Hoffwn ddiolch i'r Aelodau sydd wedi cyflwyno'r ddadl hon heddiw oherwydd rwy'n credu ei bod yn amserol dros ben. Rwy'n credu ei bod yn werth ailadrodd un neu ddwy o'r ffeithiau: fod nyrsys yng Nghymru, bob wythnos, yn rhoi oriau ychwanegol i'r GIG sy’n cyfateb i 976 o nyrsys amser llawn. Os ydych yn ei ddweud yn gyflym, nid yw'n golygu cymaint â hynny, ond mewn gwirionedd, os ydych yn arafu ac yn meddwl am y peth mewn gwirionedd, rydych yn siarad am 976 o gyrff ychwanegol y mae ein nyrsys yn eu rhoi o'u gwirfodd eu hunain, oherwydd bod ganddynt ymrwymiad i'r ddyletswydd y maent yn credu bod yn rhaid iddynt ei chyflawni. Felly hoffwn ddiolch i'r holl nyrsys hynny am bopeth y maent yn ei wneud.

Rydym yn gwybod bod GIG Cymru yn dibynnu’n fawr ar barodrwydd nyrsys i weithio goramser, ond wrth gwrs mae gwaith diddiwedd a goramser diddiwedd yn creu straen diddiwedd, ac yn lle cymell ein nyrsys i aros, yn lle edrych ar sut y gallem liniaru hyn, un o'r pethau rwy’n eu gweld yn arbennig o od yw bod GIG Cymru yn ceisio annog nyrsys i beidio â gadael drwy fesurau fel gwrthod llogi nyrsys asiantaeth sydd hefyd yn gweithio i fyrddau iechyd neu ymddiriedolaethau, neu ganiatáu i nyrsys symud o gwmpas. Felly rydych yn gweld y cymhelliant gwrthnysig hwn lle gallai fod gennych nyrs, er enghraifft yn Hywel Dda, sydd angen ennill ychydig o oriau ychwanegol ond nid yw’n gallu gweithio’r oriau ychwanegol hynny yn Hywel Dda. Mae'n rhaid iddo ef neu hi fynd dros ffin i fwrdd iechyd arall lle maent wedi'u cofrestru i weithio’r oriau ychwanegol hynny. I mi, mae hynny'n ymddangos yn hollol afresymegol, yn enwedig pan fo’r bwrdd iechyd y maent yn ei adael fel arfer yn talu hyd yn oed mwy o arian i nyrsys asiantaeth. Mae’n gymaint gwell talu goramser i bobl i gydnabod y cyfraniad y maent yn ei wneud, er mwyn caniatáu iddynt barhau i weithio yn y man lle maent yn teimlo fwyaf cyfforddus.

Mae pryder ynghylch hyfforddi, ond rwyf am adael eraill i siarad am hynny. Roeddwn eisiau cyffwrdd â'r ffaith mai ychydig iawn o nyrsys cofrestredig sydd gennym yn y gweithlu cartrefi gofal yng Nghymru, a chredaf fod hwn yn faes sy'n gwbl hanfodol. Nid yn unig nad oes gennym lawer iawn o nyrsys mewn cartrefi gofal—ac wrth i fwy a mwy o gartrefi gofal ymdrin â phobl â chyflyrau mwy a mwy cymhleth, mae mwy o angen nyrsys, mwy o angen y gweithwyr meddygol proffesiynol hynny—nid yn unig nad oes gennym ddigon ohonynt, nid ydynt hyd yn oed yn cael yr un faint o arian ag y byddai nyrs mewn ysbyty yn cael ei thalu, neu’r un faint o arian ag y byddai nyrs yn y gymuned yn cael ei thalu, nad yw mewn cartref gofal. Unwaith eto, rwy'n credu bod yn rhaid i ni ddweud, os ydych wedi cyrraedd y lefel hon yn eich gyrfa nyrsio, os oes gennych gymaint o hyfforddiant a hyn i’ch enw, os ydych yn y band hwn, ym mha bynnag sefyllfa y byddwch ynddi, dylai fod llawer mwy o degwch o ran y cyflog a delir i chi.

Felly, Weinidog, roeddwn yn meddwl tybed a allech roi unrhyw wybodaeth inni am yr hyn a allai gael ei ystyried o ran y ddau brif gwestiwn—cwestiwn 1: sut rydym yn cadw nyrsys ac yn talu goramser iddynt i wneud y goramser yn y bwrdd iechyd y maent yn perthyn iddo yn hytrach na'u gorfodi i deithio ac ychwanegu at eu straen, gydag oriau teithio i gyrraedd bwrdd iechyd arall fel y gallent ennill yr arian ychwanegol hwnnw? A chwestiwn 2: sut rydym yn sicrhau nad yw nyrsys mewn cartrefi gofal dan anfantais annheg?

Yn olaf, Ddirprwy Lywydd, roeddwn eisiau siarad am weithio hyblyg, oherwydd mae adroddiad diddorol iawn wedi cael ei gynhyrchu ar gyfer Ymddiriedolaeth GIG Llundain o'r enw 'Timewise' ac mae'n sôn am gynnwys hyblygrwydd mewn amgylchedd sy'n seiliedig ar sifftiau, a sut yr effeithir arno gan amrywioldeb neu ragweladwyedd yr amserlen, faint o fewnbwn neu reolaeth sydd gan unigolyn dros yr amserlen honno, a faint o rybudd ymlaen llaw. Ac mae gweithio hyblyg yn wirioneddol allweddol. Mae angen i GIG Cymru ddod o hyd i ffordd o fynd i'r afael â'r tair elfen os ydym am ddenu a chadw'r staff rydym eu hangen i weithio ein sifftiau.

Roedd y pum prif achos o anfodlonrwydd swydd i feddygon a nyrsys ysbytai yn y DU yn dweud yn glir iawn mai cydbwysedd gwaith a bywyd a ddaeth yn gyntaf i nyrsys o dan 35 oed—yn llawer pwysicach na chyflog—ac yn ail i nyrsys 36 oed a hŷn. Roedd yn ail ar ôl cyflog. Gallai gweithio hyblyg fod yn ffordd ymarferol o ymlithro tuag at ymddeoliad, a gallai helpu i gadw staff profiadol yn eu gwaith yn hwy.

Roedd y prosiect a gynhaliwyd mewn dau ysbyty yn Lloegr yn 2017 yn edrych ar greu proses amserlennu sy’n seiliedig ar dimau, ac edrychai nid yn unig ar ofal plant, ond ar yr holl anghenion cydbwysedd gwaith a bywyd, a chydweithiodd eu tîm arweiniol, nid yn unig ar gynhyrchu rota, ond hefyd ar gyfathrebu a thrafod gyda grwpiau. Felly, Weinidog, credaf y gallai gwella cydbwysedd gwaith a bywyd a mynediad at weithio hyblyg gael effaith uniongyrchol ar gadw gweithwyr, yn enwedig gweithwyr proffesiynol clinigol iau y mae eu disgwyliadau yn wahanol iawn i ddisgwyliadau’r genhedlaeth hŷn. Felly, hoffwn ddeall pa gamau pendant y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i wella cydbwysedd gwaith a bywyd, a hoffwn eich annog i edrych ar y treial hwn, y cynllun peilot hwn, a gynhaliwyd yn Llundain, oherwydd mae wedi bod yn llwyddiannus, ac efallai y bydd yna wersi cadarnhaol y gallwn eu dysgu i helpu i gadw'r bobl hynod werthfawr a gweithgar hyn yn ein GIG.