Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. Rwy'n falch iawn o agor y ddadl hon ar egwyddorion cyffredinol y Bil Anifeiliaid Gwyllt a Syrcasau (Cymru).

Rwy'n ddiolchgar i Mike Hedges, Llyr Huws Gruffydd, Mick Antoniw a'u pwyllgorau am eu hagwedd drylwyr ac ystyriol at waith craffu Cyfnod 1 ar y Bil hwn. Hoffwn hefyd gydnabod cyfraniad pwysig yr unigolion a'r sefydliadau a lywiodd waith craffu'r pwyllgorau drwy dystiolaeth ysgrifenedig a llafar. Roedd cryfder y teimladau ar y pwnc emosiynol hwn, ar ddwy ochr y ddadl, yn amlwg yn ystod y sesiynau tystiolaeth. Mae'r cyhoedd yng Nghymru a mudiadau'r trydydd sector wedi lobïo'n frwd iawn dros wahardd anifeiliaid gwyllt mewn syrcasau teithiol. Ni ellir cyfiawnhau defnyddio anifeiliaid gwyllt fel hyn, ar gyfer ein hadloniant ni yn unig. Mae'n hen ffasiwn ac yn anfoesegol.

Nod Bil Anifeiliaid Gwyllt a Syrcasau (Cymru) yw mynd i'r afael â phryderon moesegol drwy wahardd y defnydd o anifeiliaid gwyllt mewn syrcasau teithiol. Byddai gwaharddiad yng Nghymru yn golygu bod un dull gweithredu cyson ar draws Prydain Fawr. Gwaharddwyd hynny gan Lywodraeth yr Alban yn 2018 a daw gwaharddiad yn Lloegr i rym yn ddiweddarach y mis hwn.

Ymdriniaf yn awr â'r argymhellion a wnaed gan y pwyllgorau yn eu hadroddiadau Cyfnod 1. Mae'r Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig yn argymell bod y Cynulliad yn cytuno ar egwyddorion cyffredinol y Bil. Rwy'n croesawu'r argymhelliad hwn, ond yn cydnabod nad penderfyniad unfrydol ydoedd.

Yn eu hail argymhelliad, mae'r Pwyllgor yn ceisio mwy o eglurhad ynghylch cwmpas y Bil, ac yn benodol ynghylch tri mater. Y cyntaf yw pam nad yw'r gwaharddiad yn ymestyn i anifeiliaid gwyllt sy'n teithio gyda syrcasau teithiol. Amcan y Bil hwn yw atal y defnydd o anifeiliaid gwyllt mewn syrcasau teithiol ar sail foesegol. Bydd perchnogion syrcas yn cael cadw eu hanifeiliaid o hyd a byddai eu hatal rhag gwneud hynny yn mynd y tu hwnt i'r amcan hwn.

Yn ail, gofynnodd y pwyllgor pam mae'r ddadl foesegol dros wahardd defnyddio anifeiliaid gwyllt mewn syrcasau sefydlog yn wannach nag ar gyfer syrcasau teithiol. Mae syrcasau yn ôl eu natur yn teithio. Nid oes syrcasau sefydlog yng Nghymru a phe bai endid yn sefydlu ei hun yng Nghymru y gellid ei ystyried yn syrcas sefydlog bydd un ai'n dod o dan ddarpariaethau Deddf Trwyddedu Sŵau 1981 neu'r rheoliadau arddangosfeydd anifeiliaid. Byddai awdurdod lleol yn penderfynu ar y drwydded briodol.

Yn drydydd, gofynnodd y Pwyllgor pam nad yw'r ddadl foesegol dros wahardd defnyddio anifeiliaid gwyllt yr un mor berthnasol i anifeiliaid dof. Nid oes yr un gwrthwynebiad moesegol sylfaenol i'r defnydd o anifeiliaid domestig mewn syrcasau teithiol. Mae llawer o weithgareddau sy'n cynnwys anifeiliaid dof yn teithio i roi perfformiadau sy'n cael eu hystyried yn hollol dderbyniol gan gymdeithas. Er enghraifft, os yw'n dderbyniol i geffylau gael eu defnyddio mewn sioeau neidio ceffylau, byddai'n anodd dadlau na ddylent gyflawni gweithgaredd tebyg mewn syrcas deithiol. Mae'n fwy priodol rheoleiddio'r defnydd o anifeiliaid dof mewn syrcasau teithiol yn hytrach na gwahardd y gweithgaredd hwn. Bydd hyn yn cael ei gyflawni drwy'r rheoliadau arddangosfeydd anifeiliaid yr wyf yn bwriadu eu cyflwyno yn ddiweddarach eleni.

Mae'r pwyllgor yn argymell diwygio'r Bil i gynnwys darpariaeth i Weinidogion Cymru gyhoeddi canllawiau statudol i gefnogi'r broses o roi gwaharddiad ar waith ac i'r canllawiau gynnwys eglurhad ar ystyr 'anifail gwyllt', 'dof' a 'syrcas deithiol', a hefyd eglurhad ynghylch pryd y byddai arddangos anifeiliaid gwyllt yn anffurfiol y tu allan i brif gylch y syrcas yn drosedd. Rwyf eisoes wedi ymrwymo i gynhyrchu canllawiau a byddwn yn ymgynghori â rhanddeiliaid wrth eu llunio. Fodd bynnag, mae'n fwy priodol i'r canllawiau fod yn anstatudol gan na fyddant yn nodi gofynion na rhwymedigaethau ychwanegol. Yn hytrach, byddant yn rhoi eglurder ynghylch sut y bydd y Ddeddf yn gweithio'n ymarferol, ac mae hyn yn gyson â'r dull gweithredu a ddilynir yn yr Alban.

Mae argymhellion terfynol pwyllgor yr amgylchedd yn ymwneud â'r effaith ar y syrcasau a'u hanifeiliaid. Mae'r ddwy syrcas yr effeithir arnynt wedi'u lleoli yn Lloegr. Mae'n debygol bod unrhyw benderfyniad ar ddyfodol eu hanifeiliaid gwyllt wedi'i wneud eisoes, o gofio'r gwaharddiad sydd ar fin dod i rym yn Lloegr. Ni allwn orfodi'r syrcasau i ailgartrefu eu hanifeiliaid neu i beri iddynt ymddeol. Os ydynt yn cadw eu hanifeiliaid, fel y maent wedi awgrymu, gallant beri iddynt ymddeol neu ddewis eu defnyddio mewn ffordd wahanol. Mae hawl ganddynt wneud hynny, cyn belled â'u bod yn gwneud hynny o fewn y gyfraith.

Gwnaeth y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol un argymhelliad. Gofynnodd y pwyllgor am eglurhad o'r diffiniadau o 'anifail gwyllt' a 'syrcas deithiol', ac eglurhad o unrhyw wahaniaethau rhwng y rhai a ddefnyddir yn y Deddfau cyfatebol ar gyfer yr Alban a Lloegr yn unig.

Mae'r Bil yn diffinio 'anifail gwyllt' fel:

'anifail o fath nad yw wedi ei ddomestigeiddio yn gyffredin yn yr Ynysoedd Prydeinig'.

O dan y Bil, byddai anifeiliaid sy'n cael eu hystyried yn ddof yn gyffredinol yn eu gwlad enedigol ond nid yn fath sy'n ddof yn gyffredin yn Ynysoedd Prydain yn 'anifeiliaid gwyllt'. Mae ein diffiniad yn debyg i ddiffiniad Deddf Trwyddedu Sŵau 1981, ac mae'n osgoi'r sefyllfa lle gellid ystyried un rhywogaeth yn wyllt mewn sw ond yn ddof mewn syrcas. Mae'r diffiniad yn debyg i'r un a geir yn Neddfau Lloegr a'r Alban. Ceir rhai mân amrywiadau yn y drafftio, ond nid wyf yn rhagweld y bydd y rhain yn arwain at wahaniaeth yn yr effaith gyffredinol.

Mae 'syrcas deithiol' yn golygu:

'syrcas sy’n teithio o un man i fan arall at ddiben darparu adloniant yn y mannau hynny'.

Mae'r diffiniad yn cydnabod mai syrcas deithiol yw syrcas, er gwaethaf y cyfnodau pan nad yw'n teithio. Mae hyn yn debyg i'r diffiniad yn Neddf yr Alban. Nid yw Deddf Lloegr yn darparu diffiniad o syrcas deithiol. Mae Adran 11 o'r Bil yn rhoi pwerau i Weinidogion Cymru wneud rheoliadau i egluro'r telerau hyn os oes unrhyw ansicrwydd yn y dyfodol. Mae Deddf yr Alban yn cynnwys pwerau tebyg. Nid yw Deddf Lloegr yn gwneud hynny. Mater i Lywodraeth y DU yw pam y penderfynodd hepgor y rhain.

Hoffwn hefyd gydnabod ystyriaeth y Pwyllgor Cyllid o'r Bil. Mae'r Pwyllgor yn cydnabod bod y goblygiadau ariannol yn gymharol fach. Mae llawer o ansicrwydd ynghylch rhai o'r effeithiau, gan nad yw'r costau'n hysbys. Ychydig o wybodaeth ychwanegol a gafwyd yn ystod yr ymarfer ymgynghori, ond credwn y bydd unrhyw effaith yn gyfyngedig. Llywydd, rwy'n croesawu'r cyfle hwn i drafod y Bil a chlywed barn yr Aelodau.