Part of the debate – Senedd Cymru am 4:22 pm ar 7 Ionawr 2020.
Gallwn i roi dewis arall i chi. Mi wnaf i roi dewis arall i chi: byddwn i'n cymryd arian o gyllideb yr economi a byddwn i'n ei roi yn y gyllideb amgylcheddol a byddwn i'n ei roi yn y gyllideb addysg. Dim ond newidiadau pen uchaf yr wyf i'n gofyn i chi eu gwneud. Ond, rwy'n credu, lle byddech chi'n tynnu arian i ffwrdd—. Oherwydd bod yn rhaid i chi dynnu arian o rywle i'w roi yn rhywle arall.
A gaf i ddechrau gyda chais sy'n hawdd iawn? A gawn ni'r £1 miliwn yn ôl ar gyfer nofio am ddim i'r rhai dros 60 oed? Dywedir wrthyf fod hyn wedi dilyn adolygiad annibynnol a oedd yn ei argymell. A wnaiff y Llywodraeth yn awr dderbyn bod yr adolygiad annibynnol o nofio am ddim i'r rhai dros 60 oed yn anghywir ac ailgyflwyno'r arian? Mae'r gred mewn anffaeledigrwydd adolygiadau ac arolygwyr annibynnol yn peri pryder mawr i mi—nad yw'r bobl hyn yn anffaeledig. Mae hwn yn arian sy'n ddefnyddiol iawn gan ei fod yn annog pobl i fynd allan a gwneud ymarfer corff—y bobl dros 60 oed—ac yn eu cadw allan o'r ysbyty.
Rwy'n croesawu'r twf mewn termau real yn y gyllideb ar gyfer iechyd a gwasanaethau cymdeithasol, ond rwy'n ofni, os caiff ei roi i fyrddau iechyd, sy'n amrywio o'r hyn sy'n gamweithredol ar ei orau i'r hyn sy'n methu ar ei waethaf, na welwn ni fawr o welliant mewn perfformiad iechyd er gwaethaf y twf mewn termau real mewn gwariant. Mae rhai problemau iechyd yn amlwg iawn: gwasanaeth gofal iechyd sylfaenol sydd wedi ei danbrisio, ei danariannu, ac mewn rhai achosion, sy'n tangyflawni. Yr adran damweiniau ac achosion brys yw lle mae pobl yn mynd yn gyntaf, yn hytrach na'r meddyg teulu yn llawer rhy aml pan fydd pobl yn sâl, weithiau yn dilyn argymhelliad y meddyg teulu, rhai ohonyn nhw nad ydynt yn darparu apwyntiadau brys, gan gynnwys i blant ifanc iawn a babanod. Oni bai bod gofal sylfaenol yn cael ei ariannu'n ddigonol a bod yr holl ofal sylfaenol yn cael ei ddarparu i safon dderbyniol, yna bydd ciwiau mewn adrannau damweiniau ac achosion brys yn parhau i dyfu.