Part of 3. Cwestiynau Amserol – Senedd Cymru am 2:58 pm ar 4 Rhagfyr 2019.
Diolch i'r Gweinidog am ei ateb. Dair wythnos yn ôl yn unig, clywsom y newyddion gan Tata y bydd 3,000 o’u swyddi'n cael eu colli ledled Ewrop, ac roeddwn yn gwerthfawrogi eich datganiad ysgrifenedig ar 18 Tachwedd a'ch datganiad llafar ar 19 Tachwedd yn fawr. Dair wythnos yn ddiweddarach, ac rydym bellach yn cael datganiad arall sydd yr un mor amwys, ar un ystyr, â'r datganiad cyntaf. Yn y datganiad llafar ar 19 Tachwedd, fe ddywedoch y byddai'r cwmni'n gweithio dros yr ychydig fisoedd nesaf, lle byddent yn nodi'r swyddogaethau gwaith, ac eto dair wythnos yn ddiweddarach, cawn y cyhoeddiad hwn y bydd 1,000 ohonynt yn y DU. Tybed a oeddech yn ymwybodol o'r hyn a wnaeth iddynt newid eu meddyliau a gwneud cyhoeddiad pellach mewn cyn lleied o amser.
Nid wyf yn ymddiheuro heddiw, Weinidog, am ailadrodd llawer o'r pethau a ddywedwyd gennym ddwy, dair wythnos yn ôl, gan eu bod yn faterion pwysig y mae Aelodau yn y Siambr hon am gael atebion iddynt, ac yn bwysicach fyth, mae gweithwyr dur a'u teuluoedd am gael atebion iddynt. Fel y dywedwch, mae gweithwyr dur yn wynebu ansicrwydd. Yn 2016, ychydig ar ôl y Nadolig, cawsom gyhoeddiadau gan Tata a oedd yn rhoi gweithwyr dur o dan fygythiad. Ychydig cyn y Nadolig hwn, yn 2019, rydym yn gweld cyhoeddiadau tebyg, sy'n peri ansicrwydd i weithwyr dur a'u teuluoedd, gyda phosibilrwydd o golli swyddi yn y misoedd i ddod. A ydych yn cytuno fod hon yn ffordd wael o drin y gweithwyr—fel y dywedoch chi, gweithwyr teyrngar ac ymroddedig sydd wedi rhoi ymrwymiad i'r diwydiant i sicrhau hyd eithaf eu gallu ei fod yn parhau'n ddiwydiant cynaliadwy, hyfyw?
Rydych wedi nodi eto eich bod wedi siarad â'r undebau llafur. A ydych wedi cael ymrwymiad gan Tata y bydd y memorandwm cyd-ddealltwriaeth a lofnodwyd gyda’r undebau llafur yn cael ei barchu fel na fydd yn rhaid dileu swyddi unrhyw weithwyr yn orfodol, gan iddynt ildio ymrwymiad yn eu cynlluniau pensiwn i ganiatáu’r cytundeb hwnnw?
A oes gennych fwy o fanylion ynglŷn â ble y gallai'r swyddi hynny gael eu colli? Mil yn y DU. Mae oddeutu 8,000 yn gweithio i Tata UK. Mae mwyafrif y rheini, os nad pob un ohonynt, bron â bod, yng Nghymru. Felly, mae'n amlwg y bydd hyn yn arwain at oblygiadau i swyddi dur Cymru. Ac felly, mae'n bwysig eich bod yn ystyried ble mae'r swyddi hyn a'r ardaloedd y mae angen i chi weithio gyda hwy i helpu'r cymunedau hynny.
Unwaith eto, buom yn siarad am gadwyni cyflenwi, oherwydd os bydd swyddi'n cael eu colli yn Tata, mae'n debygol yr effeithir ar gadwyni cyflenwi neu gontractwyr a'r rheini sy'n dod i mewn i wneud y swyddi eraill. A ydych wedi gwneud dadansoddiad ac wedi cael trafodaethau gyda Tata ynglŷn â'r effaith ar eu cadwyni cyflenwi?
Weinidog, fe dynnoch chi sylw hefyd at y ffaith iddynt grybwyll pedwar maes yn y llythyr gwreiddiol yn gynharach ym mis Tachwedd. Roedd costau cyflogaeth yn un ohonynt. A ydych wedi cael trafodaethau ar y tri arall, ynglŷn â sut y maent yn bwriadu edrych ar gynhyrchu gwell cymysgedd o gynnyrch? Sut y maent yn bwriadu lleihau costau caffael? Pa brosesau optimeiddio neu gynhyrchu a fydd yn cael eu defnyddio? Ac a fyddant yn edrych am gymorth yn y meysydd hynny? A yw'r trafodaethau hynny wedi cychwyn eto?
Ac a ydych yn dal i fod yn sicr na fydd y swyddi hyn yn cael eu colli tan fis Mawrth 2021, o ystyried ein bod wedi cael diweddariad, bythefnos ar ôl y cyhoeddiad gwreiddiol, yn dweud y bydd 1,000 o swyddi'n cael eu colli yn y DU? Pryd y cawn yr wybodaeth ddiweddaraf ynglŷn â ble fydd y swyddi hynny’n cael eu colli? Mae mwy na hanner gweithwyr Tata UK yn gweithio ym Mhort Talbot. Ni allaf weld sut na fydd cyfran fawr o'r 1,000 o swyddi hynny ym Mhort Talbot. Maent yn etholwyr i mi, maent yn ffrindiau i mi, maent yn deulu i mi.
Mae angen i ni ddeall beth y mae hyn yn ei olygu i'r gymuned a'r gweithwyr hynny a'u teuluoedd. Mae amser yn mynd yn ei flaen, maent yn gwneud y sylwadau parod hyn a’r rhybuddion mawr ynghylch colli llawer o swyddi, ond heb unrhyw fanylion. Nid oes unrhyw un yn dweud wrthym ble y byddant yn cael eu colli, nid oes unrhyw un yn dweud wrthym pa swyddogaethau, pa feysydd, heblaw 'dwy draean yn weithwyr coler wen, a thraean yn weithwyr coler las'. Nid yw hynny'n golygu dim i lawer o weithwyr. Gallai gyfeirio at unrhyw un yn y gweithfeydd. Mae'n bwysig ein bod yn cael y manylion ac mae'n bwysig yn awr eu bod yn cyfathrebu â'u gweithlu fel y gallant roi sicrwydd iddynt ynglŷn â phwy yr effeithir arnynt.