Part of the debate – Senedd Cymru am 5:47 pm ar 7 Ionawr 2020.
A gaf i ddiolch i'r Gweinidog am ei datganiad heddiw, ac yn arbennig am ei gwerthfawrogiad o waith y pwyllgor a'r gydnabyddiaeth ei bod yn credu ein bod wedi darparu argymhellion synhwyrol mewn gwirionedd? Ond mae gen i ambell gwestiwn. Yr hyn y cyfeiriwyd ato—ac rwy'n credu ei fod yn bwysig i ni ei gofio—nid yw hyn yn ymwneud â gadael yr UE, mae hynny wedi'i wneud, rydym i gyd yn gwybod hynny, rwy'n ceisio gwneud hynny'n glir mewn gwirionedd, ond mae a wnelo hyn â sut y gall Cymru elwa unwaith y byddwn wedi gadael yr UE ac i sicrhau bod unrhyw gytundebau masnach sy'n digwydd o fudd i bobl Cymru ac nad ydynt yn niweidiol i bobl Cymru. Mae hynny'n hollbwysig inni ddeall hynny. Anghofiwch y dadleuon, mae hyn yn ymwneud â'n dyfodol a gwneud pethau'n iawn.
Gweinidog, yn eich datganiad, rydych chi wedi nodi ambell beth, ac fe hoffwn i ofyn ambell gwestiwn sy'n ymwneud â hynny. Fe wnaethoch chi sôn am fasnach y Cyd-bwyllgor gweinidogion, ac mae Delyth Jewell eisoes wedi codi cwestiwn ynglŷn â hynny. Mae'n bwysig pa mor bell yr ydym wedi mynd o ran hynny, oherwydd dywedwyd wrthym yn y pwyllgor droeon fod hyn yn cael ei drafod, nid ydym ni eto wedi cael y maen i'r wal. Byddwn yn ymadael â'r UE mewn wythnosau, pan fydd negodi wedyn yn dechrau ar y berthynas yn y dyfodol, ac mae angen inni ddeall ble'r ydym ni arni a ble mae Llywodraeth y DU arni o ran hynny a beth yw eu dyheadau ar gyfer hynny. Oherwydd bod gan Ewrop ei negodwyr ei hun yn barod, mae Michel Barnier wedi'i benodi ac mae wedi penodi ei ddirprwy. Mae eu hochr nhw yn barod. Ble mae ein hochr ni yn ystyr y cenhedloedd datganoledig?
Felly, a ydych hefyd yn trafod gyda'ch cymheiriaid yn yr Alban i sicrhau bod llais unfrydol unedig yng nghyfarfodydd y Cyd-bwyllgor gweinidogion i roi hyn ar yr agenda, i sicrhau y caiff lleisiau Cymru a'r Alban, a Gogledd Iwerddon pan fyddant yn sefydlu Llywodraeth, eu clywed yn rhan o'r broses negodi? Oherwydd credaf fod Prif Weinidog Cymru wedi sôn am hyn o'r blaen—mae cael y cyfle hwnnw i fynegi barn ynglŷn â'r sefyllfa negodi yn llawer mwy manteisiol i holl rannau'r DU na gorfod cael gwybod ar y diwedd. Felly, fel y dywedais ar y dechrau, bydd gallu cydweithio felly a bod yn rhan ohono o fudd enfawr i'r DU gyfan, heb os nac oni bai.
Fe wnaethoch chi sôn hefyd am gyfaddawdu. Y cwestiwn, mae'n debyg, yw pa fath o gyfaddawdu a fydd yn dderbyniol, ac a fydd y Llywodraeth yn dod yn ôl i'r Cynulliad i drafod y cyfaddawdu hwnnw, oherwydd efallai nad yw'r hyn a allai fod yn dderbyniol i'r Llywodraeth yn dderbyniol i'r Cynulliad. Ac mae gen i enghraifft, oherwydd ein bod yn siarad am ddata—mae data yn adnodd pwysig, ond a fydd data a throsglwyddo data yn un agwedd ar y cyfaddawdu hynny? Felly, a fydd gennym ni—? Mae gan bobl ddata, mae gan fusnesau ddata. Ond, os ydych chi'n trosglwyddo'r data hwnnw i rai cwmnïau mewn rhai gwledydd, pwy a ŵyr i le fydd yn mynd? Felly, y cwestiwn yw: beth yw'r cyfaddawdu, ac a ddewch chi'n ôl i'r Cynulliad gyda'ch ystyriaeth o'r hyn sy'n dderbyniol fel cyfaddawdu?
A fydd Llywodraeth Cymru yn adolygu cyfreithiau a rheoliadau'r UE? Gan ichi sôn am gysoni rheoliadau, ac mae'n debygol y byddwn yn ymwahanu mewn perthynas yn y dyfodol. Fel arall, pam ydym yn gadael os nad ydym yn mynd i ymwahanu? Felly, bydd ymwahanu. Ond sut y byddwn ni yng Nghymru yn edrych ar y cyfreithiau a'r rheoliadau hynny o eiddo'r UE ac a fydd Llywodraeth Cymru yn gweithredu, drwy'r offerynnau statudol, oherwydd credaf fod y Prif Weinidog wedi crybwyll hynny ddoe, er mwyn parhau i gydymffurfio â'r rheoliadau lle mae cyfrifoldebau wedi eu datganoli fel y gall ein hallforion barhau i fodloni'r rheoliadau y bydd yr UE yn eu gweithredu, hyd yn oed os nad yw'r DU yn parhau i gydymffurfio'n rheoleiddiol?
A fyddwch yn gweithredu drwy Swyddfa Brwsel i gryfhau'r berthynas â'r UE? Oherwydd, unwaith y byddwn y tu allan i'r UE, ni fydd gennym ni gyswllt uniongyrchol â'r UE, ond daw Swyddfa Brwsel yn rhan bwysig o'r swyddogaeth sydd gan Lywodraeth Cymru wrth ddechrau trafod gyda'r UE. Efallai nad ydym ni yn negodwyr, ond mae bob amser yn ymwneud â dylanwadu, siarad, cael cyfle i ehangu ein sefyllfa fel bod gan yr ochr negodi ar ochr arall y bwrdd ddarlun ehangach.
Fe wnaethoch chi sôn hefyd yn eich datganiad am y grŵp cynghori rhanddeiliaid. A gaf i ofyn o le daw'r wybodaeth yr ydych yn bwriadu ei rhoi? A fydd honno'n dod o Lywodraeth y DU? Felly, os ydych chi'n mynd i roi'r wybodaeth honno i'r grŵp cynghori a gofyn am eu barn, a fydd honno'n dod o—? Oherwydd mae'r cyfan yn ymwneud â'r trafodaethau. O le fydd yn dod? A fydd Llywodraeth y DU yn rhoi'r wybodaeth y gallwch ei throsglwyddo i'r grŵp ymgynghorol, ac a fyddwch yn cael rhannu hynny gyda'r Cynulliad? Oherwydd yn aml iawn dywedir wrthym ni fod Llywodraethau'n rhoi gwybodaeth i Lywodraethau ac na allwn ei throsglwyddo oherwydd ei bod yn gyfrinachol. Felly, sut y byddwn yn gwybod beth mae'r grŵp rhanddeiliaid yn ei wneud ac a yw'n gwneud hynny'n iawn—sut gallwn ni graffu ar y prosesau hynny?
Rydych chi wedi sôn am y Bil Masnach a'r gwelliannau, ac mae Delyth wedi sôn amdano—a Darren—beth sy'n digwydd os nad yw'r gwelliannau'n cael eu derbyn, ond, yn gyntaf oll, y cwestiwn cyntaf yw: a yw'r Bil Masnach newydd yr un fath â'r hen Fil Masnach? Oherwydd rydym ni wedi gweld newidiadau ym Mil cytundeb ymadael yr UE. Oes gennych chi unrhyw syniad ynghylch a fydd newidiadau yn y Bil Masnach? Oherwydd bu angen Memorandwm Cydsyniad Deddfwriaethol ar gyfer y Bil Masnach hwnnw; efallai na fydd angen Memorandwm Cydsyniad Deddfwriaethol ar Fil Masnach newydd, ar Fil Masnach diwygiedig. Felly, a oes gennym ni unrhyw argoel ynghylch sefyllfa'r Bil Masnach ar hyn o bryd, ac a fydd yr un fath?
Rwy'n credu ei bod hi'n bwysig i ni gofio un peth, yn enwedig ar y meinciau hyn. Roedd y bartneriaeth masnach a buddsoddi trawsatlantig yn broblem fawr. Cafodd ei threchu mewn gwirionedd gan Senedd Ewrop—fe wnaethon nhw ddiystyru rhai pethau. Fel y crybwyllwyd, roedd y broblem ynghylch y setliad o ran y ddadl buddsoddwr-gwladwriaeth yn fater enfawr. A does dim rhaid iddo fod yr Unol Daleithiau, gyda llaw, oherwydd mae Sweden yn ei wneud i'r Almaen nawr. Nid ydym ni eisiau gweld ailadrodd hynny, ac felly mae agwedd bwysig o ran sut y mae sefydliadau ledled y DU—Senedd yr Alban, Senedd Cymru—yn cael cyfle i ddweud eu dweud am bethau o'r fath. Yn bersonol, ni fyddwn i eisiau gweld TTIP yn cael ei hymgorffori mewn unrhyw gytundeb yn y fan yma, ond mae yna bosibilrwydd cryf iawn y gallai hynny gael ei ailgyflwyno gan yr Americanwyr, sydd, fel y gwyddom ni i gyd—a dywedodd Donald Trump hyn yn ei araith pan ddaeth yn Arlywydd—yn rhoi America yn gyntaf, a byddant yn edrych i weld beth yn union y gallant ei wneud â'r broses honno. Mae angen i ni fod yn wyliadwrus iawn o'r materion hyn.