a oedd am gael gwasanaeth deintydd GIG yn ei gael.

Roedd maniffesto Llafur yr wythnos diwethaf yn dangos yr hen athrawiaeth sosialaidd mai'r Llywodraeth sy'n gwybod orau, ond ar ôl 20 mlynedd, mae'n ymddangos ein bod yn dal i wynebu'r un hen ddadleuon ac yn methu symud Cymru ymlaen ar yr un cyflymdra â rhannau eraill o'r DU. A dylem gofio, ers datganoli, fod  Llywodraeth dan arweiniad Llafur wedi bod mewn grym drwy'r amser ym Mae Caerdydd ac am gryn dipyn o amser yn San Steffan, felly byddem yn ffôl i feio'r gwahaniaethau ideolegol rhwng y ddwy Lywodraeth am dangyllido'r GIG. Y broblem go iawn yw sut y gallwn ddefnyddio unrhyw arian ychwanegol i wella'r GIG i gleifion yng Nghymru. Ac ar y pwynt hwn, hoffwn wneud y sylw fod angen i bawb ohonom dalu teyrnged i weithlu ymroddedig a gweithgar y GIG, ac mae fy nghyfraniad wedi'i gynllunio i'ch annog i wthio'r buddsoddiad ychwanegol tuag at feysydd y mae llawer o'r bobl hynny wedi'u nodi.

Gwyddom oll fod y GIG yng Nghymru wedi cofnodi diffyg o £97 miliwn y llynedd, gan ddangos yn glir nad yw'r system ariannu bresennol yn gweithio. Nid ydym yn mynd i'r afael yn ddigonol â meysydd galw newydd, fel gwasanaethau iechyd meddwl. Rhown bwysau ychwanegol ar ein staff sydd eisoes dan bwysau ac sy'n gweiddi am gynlluniau ariannu cynaliadwy, hirdymor ac aml-flwydd. Rydym yn croesawu'r £385 miliwn ychwanegol a addawyd i'r gwasanaeth iechyd yng Nghymru, ond mae'r Llywodraeth hon yn mynd yn brin o amser. Nid oes gennych fawr o amser ar ôl i brofi y gallwch ei wario yn y meysydd cywir i wneud gwahaniaeth gwirioneddol i'r modd y caiff y GIG yng Nghymru ei ddarparu.

Os meddyliwn am y peth, pe baem ond yn defnyddio cyfran o'r £114 miliwn a wastraffwyd ar yr ymgynghoriad ar ffordd liniaru'r M4, gallem fod wedi cynnal llawer iawn o nyrsys. Yn fy etholaeth i, roedd yna fferm abwyd melys—mae'n un o'r achosion twyll mwyaf a gyflawnwyd yn hanes Cymru yn erbyn y Llywodraeth. Roedd bron yn £6 miliwn. Gallai hynny fod wedi hyfforddi dros 100 miliwn o nyrsys—mae'n ddrwg gennyf, 100 yn fwy o nyrsys, nid miliwn o nyrsys; peidiwch â thrydar hynny. Ni fyddai digon o le yn ein gwlad—byddai'n rhaid inni eu rhoi i gyd ar y mynyddoedd. [Chwerthin.] Gallai fod wedi helpu i leihau amseroedd aros am ambiwlansys, a fyddai wedi achub etholwr i mi a oedd yn 91 oed rhag gorfod aros ar lawr am saith awr am ambiwlans, ac etholwr arall 94 oed, yr wythnos diwethaf, a arhosodd am 12 awr. Dyna beth rydym ni'n ceisio ei wneud; dyna lle mae angen defnyddio'r arian.

Gadewch i ni fod yn onest, pe bai'r GIG yn cael ei reoli'n dda iawn, ni fyddem yn gweld pedwar o'r saith bwrdd iechyd yn gweithredu o dan ymyrraeth y Llywodraeth. Rhaid inni wneud yn siŵr bod yr arian yn cael ei wario yn y ffordd iawn. Credaf mai'r prif feysydd a allai wneud â'r gwelliant mwyaf yw hyfforddi a recriwtio gweithlu, cadw gweithlu, a gwell cymorth ar gyfer gofal sylfaenol er mwyn sicrhau bod nifer y cleifion sy'n defnyddio gofal eilaidd yn lleihau. Ac mae'n rhaid inni edrych hefyd ar wario'r arian ar wella ein gwasanaethau gofal cymdeithasol, cael mwy o bobl i mewn i ofal cymdeithasol, fel y gallwn gael pobl allan o'r ysbyty. Mae gennyf ddynes yn fy etholaeth sy'n eistedd yn yr ysbyty ar hyn o bryd oherwydd na allwn ddod o hyd i ofalwr am 45 munud yn y bore a 15 munud gyda'r nos. Dyna'r cyfan sydd ei angen arni. Ond yn lle hynny, mae hi'n mynd â gwely ysbyty—nid ei bai hi—gyda'r gost sydd ynghlwm wrth hynny.

Felly, yr hyn yr hoffwn ei drafod yw'r ffaith y byddech, gyda £109 miliwn er enghraifft, yn gallu llenwi cohort newydd o nyrsys wedi'u hyfforddi, a fyddai mewn gwirionedd yn rhoi 1,600 o nyrsys eraill inni. Dyna'r gyfradd swyddi gwag sydd gennym yng Nghymru ar hyn o bryd. Felly, am £109 miliwn, rhowch yr hyfforddiant ar waith, a'u hyfforddi am dair blynedd—bydd hynny'n mynd yn bell iawn tuag at leddfu peth o'r pwysau sydd arnom. Mae'r un problemau'n ymwneud â recriwtio meddygon teulu a meddygon. Dim ond 186 o leoedd hyfforddi sydd ar gael gennym. Meddygon ysbyty—yr un fath.

O ran cadw gweithlu, mae angen inni wneud mwy na dim ond siarad am gynnwys y gweithlu, rhoi gwaith iddynt, a deall y pwysau gwaith enfawr sydd arnynt. Dyna pam y mae'r gweithlu'n gadael yn lluoedd—ni allant ymdopi â'r straen oherwydd eu bod dan gymaint o bwysau. Gyda'r arian hwnnw, gallwch wneud llawer iawn i liniaru hynny. Gallwch roi rhaglenni cymorth a gwella'r GIG ar waith i gefnogi staff y GIG i'w cadw yn y GIG. Os gwelwch yn dda, Weinidog, nid wyf yn gofyn i chi am ddim byd arall heblaw gwario'r symiau canlyniadol hynny sy'n dod ac a ddaw gan Lywodraeth Geidwadol yn San Steffan ar gyfer y GIG yng Nghymru. Dyna'r lleiaf y mae'r staff yno yn ei haeddu, ac yn sicr dyna'r lleiaf y mae cleifion Cymru yn ei haeddu.

A gaf fi ddiolch i'r Blaid Geidwadol am gyflwyno'r ddadl hon, gan fy mod yn teimlo ei bod yn cwmpasu materion sy'n sylfaenol i lywodraethiant Cymru? Os ydym am drafod y cyllid sydd ar gael i Gymru, ni allwn wneud hynny heb ystyried fformiwla Barnett, sydd—rwy'n siŵr y byddai cytundeb ar draws y Siambr—yn sylfaenol ddiffygiol. Yn hyn o beth, credaf ei bod yn berthnasol nodi, am 12 mlynedd cyntaf y Cynulliad, fod gennym Lywodraeth Lafur yma ac yn San Steffan, ac eto fe arhosodd fformiwla Barnett yn ddigyfnewid.

Mae anghysondeb o hyd rhwng y cyllid a gaiff Gogledd Iwerddon, yr Alban a Chymru o dan fformiwla Barnett, a Chymru sy'n cael leiaf y pen o'r boblogaeth. Ond yn hytrach na beirniadu'r cyllid a ddaw i mewn, sy'n gŵyn gyson yma yn y Cynulliad, efallai y byddai'n fwy priodol mabwysiadu dull mwy cadarn o ddefnyddio'r cronfeydd hynny. Wedi'r cyfan, p'un a yw'r trethi'n cael eu codi yn San Steffan neu yng Nghymru, arian y trethdalwyr ydyw ac mae ganddynt hawl i weld diwydrwydd dyladwy o ran y ffordd y caiff ei wario.

Ceir sawl enghraifft lle gellid dweud bod symiau mawr o arian wedi cael eu gwastraffu ar brosiectau nad ydynt yn cael eu cyflawni fel yr addawyd. Ategir hyn gan bryderon Archwilydd Cyffredinol Cymru, a ddywedodd:

'Hyd yma, nid yw Llywodraeth Cymru wedi gweithredu dull o gydbwyso'r risgiau a'r manteision posibl'.

Os caiff y swm o arian a dderbynnir ar gyfer ein gwasanaethau cyhoeddus ei leihau, bydd yn bwysicach fyth inni ddefnyddio'r arian sydd ar gael yn fwy cynhyrchiol.

Rhaid inni dderbyn—ac rwy'n cydnabod—nad yw penderfyniadau ar gyllido cwmnïau a/neu sefydliadau heb eu risgiau cynhenid. Rwyf wedi dweud o'r blaen fod y Llywodraeth yn aml yn rhoi benthyg arian ar y pen uchaf o risg, yn enwedig mewn meysydd lle mae banciau masnachol yn methu darparu arian o'r fath am eu bod yn gwbl wrth-risg. Ond mewn gwirionedd, nid mewn cymorth i'r sector preifat y gwelwn yr anfedrusrwydd mwyaf ar ran y Llywodraeth, ond yn y cymorth y mae'n ei roi i sefydliadau sy'n cael eu harwain gan Lywodraeth ond sy'n cael eu gweithredu ar sail hyd braich.

Mae pawb yn derbyn bod Cymru'n llawer rhy ddibynnol ar ei sector cyhoeddus, ond ceir dibyniaeth gynyddol ar sefydliadau'r trydydd sector. Erbyn hyn, mae gennym un corff trydydd sector am bob 89 o bobl yng Nghymru. Mae'n rhaid gofyn y cwestiwn, 'A yw pob un ohonynt yn rhoi gwerth am arian?', pan fo cynifer o gyrff o'r fath. Rwy'n annog y Llywodraeth i roi'r gorau i gwyno am ddiffyg arian, ond i ganolbwyntio ar wariant, nid incwm.

Un o'r dadleuon a gyflwynwyd o blaid datganoli ddiwedd y 1990au oedd bod buddiannau Cymru'n cael eu hesgeuluso. Dywedwyd wrthym mai dim ond drwy atebion wedi'u teilwra a grëwyd yma yng Nghymru y gellid datrys y problemau sy'n wynebu Cymru. Fodd bynnag, er gwaethaf setliadau ariannu hael olynol gan Lywodraeth y DU, lle cafodd Cymru dros 20 y cant yn fwy o wariant nag a gafwyd yn Lloegr, mae'r problemau hyn yn parhau.

Gan Gymru y mae'r economi wannaf yn y Deyrnas Unedig o hyd, gyda chyflogau yng Nghymru yn dal i fod yn isaf drwy'r DU gyfan, mae GIG Cymru yn wynebu diffyg o £97 miliwn wrth iddo frwydro i gyrraedd y targedau a osodwyd ar ei gyfer, mae ein gwasanaeth addysg mewn argyfwng am fod ysgolion wedi'u hamddifadu o'r arian sydd ei angen arnynt. Mae Llywodraeth Cymru wedi ceisio symud y bai yn gyson am ei hanes o fethiant ar gyni honedig y Torïaid. Y gwir amdani yw bod Llywodraeth Cymru, ers blynyddoedd, wedi gwastraffu arian, drwy gamddefnyddio arian trethdalwyr a phrosiectau sydd wedi methu cyflawni.

Gwariwyd mwy na £9 miliwn o arian cyhoeddus ar gynllun arfaethedig Cylchffordd Cymru cyn i'r Gweinidog dynnu'r plwg. Dywedodd y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus:

'Gwnaeth Llywodraeth Cymru rai penderfyniadau anesboniadwy wrth ddarparu cyllid cychwynnol ar gyfer y prosiect hwn', a oedd yn cynnwys prynu cwmni beiciau modur yn swydd Buckingham. Costiodd diffygion sylfaenol yn y ffordd y cafodd cronfa buddsoddi Cymru mewn adfywio ei rheoli, ei goruchwylio a'i chynghori ddegau o filiynau o bunnau i drethdalwyr Cymru. Golygodd methiant Llywodraeth Cymru i lywodraethu a darparu trosolwg fod gwerthiannau tir cyhoeddus wedi cynhyrchu llai nag y dylent fod wedi'i wneud. Yn 2017, mynegwyd pryderon am Cyfoeth Naturiol Cymru yn gwerthu pren i gwmni melin lifio heb achos busnes priodol. Unwaith eto, dywedodd y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus nad oedd unrhyw dystiolaeth i ddangos a yw'r contractau'n cynnig gwerth am arian. [Torri ar draws.] Ewch chi.

A ydych chi'n credu bod y £100 miliwn a wariodd Llywodraeth y DU ym mis Hydref ar baratoi ar gyfer Brexit yn arian a wariwyd yn dda?

Fe gafodd ei wario'n dda. Roedd yn hollol gywir, yn hollol gywir. Lywydd, mae'r rhestr yn parhau. Collwyd mwy na £5 miliwn wrth gefnogi Kancoat, y cwmni dur, a aeth i'r wal; gwariwyd £9.5 miliwn ar gaffael ac ailosod Stiwdios Pinewood, sydd bellach yn costio £400,000 y flwyddyn i'w cadw ar agor a dim arall; gwariwyd £114 miliwn fel y mae Angela newydd grybwyll, ar brosiect ffordd liniaru'r M4 cyn iddo gael ei ddirwyn i ben. Drwy gydol eu cyfnod mewn Llywodraeth, mae Llafur wedi dangos anallu dychrynllyd wrth ymdrin ag arian cyhoeddus ac ni ddylent geisio cynyddu trethi i wneud iawn am y diffygion.

Economïau treth isel yw'r economïau mwyaf llwyddiannus drwy'r byd. Mae torri trethi yn hwb i'r economi, yn cynyddu twf economaidd ac yn codi safon byw. Ni all Cymru fforddio system dreth sy'n gweithredu fel rhwystr i dwf economaidd a dyhead. Mae baich treth cynyddol ar drethdalwyr Cymru yn cynyddu'r risg y bydd yn atal twf economaidd ac yn costio mewn swyddi. Mae Cydffederasiwn Diwydiant Prydain yng Nghymru wedi cydnabod yn gwbl briodol y dylai codi cyfraddau Cymreig o'r dreth incwm fod yn ddewis olaf ac nid yn ymateb cyntaf.

Lywydd, rwy'n croesawu'r ddadl hon heddiw, a chredaf ei bod yn hen bryd ei chael er mwyn tynnu sylw at bwysigrwydd undeb y Deyrnas Unedig i ffyniant Cymru, i gefnogi swyddi, arloesedd, dyhead a llesiant. Mae Llywodraeth y DU yn chwarae ei rhan drwy ddarparu mwy o gyllid. Mater i Lywodraeth Cymru yn awr yw ymrwymo'r adnoddau hynny i sicrhau manteision gwirioneddol i'r economi ac i'n gwasanaethau cyhoeddus.

Un pwynt olaf yr hoffwn ei wneud: y gwir amdani yw fod mwy na 17 y cant o aelwydydd Cymru yn aelwydydd heb waith, ac mae plant yn byw mewn 12 y cant o'r aelwydydd hynny. Rwy'n credu bod hynny'n warth ar y Llywodraeth, gan nad yw tlodi plant yn dderbyniol o gwbl yn y wlad ddatblygedig hon. Diolch.

Rwy'n mynd i geisio gwneud araith amhleidiol, anwleidyddol yma, sy'n anarferol yng nghanol etholiad, ond mewn gwirionedd, daw allan o rywbeth sydd wedi codi yng nghanol yr etholiad. Oherwydd cefais gopi o lythyr a anfonwyd, mae'n debyg, at bob ymgeisydd plaid seneddol ac fe'i llofnodwyd gan bennaeth materion allanol Ffederasiwn Busnesau Bach Cymru; Dave Hagendyk, cyfarwyddwr Sefydliad Dysgu a Gwaith Cymru; Heather Myers, prif weithredwr Siambrau Masnach De a Chanolbarth Cymru; Iestyn Davies, prif weithredwr ColegauCymru; yr Athro Julie Lydon OBE, cadeirydd Prifysgolion Cymru; Margaret Phelan, swyddog Cymru Undeb y Prifysgolion a'r Colegau; Rob Simkins o Undeb Cenedlaethol y Myfyrwyr; a Ruth Marks, prif weithredwr Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru.  

Mae'r llythyr yn galw mewn gwirionedd ar ba Lywodraeth bynnag sydd mewn grym ar ôl yr etholiad i sicrhau nid yn unig fod arian ar gael yn lle'r holl arian blaenorol roeddem yn ei gael gan yr Undeb Ewropeaidd, ond bod y penderfyniadau sy'n cael eu gwneud yn ei gylch yn digwydd yng Nghymru. Ac maent yn dweud hyn:

Galwn ar bob plaid wleidyddol i sicrhau bod arian yn lle'r cronfeydd strwythurol ar gael yn llawn. Mae Llywodraeth bresennol y DU wedi addo creu Cronfa Ffyniant Gyffredin i gymryd lle'r cronfeydd hyn. Rhaid i unrhyw Gronfa Ffyniant Gyffredin fod wedi ei chynllunio ar batrwm datganoledig a gweithredu ar sail model sy'n seiliedig ar anghenion.

Ac maent yn cyfeirio at y ffordd y câi cyllid Ewropeaidd ei ddefnyddio, arian a oedd, yn wir, yn mynd o law trethdalwyr ledled y wlad i'r UE ond deuai llwythi o arian yn ôl i Gymru—llwythi—ac mae'n chwarae rhan hollbwysig yng Nghymru ym maes ymchwil ac arloesi, yn ein cymunedau difreintiedig, ar ffurf pobl ifanc ac oedolion yn ceisio gwella eu sgiliau a dod o hyd i waith ac adeiladu gyrfaoedd, ac ar ffurf rheoli ein hadnoddau naturiol yn gynaliadwy.  

Rydym yn chwilio am oddeutu £370 miliwn y flwyddyn o gyllid yn lle'r hyn a gawn ar hyn o bryd drwy gronfeydd strwythurol a buddsoddi Ewropeaidd. Mae'n rhaid i'r arian newydd fod yn hirdymor ac yn seiliedig ar anghenion, a rhaid iddo gynnwys addasiad parhaol i'r grant bloc dros ben Barnett. Ac mae hynny oherwydd, er gwaethaf y cynnydd—a gallwn droi at y cynnydd a wnaethom a'r cryfder y mae peth o'r cyllid hwnnw wedi'i roi i rai o'n cymunedau—mae'r anghydraddoldebau rhanbarthol hynny, yng Nghymru ac mewn rhannau eraill o'r DU, yn dal i fod yno. Ac yng Nghymru, maent yn aml yn parhau i fod ymhlith yr uchaf yn yr UE. Nid yw'r problemau hyn yn diflannu gyda Brexit, a gallent fynd yn waeth byth heb fuddsoddiad parhaus sy'n cyd-fynd â'r fframwaith polisi yng Nghymru.

Mae'r cyllid o'r UE wedi cael effaith ar draws Cymru gyfan ac ar draws ystod eang o feysydd polisi. Gallwn siarad am y busnesau a'r swyddi a grëwyd ganddo dros y degawd diwethaf—48,000 o swyddi newydd a 13,000 o fusnesau newydd; y 25,000 o fusnesau a gafodd gefnogaeth ar ffurf arian a chymorth; yr 86,000 o bobl a gafodd help ariannol; y 300,000 o bobl a gafodd help i gael cymwysterau newydd—

Mark Isherwood a gododd—

Hoffwn orffen fy mhwynt, Mark, yna byddaf yn hapus i ildio.

Ar brosiectau cefnogi cyflogadwyedd cronfa gymdeithasol Ewrop, gallem nodi'r ffaith eu bod 46 y cant yn fwy tebygol o ddod o hyd i waith dros 12 mis na phobl a oedd yn ddi-waith yn yr un modd ac yn derbyn mathau eraill o gymorth neu ddim cymorth o gwbl; fod cymorth busnes cronfa datblygu rhanbarthol Ewrop yn cael effaith gadarnhaol ar dwf cyflogaeth—7 y cant yn uwch nag ar gyfer busnesau nad ydynt yn cael cymorth; ar lefelau cyflogaeth, mae 15 y cant yn uwch nag ar gyfer busnesau nad ydynt yn cael cymorth; fod twf trosiant 5 y cant yn uwch; a lefelau trosiant 12 y cant yn uwch—gallwn barhau.

Cyn imi ddod â chi i mewn, Mark, mae hefyd yn ymwneud â pha mor hollbwysig yw'r rhain i ymchwil ac arloesedd, gan gynnwys rhai y mae llawer ohonom wedi ymweld â hwy ac wedi cael tynnu ein lluniau ynddynt. Felly, mae pethau fel campws y bae Prifysgol Abertawe, parth dysgu Blaenau Gwent, campws Nantgarw Coleg y Cymoedd, Parc Gwyddoniaeth Menai, campws arloesi Prifysgol Aberystwyth, Canolfan Delweddu Ymchwil yr Ymennydd Prifysgol Caerdydd, Parc Ynni Baglan, ac ati. Ac fe allwn restru, i fy nghyfaill anrhydeddus yma sy'n eistedd mewn lle arall hefyd, y buddsoddiad sydd wedi mynd tuag at lawer o leoliadau twristiaeth gorau Cymru hefyd, boed yn llwybr arfordir Cymru, Venue Cymru, pwll nofio Pontypridd, Nant Gwrtheyrn, ac yn y blaen ac yn y blaen.

Mae'r llythyr hwnnw'n egluro, fel y mae'n rhaid i mi ddweud y mae'r rhan fwyaf o'r bobl sy'n edrych gyda diddordeb ar ddyfodol cronfa ffyniant gyffredin y DU, ei bod hi'n hollbwysig fod angen i'r penderfyniadau ynglŷn â'r dyfodol, yn ogystal â chael arian yn lle'r holl gronfeydd hynny, gael eu gwneud yng Nghymru. Rwy'n gobeithio y byddai Mark yn cefnogi hynny wrth imi dderbyn yr ymyriad.

Nid yn unig fy mod yn eich cefnogi, ond rwy'n gobeithio y byddwch yn rhannu fy ymateb dymunol i'r datganiad ym maniffesto'r Ceidwadwyr:

Defnyddir Cronfa Ffyniant Gyffredin y DU i glymu'r Deyrnas Unedig gyfan at ei gilydd.

Yng Nghymru, ni fydd arian cyfatebol yr UE yn cael ei golli—mae hynny yn y maniffesto.

Mae'n ddrwg gennyf, mae fy amser wedi dod i ben. Byddai'n eglurhad buddiol, Mark, pe bai unrhyw Lywodraeth newydd, ar y diwrnod cyntaf, yn dweud yn gwbl glir yn yr ansicrwydd presennol a diffyg unrhyw wybodaeth ynglŷn â'r hyn sy'n digwydd gyda chronfa ffyniant gyffredin y DU, eu bod yn rhoi arian yn lle'r £370 miliwn bob blwyddyn, fod hwnnw'n dod i Gymru ac y byddai'n cael ei gynnwys yn y fframwaith polisi, ac y byddai'r penderfyniadau'n cael eu gwneud yng Nghymru. A yw'n dweud hynny yn y maniffesto? A ddywedwyd hynny? [Torri ar draws.]—Na, mae'n ddrwg gennyf, mae fy amser wedi dod i ben. Byddai hynny'n ddefnyddiol, oherwydd mae gennym fframwaith polisi gwahanol yma yng Nghymru. Rwy'n gwybod bod fy amser wedi dod i ben, Lywydd, oherwydd yr ymyriad hwnnw. Oherwydd y fframwaith polisi gwahanol hwnnw, oherwydd y buddsoddiad y gwyddom fod angen parhau i'w wneud yng Nghymru, gadewch i bawb ohonom gytuno, os gwelwch yn dda, yn y Senedd hon mai'r bobl sydd gennym yma a ddylai benderfynu ar y gwariant hwnnw yn y dyfodol.

Y Gweinidog Cyllid i gyfrannu—Rebecca Evans. 

Diolch, Lywydd. Rwy'n croesawu'r ddadl heddiw a'r cyfle i amlinellu realiti'r hyn sydd wedi digwydd i gyllid Cymru mewn gwirionedd. Yn fyr, pe bai cyllideb Llywodraeth Cymru wedi tyfu yn unol â'r economi ers 2010-11, byddai £4 biliwn yn uwch y flwyddyn nesaf. Yn erbyn y cefndir llwm hwn, rwy'n teimlo ei bod hi'n rhyfeddol fod y Ceidwadwyr Cymreig wedi dewis trafod mater cyllid Llywodraeth y DU i Gymru yn ystod etholiad cyffredinol. Eu dewis hwy yn llwyr yw hynny, ond pe bawn i yn eu hesgidiau hwy, yn sicr nid yw'n rhywbeth y buaswn am dynnu sylw ato.

A wnaiff y Gweinidog dderbyn ymyriad? Fe gyfeirioch chi at y ffigur o £4 biliwn yn y fan honno. Wrth gwrs, yn eich gwelliant i'r ddadl heddiw, mae'n sôn ein bod ar ein colled o £300 miliwn. Cyfeiriodd eich cyd-Aelod, Mike Hedges, at ffigur o £800 miliwn. Pwy sy'n gwneud y ffigurau hyn i chi ar ran y Llywodraeth—Diane Abbott?

Mae'r ffigurau a oedd gennym yn y cynnig a'r ffigurau rwyf newydd eu rhoi ichi yn awr yn gywir, gan fod y ffigur sy'n ymwneud â'r £300 miliwn dros 10 mlynedd yn ffigur cywir, wrth gwrs, fel y mae'n ffigur cywir pe bai'r cyllid wedi tyfu yn unol â'r economi. Pe baem wedi tyfu yn unol â gwariant cyhoeddus dros y cyfnod hwnnw, byddai gennym £5 biliwn neu £6 biliwn yn fwy mewn gwirionedd. Felly, pa fodd bynnag yr edrychwch arno, nid yw Cymru wedi cael ei chyfran deg gan Lywodraeth y DU.  

Ac mae'n rhaid i mi ddweud bod llwyddiant y fframwaith cyllidol i sicrhau cyllid gwaelodol Holtham ar sail anghenion wedi bod yn llwyddiant i Lywodraeth Cymru, ac fe frwydrodd fy rhagflaenydd yn galed am hwnnw, a'i gael ar ôl blynyddoedd o negodi. Felly, nid gweithred o haelioni gan Lywodraeth y DU ydyw o bell ffordd. Ond erbyn 2021, bydd y cyllid gwaelodol, fel y'i negodwyd gan Mark Drakeford, wedi darparu tua £160 miliwn yn fwy i Gymru, ac er mai dim ond Llywodraeth y DU a all roi diwedd go iawn ar gyni, mae'r gwahaniaeth pwysig hwn yn dyst, rwy'n credu, i benderfyniad Llywodraeth Cymru i sefyll dros Gymru, ac ni fyddai wedi digwydd heb y penderfyniad hwnnw.  

Yn groes i gynnig y Ceidwadwyr Cymreig, nid canlyniad y fframwaith cyllidol yn unig, o'i chymharu â rhaglenni tebyg yn Lloegr, yw'r lefel bresennol o gyllid y pen yng Nghymru. Mae'n cynrychioli effaith gronnol fformiwla Barnett a symudiadau'r boblogaeth dros flynyddoedd lawer. Bydd y newid rydym wedi'i sicrhau drwy'r fframwaith cyllidol yn sicrhau bod lefel y cyllid sy'n adlewyrchu'r angen yng Nghymru yn cael ei chynnal.

Dros y degawd diwethaf, mae cyflawniad Llywodraeth y DU o ran buddsoddi yng Nghymru ar gyfrifoldebau heb eu datganoli wedi bod yn gywilyddus. Mae'r cynnig yn anghofio sôn bod yr £790 miliwn a neilltuwyd ar gyfer bargeinion twf wedi'i wasgaru dros gyfnod o 15 i 20 mlynedd mewn gwirionedd. Er bod Llywodraeth y DU yn gwneud addewidion ar gyfer yfory, mae wedi llywyddu dros ddiffyg buddsoddi cyson mewn materion sydd heb eu datganoli, megis seilwaith y rheilffyrdd a chysylltedd digidol.    

A wnewch chi dderbyn ymyriad? Diolch am hynny. Efallai fod y swm hwnnw o arian yn cael ei wasgaru dros nifer o flynyddoedd, ond mae'n rhaid i chi groesawu'r ffaith ei fod yn swm o arian sy'n mynd i ddod i Gymru na fyddai'n dod fel arall. O ran y fframwaith cyllidol rydych newydd sôn amdano, nid taflu baw a wnawn yn gynharach fel y nododd Rhun. Mewn gwirionedd roeddwn yn canmol y ffordd y mae Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU wedi cydweithio ar y fframwaith cyllidol hwnnw. Mae'n destun llwyddiant i Gymru, a dyna arian a ddaw i Gymru na fyddem wedi'i gael fel arall.

Ie, ac enillwyd yr arian hwnnw drwy flynyddoedd caled o negodiadau ar ran Llywodraeth Cymru dan arweiniad Mark Drakeford.  

I droi'n ôl at fater y tanfuddsoddi cyson gan Lywodraeth y DU mewn meysydd sydd heb eu datganoli yng Nghymru, rhwng 2011 a 2016, cyfrannodd Llywodraeth Cymru tua £362 miliwn tuag at wariant sector cyhoeddus ehangach ar reilffyrdd Cymru. Buddsoddwyd dros £220 miliwn gennym hefyd i wella'r seilwaith rheilffyrdd, gan gynnwys cyllid o gronfeydd strwythurol yr UE. Ac yn ystod yr un cyfnod, dewisodd Llywodraeth y DU fuddsoddi £198 miliwn yn unig ar wella'r rhwydwaith yng Nghymru—prawf, rwy'n credu, fod eu blaenoriaethau mewn mannau eraill.

Drwy Cyflymu Cymru, mae cyfanswm o bron i £230 miliwn o arian cyhoeddus wedi'i fuddsoddi i ddarparu mynediad i fand eang cyflym iawn i 733,000 o gartrefi a busnesau, a gadewch i ni fod yn glir: cartrefi a busnesau yw'r rhain na fyddent fel arall yn gallu cael mynediad at fand eang. Buddsoddwyd £146 miliwn o gymorth ariannol gan Lywodraeth Cymru a'r UE, a dim ond £67 miliwn ohono a ddarparwyd gan Lywodraeth y DU. Lywydd, dyma gyllid pwysig y gellid bod wedi ei wario ar wasanaethau datganoledig, ond cawsom ein gorfodi i gamu i mewn lle mae Llywodraeth y DU wedi gwrthod cyflawni ei chyfrifoldebau.

Gan droi at gylch gwariant y DU eleni, gadewch imi roi crynodeb byr o'r hyn y mae'n ei olygu i'n cyllideb. Ond cyn i mi wneud hynny, rhoddaf sylw i'r pwynt y credaf fod Nick Ramsay wedi ei wneud o ran dymuno gweld buddsoddiad mwy hirdymor a phroffil gwariant mwy hirdymor. Wel, mae hynny'n rhywbeth rydym yn amlwg yn ei rannu yn Llywodraeth Cymru ond yn anffodus, er inni gael addewid o adolygiad cynhwysfawr o wariant dros dair blynedd, cawsom gynnig cylch gwariant un flwyddyn nad yw hyd yn oed yn rhoi hyder i ni ynglŷn â gwariant yn y dyfodol fel y mae rhai o adrannau Llywodraeth y DU yn ei gael.  

Yn ein cyllideb ar gyfer 2021, fe fydd 2 y cant neu £300 miliwn yn llai mewn termau real o gymharu â 2010-11. Ac wrth gwrs, ceir effaith dewis Trysorlys y DU i ymddwyn yn anghyfrifol gyda'r rheolau cytunedig sydd gennym ar ddyraniadau cyllid. Eleni, arweiniodd yr ymagwedd honno at ddiffyg o £35 miliwn yn ein cyllideb yn dilyn methiant Llywodraeth y DU i ariannu'n llawn y cynnydd ym mhensiynau'r sector cyhoeddus. Mae'n rhaid i mi ddweud bod y diffyg hwnnw'n codi i tua £50 miliwn y flwyddyn nesaf, felly dyna £50 miliwn nad wyf yn gallu ei roi tuag at ysgolion ac ystafelloedd dosbarth yng Nghymru; mae'n £50 miliwn nad yw'n mynd i'r gwasanaeth iechyd; mae'n £50 miliwn na all fynd bron hanner ffordd tuag at y gwariant y byddai Angela Burns yn hoffi ei weld ar gyflwyno mwy o nyrsys i Gymru. Felly, dyna'r holl arian na ellir ei wario yng Nghymru am na chawsom ein cyfran deg gan Lywodraeth y DU.  

Dylai canlyniad truenus degawd o gyni fod yn destun embaras mawr i'r Ceidwadwyr Cymreig, ac nid ydym am dderbyn unrhyw wersi gan Lywodraeth y DU ar fuddsoddi mewn iechyd ac addysg. Mae gwariant y pen ar iechyd a gwasanaethau cymdeithasol yma yng Nghymru yn fwy na £3,000, a dyna'r swm uchaf ym mhedair gwlad y DU. Roedd gwariant y pen ar addysg yng Nghymru yn fwy na £1,300, sydd 6 y cant yn uwch nag yn Lloegr.

Dan lyffethair degawd o gyni, rydym yn parhau i fuddsoddi yn y gwasanaethau cyhoeddus lle mae'r angen mwyaf. Rydym wedi ymrwymo yn ein maniffesto, ac mae'n rhaid i mi ddweud—

Daeth y Dirprwy Lywydd i’r Gadair.

A wnewch chi dderbyn ymyriad? Ar y ffigur iechyd hwnnw, nid wyf yn anghytuno â chi. Nid oes gennyf y ffigurau wrth law, ond nid wyf yn anghytuno â chi y gallai'r ffigur fod yn uwch yma, ond wrth gwrs, nid dyna'r broblem o anghenraid. Y broblem yw cyfradd y cynnydd yn y gyllideb iechyd yng Nghymru mewn perthynas â rhannau eraill y DU, a dyna lle—. Am eich bod yn dechrau gyda bloc o arian, fel roedd gennym ar ddechrau datganoli, os nad yw hwnnw'n cynyddu ar lefel briodol, dyna fydd yn achosi'r problemau, nid o reidrwydd y swm cyfan o arian.

Wel, mae Llywodraeth Cymru, dros gyfnod o flynyddoedd, wedi blaenoriaethu'r gwasanaeth iechyd yn ei chyllideb ac rwyf wedi bod yn glir iawn yn y trafodaethau a gawsom yn y Siambr hon ac mewn mannau eraill y bydd Llywodraeth Cymru unwaith eto eleni, yn y gyllideb a gyhoeddir gennym ar 16 Rhagfyr, yn rhoi blaenoriaeth i'r gwasanaeth iechyd ochr yn ochr, wrth gwrs, â rhoi'r setliad gorau posibl i awdurdodau lleol.

Mae'r cynnig yn cyfeirio at gyfraddau treth incwm Cymreig, ac rydym wedi ymrwymo yn ein maniffesto, ac rwyf wedi ailadrodd yn ddiddiwedd yn y Siambr, na fyddwn yn codi cyfraddau treth incwm Cymreig yn ystod y tymor Cynulliad hwn.

A wnewch chi dderbyn ymyriad ar y pwynt hwnnw? Mewn gwirionedd mae'n cyfeirio at fwy na chyfraddau treth incwm Cymreig yn unig. Mae'n dweud 'trethi'—ar ei ben. Felly, a allwch chi ein sicrhau na fyddwch yn cyflwyno unrhyw drethi newydd neu ychwanegol, nid cynyddu cyfradd y dreth incwm yn unig, ond trethi newydd neu ychwanegol cyn etholiad nesaf y Cynulliad?

Mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn glir iawn ynghylch y trethi newydd y mae'n ystyried eu cyflwyno. Rydym yn ystyried cyflwyno treth ar dir gwag ar hyn o bryd, ond wrth gwrs, mae'r broses hon wedi cymryd llawer mwy o amser nag y byddem wedi'i obeithio, oherwydd oedi ar ran Llywodraeth y DU eto. Felly, ni fyddai unrhyw bosibilrwydd o gyflwyno treth newydd yr ochr hon i etholiadau'r Cynulliad, ond wrth gwrs, mae gennym syniadau uchelgeisiol ar gyfer yr hyn a allai fod yn bosibl yn nhymor nesaf y Cynulliad, a bydd yr Aelodau'n gyfarwydd â'r meysydd rydym yn edrych arnynt.

Felly, Ddirprwy Lywydd, gan droi at welliannau Plaid Cymru, defnyddiodd Llywodraeth Cymru ddull radical yn seiliedig ar dystiolaeth o ddiwygio ein hundeb ac nid ydym yn derbyn o gwbl fod annibyniaeth yn gwasanaethu buddiannau pobl Cymru. Yn ein barn ni, rhaid i'r trefniadau cyfansoddiadol ar gyfer undeb o bedair gwlad barchu hunaniaeth a dyheadau pob un, gan gadw buddiannau cyfunol y cyfan, a rhaid i lywodraethiant undeb o'r fath adlewyrchu'r realiti mai undeb gwirfoddol o bedair rhan ydyw yn gweithio gyda'i gilydd er budd pawb.

Ac er bod yr achos dros yr undeb yn mynd ymhell y tu hwnt i faterion cyllid yn unig, yng nghyd-destun y ddadl hon rydym yn cydnabod y bwlch rhwng arian a godir yng Nghymru ac arian a werir er budd pobl Cymru. Roedd y ffigurau diwethaf, sef ffigurau 2017-18, yn £13.7 biliwn, ac wrth gwrs, llenwir y bwlch hwnnw drwy ein haelodaeth o'r Deyrnas Unedig. Ac mae'r hyn sy'n cyfateb i ddiffyg cyllidol Cymru oddeutu £4,000 y pen bob blwyddyn.

Felly, Ddirprwy Lywydd, i gloi, ni allai'r gwrthgyferbyniad rhwng lefel y buddsoddiad yng Nghymru yn ystod degawd cyntaf datganoli a'r ail ddegawd fod yn gliriach. Cynyddodd ein cyllideb dros 60 y cant mewn termau real rhwng 1999, 2000 a 2010-11—ac, O! am fod yn Weinidog cyllid yn y dyddiau hynny. Gostyngodd canran y bobl sy'n byw mewn tlodi yng Nghymru 3 phwynt canran, ac ar ddiwedd y cyfnod hwnnw, roedd y gyfradd tlodi yng Nghymru yr un fath â chyfradd y DU gyfan, er inni ddechrau'r cyfnod gyda chyfradd lawer uwch, ac mae hynny'n dangos yr hyn y gellir ei gyflawni pan fydd gennych Lywodraeth dan arweiniad y Blaid Lafur yng Nghymru ac yn y DU yn gweithio gyda'i gilydd ar ran y lluoedd ac nid y lleiafrif.

Diolch yn fawr iawn. A gaf fi alw ar Darren Millar i ymateb i'r ddadl?

Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd. Mae'n rhaid i mi ddweud, rwy'n siomedig braidd ynglŷn ag ymateb y Llywodraeth heddiw. Roeddent braidd yn fursennaidd yn gwrthod cydnabod cyflawniadau sylweddol Llywodraeth y DU yn cynyddu'r gwariant sydd ar gael i Gymru. Wrth gwrs, mae gennym grant bloc uwch nag erioed yng Nghymru eleni yn nhermau arian parod—gwyddom fod hynny'n wir. Ac rydym hefyd yn gwybod mai Llywodraeth y DU a gyflawnodd y fframwaith cyllidol hwn. Mae angen dau i gydweithio. Rwy'n cydnabod bod Llywodraeth Cymru wedi gorfod gweithio gyda Llywodraeth y DU, ond roedd y setliad hwnnw'n setliad y cytunodd y ddwy ochr arno, ac mae hi braidd yn siomedig nad yw Llywodraeth Cymru wedi cydnabod y rôl a chwaraeodd Llywodraeth y DU yn sicrhau hynny.

Fel y dywedodd Nick Ramsay yn hollol gywir yn ei araith agoriadol, mae'n ffaith bod Cymru'n cael £1.20 am bob punt a werir yn Lloegr ar hyn o bryd. Sylwaf fod hyd yn oed Llywodraeth Cymru'n cydnabod nad yw'r holl arian hwnnw'n cael ei drosglwyddo i'r gwasanaeth iechyd gwladol nac i'n system addysg mewn gwirionedd. Rydych wedi dyfynnu'r ffigurau eich hun yn eich gwelliant. Fe ddywedoch chi nad yw gwariant ond 11 y cant yn uwch yma yng Nghymru nag yn Lloegr, er y byddai 20 y cant yn uwch mewn gwirionedd. Dyna yw'r ffeithiau go iawn. Gwn nad ydych yn ei hoffi—[Torri ar draws.] Gwn nad ydych yn hoffi clywed hyn, ond gadewch imi ei nodi—[Torri ar draws.] Gadewch i ni nodi hyn yn glir iawn: y ffaith amdani yw fod Cymru'n derbyn £1.20 am bob £1, ond dim ond £1.11 ohono rydych chi'n ei wario ar y GIG a 6c yn fwy ar wariant ar addysg. Felly, mae'n llawer llai.

Beth a wnewch gyda gweddill yr arian? Fe ddywedaf wrthych beth rydych chi'n ei wneud, rydych chi'n gwastraffu llawer ohono. Clywsoch rai cyfeiriadau at y pethau sy'n cael eu gwastraffu gan Angela Burns, Mohammad Asghar ac eraill ar y meinciau hyn yn ystod y ddadl. Felly, nid oes esgus am y ffaith eich bod chi, fel Llywodraeth, yn methu buddsoddi yn ein gwasanaeth iechyd ac yn methu buddsoddi yn ein hysgolion. Dyna pam na ddylai fod yn syndod mai gennym ni y mae un o'r systemau addysg sy'n perfformio waethaf yn y DU—y gwaethaf, yn wir, yn ôl y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd—a pham y mae ein hamseroedd aros yn hwy, pam y mae ein gwasanaeth ambiwlans yn waeth, a pham y mae perfformiad ein hadrannau achosion brys yn waeth yma nag mewn rhannau eraill o'r Deyrnas Unedig. Felly, fe ddywedoch chi nad ydych yn cael eich cyfran lawn gan Lywodraeth y DU; y gwir yw nad ydych chi'n rhoi'r gyfran lawn i'r gwasanaeth iechyd gwladol nac i'n hysgolion.

Rwy'n cilwenu wrthyf fy hun bob tro y mae Plaid Cymru yn codi i siarad am fethiannau Llywodraethau blaenorol yn y Siambr hon, oherwydd mae'r blaid honno bob amser yn methu cydnabod ei chyfrifoldeb ei hun pan oedd mewn Llywodraeth yma yng Nghymru, yn cynnal y Llywodraeth Lafur. Rwy'n cofio pan oedd Ieuan Wyn Jones yn Ddirprwy Brif Weinidog ac yn Weinidog yr Economi a Thrafnidiaeth. Yn ystod y cyfnod hwnnw, fe anfonasom werth £77 miliwn mewn cymorth UE heb ei wario yn ôl yn 2009, yn ystod ei gyfnod yn y swydd: gwerth £77 miliwn o fuddsoddiad y gellid bod wedi ei wario'n fuddiol ar geisio gwella economi Cymru. Rwy'n fodlon derbyn yr ymyriad.

Faint o arian a anfonodd John Redwood yn ôl o'r Swyddfa Gymreig i San Steffan?

Gadewch i ni siarad am eich cyflawniad chi, oherwydd gwn nad ydych chi'n hoffi siarad am eich cyflawniad, ond y realiti yw, pan oedd eich Dirprwy Brif Weinidog, arweinydd eich plaid, yn cynnal y Llywodraeth Lafur am yr holl flynyddoedd, roedd perfformiad yr economi yn waeth nag y mae wedi bod erioed, er bod gennych ddylanwad a'r gallu i wneud rhywbeth.

Rydych yn sôn am annibyniaeth. Mae pawb ohonom yn gwybod mai ffuglen lwyr yw dweud y gallai Cymru oroesi'n economaidd ar ei phen ei hun heb fod yn rhan o'r Deyrnas Unedig wych hon rydym yn rhan ohoni. Rwy'n undebwr balch, a chredaf fod Cymru'n elwa o fod yn rhan o'r Deyrnas Unedig. Nawr, rwy'n falch iawn o glywed bod Llywodraeth Cymru hefyd yn teimlo bod hynny'n wir. Fe dderbyniaf ymyriad.

A all gwledydd sydd â 3 miliwn o bobl oroesi'n economaidd fel gwledydd annibynnol, ac os gall eraill wneud hynny, pam na all Cymru?

Os gallwch chi egluro i bobl Cymru sut ar y ddaear rydych chi'n mynd i gau'r bwlch cyllidol, pa drethi sy'n mynd i godi, pa wasanaethau cyhoeddus sy'n mynd i gael eu torri er mwyn sicrhau bod y cyllid cyhoeddus hwnnw'n cyflawni, byddaf yn hapus i eistedd gyda chi a chael sgwrs. Os gallwch egluro i bobl Cymru a phobl Lloegr sut rydych yn mynd i fod yn genedl annibynnol heb ffin galed, er eich bod am fod yn rhan o farchnad sengl yr UE a bod gweddill y Deyrnas Unedig yn gadael yn y dyfodol agos, byddaf yn hapus i gael sgwrs, ond hyd yma, nid wyf wedi gweld unrhyw dystiolaeth o gwbl y gellir cyflawni hynny.

Felly, rwy'n annog pob Aelod yn y Siambr hon i wrthod y gwelliant a luniwyd gan Diane Abbott yn enw'r Llywodraeth, i wrthod y gwelliant gwarthus a gyflwynwyd gan Blaid Cymru, nad yw'n cydnabod yr heriau y byddai Cymru annibynnol yn eu hwynebu y tu allan i'r Deyrnas Unedig, ac i gefnogi cynnig y Ceidwadwyr ar y papur trefn heddiw.

Diolch. Y cwestiwn yw a ddylid derbyn y cynnig heb ei ddiwygio. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Felly, gohiriwn y bleidlais ar yr eitem hon tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.