7. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am adroddiad canlyniadau Mynegai Amddifadedd Lluosog Cymru 2019? OAQ54809

Llywydd, cyhoeddwyd mynegai amddifadedd lluosog diweddaraf Cymru ar 27 Tachwedd. Mae'n dangos yn glir effaith degawd o gyni cyllidol a orfodwyd ar gymunedau ledled Cymru.

Cafwyd rhywfaint o newyddion cadarnhaol i Barc Lansbury yn etholaeth Caerffili. Nid yw bellach wedi ei restru fel yr ardal fwyaf difreintiedig yng Nghymru, er bod anawsterau'n parhau, fel y mae'r Prif Weinidog yn cydnabod, ac mae'n dal i fod ymhlith y 10 uchaf. Rwy'n credu bod y gwelliant wedi deillio o gymysgedd o fuddsoddiad gan Lywodraeth Cymru, yr Undeb Ewropeaidd a Chyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili, yn enwedig o ran safon ansawdd tai Cymru—gwariwyd £8 miliwn ar gladin a thoeau newydd ar gyfer eiddo'r cyngor, gwariwyd £4.5 miliwn ar ystafelloedd ymolchi a cheginau newydd, a £2.5 miliwn cyffredinol yn ychwanegol o ran safon ansawdd tai Cymru.

Rwy'n credu y bydd rhai o'r pethau yr ydym ni wedi sôn amdanyn nhw heddiw ynglŷn ag addysg a'r gwelliannau y mae Llywodraeth Cymru wedi eu cynllunio yn hynny o beth yn gwneud gwahaniaeth ym Mharc Lansbury—mae Dechrau'n Deg yn gwneud gwahaniaeth i'r gymuned honno. Beth arall all Llywodraeth Cymru a'r Prif Weinidog ragweld fydd yn cael ei wneud ar gyfer cymuned glòs, cymuned fendigedig, fel Parc Lansbury?

Diolchaf i Hefin David am hynna. Mae'n bwysig iawn ein bod ni'n dadansoddi'r cyfoeth o wybodaeth sydd ar gael ym mynegai amddifadedd lluosog Cymru, er mwyn deall pam mae rhai cymunedau'n aros ar yr hyn y mae'r adroddiad yn ei ddisgrifio fel pen dwfn amddifadedd, a pham mae cymunedau eraill sydd wedi llwyddo i ddod o hyd i le gwahanol yn yr adroddiad hwnnw, ac, o ran Parc Lansbury—mae'n dda iawn clywed bod rhywfaint o gynnydd wedi ei wneud yno.

Llywydd, pan ddaw'r adeg i wneud y dadansoddiad hwnnw, rwy'n credu mai'r hyn y byddwn ni'n ei weld yw bod gan y cymunedau hynny sy'n canfod eu hunain ar ben mwyaf miniog amddifadedd yng Nghymru un nodwedd allweddol yn gyffredin—bod ganddyn nhw orgynrychiolaeth, o'i gymharu â rhannau eraill o Gymru, o deuluoedd â phlant. A'r rheswm y maen nhw'n canfod eu hunain yn y sefyllfa y maen nhw ynddi yw oherwydd y toriadau i fudd-daliadau y bu'n rhaid i'r teuluoedd hynny eu hwynebu dros y degawd diwethaf.

Bydd rhiant unigol yng Nghymru yn colli £3,720 bob blwyddyn o ganlyniad i doriadau i fudd-daliadau yng Nghymru. Bydd teulu â thri neu fwy o blant yng Nghymru yn wynebu toriadau o £4,110 bob blwyddyn. Mae hynny'n £75 bob un wythnos yn llai i fyw arno i ddiwallu anghenion eich teulu a'ch plant. Ac mae gan y cymunedau hynny sy'n canfod eu hunain ar y pen mwyaf miniog ym mynegai amddifadedd lluosog Cymru fwy o deuluoedd â phlant na chymunedau eraill yng Nghymru. Nid yw'n syndod i mi eich bod chi'n gweld hynny'n cael ei adlewyrchu yn y tablau.  

Ond, wrth i ni geisio deall pam mae cymunedau yn bodoli sy'n wynebu'r heriau hynny, mae'n bwysig iawn ein bod ni'n edrych i weld sut mae cymunedau eraill wedi llwyddo i ganfod eu hunain mewn gwahanol ran o'r sbectrwm. Felly, mae Butetown yma yng Nghaerdydd, lle'r ydym ni heddiw, a oedd yn y 10 uchaf o wardiau mwyaf difreintiedig Cymru yn ôl yn 2005, yn y 150fed safle heddiw. Roedd ward Riverside yn fy etholaeth i fy hun, lle'r wyf i'n byw, yn yr unfed safle ar ddeg yn 2005, ac mae bellach yn safle cant ac wyth. Felly, mae cymunedau—ac maen nhw i'w cael nid yn unig yma yng Nghaerdydd, ond yn Abertawe, ym Merthyr, yn Aberafan, yng Nghaerffili, yn Rhondda Cynon Taf—a ganfu eu hunain ar y pen mwyaf miniog, sydd, heddiw, wedi symud i ran wahanol o'r sbectrwm. Ac mae'r un mor bwysig ein bod ni'n ceisio nodi beth fu'r amodau sydd wedi caniatáu i'r cymunedau hynny symud i'r cyfeiriad hwnnw. Rwy'n credu bod Hefin David, wrth gyfeirio at safon ansawdd tai Cymru a rhai buddsoddiadau eraill sydd wedi eu gwneud, wedi dechrau helpu gyda'r dadansoddiad hwnnw, gan nodi'r ffactorau sy'n creu amodau llwyddiant, ac yna ein helpu ni i wneud mwy o hynny yn y dyfodol.

Tynnwyd cwestiwn 8 [OAQ54807] yn ôl, ac felly, yn olaf, cwestiwn 9. Vikki Howells.