Part of the debate – Senedd Cymru am 4:40 pm ar 7 Ionawr 2020.
Rwyf i wedi clywed Aelodau Ceidwadol yma dros y blynyddoedd yn gwneud y pwynt hwn a chynghorwyr Ceidwadol yn dweud wrthym ni am beidio â'i gyffwrdd—[Torri ar draws.] Mae'r pwynt sylfaenol—[Torri ar draws.] Mae'r pwynt sylfaenol yr wyf i'n ei wneud, fodd bynnag, yn un gwahanol—hynny yw, y ffordd ddinistriol y lluniwyd y ddadl. Mae'n fater o ogledd yn erbyn de, dwyrain yn erbyn gorllewin, gwledig yn erbyn trefol. Roedd Blaenau Gwent yn ddeunawfed, rwy'n credu, yn yr ystod bresennol o gyllid. Nid yw erioed wedi bod yn gyntaf, nid yw erioed wedi bod ar y brig, ond nid wyf i erioed wedi gwneud honiad o'r math sydd wedi'i wneud o feinciau'r Ceidwadwyr y prynhawn yma, a byddwn i'n gwahodd Aelodau Ceidwadol i ailystyried eu tôn a'u hagwedd at y ddadl honno.
A gaf i hefyd ddweud fy mod yn gresynu nad yw'r Llywodraeth yn dod o hyd i'r arian i gefnogi'r cymhorthdal bysiau yn parhau ar y lefelau presennol? Clywsom ni yn y Pwyllgor Cyllid y bydd gostyngiad yn y cymhorthdal sydd ar gael i ddarparu ar gyfer gwasanaethau bysiau. Dywedaf i'n dawel fach wrth y Gweinidog Cyllid ei bod yn ddigon hawdd darparu bysiau trydan i rai ohonom ni, ond os nad oes gennym ni unrhyw fysiau o gwbl, a dweud y gwir, nid yw hynny'n fawr o ymrwymiad. Felly mae angen i ni weld—. Ac os yw'r Llywodraeth yn gallu edrych ar y gyllideb yn ystod y broses hon, ac sicrhau bod cynnydd yn y cymhorthdal sydd ar gael ar gyfer gwasanaethau bysiau, byddwn i'n gwerthfawrogi hynny'n fawr.
Ond y pwynt sylfaenol yr wyf i eisiau ei wneud, yn hytrach nag edrych ar linellau'r gyllideb yn unig, yw hyn: rydym ni wedi gweld yn y fan hon nad yw holl eiriau Theresa May wedi'u gwireddu—bod cyni wedi dod i ben—ond rydym ni wedi gweld y cyfyngiadau ariannol yn llacio ac rydym ni wedi gweld arian ychwanegol ar gyfer gwasanaethau cyhoeddus. Rwy'n gresynu nad ydym ni hefyd yn gweld y diwygio radical ar wasanaethau cyhoeddus i sicrhau bod yr arian hwnnw'n cael ei wario'n dda. Nid oedd y ddadl a gawsom ni ynghylch ariannu addysg yn ymwneud â maint y cyllid yn unig, ond yn hytrach cymhlethdod strwythur y cyllid hwnnw wrth adael y lle hwn a chyrraedd yr ystafell ddosbarth. Nid oes unrhyw ddiben o gwbl mewn cynyddu maint y cyllid sydd ar gael os yw'r system yn parhau i fod mor gymhleth fel ei bod yn sicrhau nad yw athrawon ac eraill yn gallu cael gafael ar y swm hwnnw o gyllid. Felly mae angen i ni nid yn unig gynyddu'r cyllid sydd ar gael yn y dull traddodiadol, hen ffasiwn, mae angen i ni hefyd ddiwygio'r ffordd yr ydym ni'n gweithredu ein gwasanaethau cyhoeddus, ac mae hyn yn bwysicach heddiw nag y bu yn y gorffennol, oherwydd pan ddarllenwch chi ddogfennau'r gyllideb, boed yn adroddiad y prif economegydd, dadansoddiad y Swyddfa dros Gyfrifoldeb am y Gyllideb, neu hyd yn oed adroddiad polisi treth Llywodraeth Cymru ei hun, y gair sy'n eich taro chi dro ar ôl tro yw 'ansicrwydd'—ansicrwydd ynghylch refeniw treth, ansicrwydd am y sylfaen drethi, ansicrwydd ynghylch lefelau ariannu yn y dyfodol, ansicrwydd ynglŷn â pherfformiad economaidd yn y dyfodol, ansicrwydd ynghylch ein gallu i ddarparu'r cyllid sydd ei angen a chodi'r cyllid y mae eu hangen arnom ni.
Mewn sefyllfa lle mae gennych chi ansicrwydd ynghylch y dyfodol, lle mae gennych chi adnoddau, fy marn i yw y dylai'r Llywodraeth fod wedi bod yn llawer iawn mwy radical yn yr hyn y mae'n ei gynhyrchu heddiw. Dull y Ceidwadwyr oedd cynyddu'r holl gyllidebau gan radd deg yn unig, ac mae pob un ohonom ni'n croesawu hynny yn y tymor byr, ond byddai'r gyllideb radical wedi bod yn gyllideb ar gyfer diwygio, cyllideb a fyddai wedi sicrhau nad yw ein gwasanaethau cyhoeddus ond yn derbyn yr arian yn y mae ei angen arnyn nhw i oroesi'r flwyddyn nesaf ac eleni, ond eu bod mewn cyflwr da i oroesi yn yr hirdymor. Rwy'n cytuno yn fawr iawn â'r pwynt a wnaeth Huw Irranca yn gynharach yn y ddadl hon am y wasgfa y mae llywodraeth leol yn ei hwynebu, ond os ydym ni'n parhau i ariannu'r gwasanaeth iechyd ar y lefelau presennol, fel y mae pob un ohonom ni yn ymrwymo ar bob ochr i'r Siambr hon i'w wneud, yna bydd pob gwasanaeth arall yn dioddef o ganlyniad i'r penderfyniad unigol hwnnw.