Ar ran y Ceidwadwyr Cymreig, a gaf i groesawu dadl heddiw ar egwyddorion cyffredinol y Bil Anifeiliaid Gwyllt a Syrcasau (Cymru)? Galwodd y Ceidwadwyr Cymreig, wrth gwrs, am y tro cyntaf am wahardd anifeiliaid gwyllt mewn syrcasau yng Nghymru yn ôl yn 2015. Felly, mae'n anffodus braidd bod Cymru mewn gwirionedd ar ei hôl hi wrth weithredu deddfwriaeth lles anifeiliaid, gyda Llywodraeth y DU yn pasio Deddf debyg yn Lloegr ym mis Gorffennaf 2019, a Llywodraeth yr Alban yn yr un modd ym mis Ionawr 2018.

Serch hynny, mae'r Ceidwadwyr Cymreig yn cytuno ag egwyddorion y Bil, ac rydym yn cefnogi ei amcanion o wella lles anifeiliaid drwy gydnabod mai'r ffordd orau o ddiwallu anghenion anifeiliaid gwyllt yw mewn amgylcheddau gwahanol a rhai y tu allan i syrcas deithiol. Fodd bynnag, rydym yn credu bod nifer o welliannau y gellid eu gwneud i sicrhau bod y Bil yn hollgynhwysol, yn cau bylchau posibl ac yn lleihau amwysedd o fewn y ddeddfwriaeth a allai gael ei chamddefnyddio o hyd.

Bu llawer o ddadlau ynghylch y diffiniad o 'anifail gwyllt'. Mae'r diffiniad o 'anifail gwyllt' yn cyd-fynd â Deddf Trwyddedu Sŵau 1981, ac mae'r Bil hefyd yn rhoi'r pŵer i Weinidogion wneud rheoliadau ynghylch pa anifeiliaid y gellir eu hystyried ac na ellir eu hystyried yn anifeiliaid gwyllt. Fodd bynnag, yn ei memorandwm esboniadol, mae Llywodraeth Cymru yn datgan:

'Mae’n bosibl y gall fod ansicrwydd neu safbwyntiau croes ynghylch a ddylid ystyried math o anifail yn wyllt ai peidio'.

Yn ei sesiwn dystiolaeth i Bwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig y Cynulliad, mae Dr Rebekah Humphreys yn nodi fod y term 'gwyllt' ei hun yn gysyniad amwys. 

Awgryma Dr Humphreys felly y gallai'r anifeiliaid a gwmpesir gan y ddeddfwriaeth arfaethedig gael eu cynnwys ar wyneb y Bil fel canllaw i gynorthwyo'r gwaith gorfodi.

Mae adran 4 o'r Bil yn egluro bod 'syrcas deithiol' yn golygu:

'syrcas sy’n teithio o un man i fan arall at ddiben darparu adloniant', sy'n rhoi'r pŵer eto i Weinidogion wneud rheoliadau sy'n nodi gweithred o adloniant sydd i'w hystyried, neu nad yw i'w hystyried, yn syrcas deithiol. Fodd bynnag, mae'r dystiolaeth a roddwyd yn amlygu diffyg dealltwriaeth o'r hyn yw syrcas deithiol. Dylai'r diffiniad a ddefnyddir yn y Bil fod yn fwy manwl i atal syrcasau rhag ceisio osgoi'r ddeddfwriaeth drwy ail-frandio eu hunain fel atyniad addysgol yn hytrach nag atyniad adloniant. Mae RSPCA Cymru yn argymell y gellid cysoni'r diffiniad â Rheoliadau Lles Anifeiliaid Gwyllt mewn Syrcasau Teithiol (Lloegr) 2012, sy'n diffinio syrcas deithiol fel un sy'n teithio o le i le at y diben o roi perfformiadau ac arddangosfeydd.

O ran cryfhau'r modd y caiff y Bil ei orfodi, mae RSPCA Cymru hefyd wedi dadlau y dylai Cymru gynnwys darpariaethau tebyg i Ddeddf yr Alban, gan ganiatáu i gwnstabliaid yr heddlu gael yr un pŵer ag arolygydd a ddiffinnir o fewn yr Atodlen. At hynny, mae adran 9 o'r pwerau arolygu yn amlinellu y gall arolygydd archwilio neu brofi unrhyw beth a ganfyddir ar y safle, gan gynnwys cymryd sampl o anifail. Fodd bynnag, nid yw'r Bil yn dweud ar hyn o bryd bod yn rhaid i'r sampl gael ei chymryd gan weithiwr proffesiynol, ac felly dylid galluogi gweithwyr proffesiynol i gynorthwyo'r arolygydd, yn enwedig gan y gallai fod angen cymorth arbenigol ar yr anifeiliaid y mae'r ddeddfwriaeth yn ymwneud a nhw. At hynny, nid yw'r Bil ar ei ffurf bresennol yn cynnwys pŵer i atafaelu unrhyw anifail a ganfyddir ar safle ac sy'n dystiolaeth o dorri'r ddeddfwriaeth arfaethedig.

Mae rhai rhanddeiliaid yn awgrymu bod peidio â meddu ar y pŵer i atafaelu anifail yn cyfyngu ar bŵer yr arolygydd, ac y gall fod angen i anifeiliaid gael eu hailgartrefu mewn rhai achosion os ceir materion amlwg yn ymwneud â lles anifeiliaid. Felly, byddai cynnwys darpariaeth benodol, sy'n caniatáu ar gyfer atafaelu anifeiliaid os yw lles anifeiliaid yn ymddangos yn annigonol, yn caniatáu i arolygwyr weithredu'n effeithlon yn erbyn syrcasau neu, yn wir, unigolion yr ymddengys eu bod yn torri deddfwriaeth lles anifeiliaid.

Rydym ni hefyd yn pryderu am rai o ganlyniadau anfwriadol y Bil, gan gynnwys y diffyg darpariaeth ar hyn o bryd o ran dyfodol yr anifeiliaid gwyllt sy'n cael eu defnyddio ar hyn o bryd mewn syrcasau teithiol yn y DU ar ôl rhoi gwaharddiad o'r fath ar waith. Mae'n bosibl y bydd perchnogion syrcasau'n penderfynu rhoi'r gorau i gadw eu hanifeiliaid os nad yw'n ariannol bosibl teithio gyda nhw mwyach, ac rydym o'r farn y byddai'n ddefnyddiol pe bai Llywodraeth Cymru yn llunio cyfarwyddiadau i syrcasau ynghylch y cymorth y gellir ei roi iddynt wrth ddatblygu cynllun ymddeol ar gyfer pob anifail gwyllt, a ddefnyddir ar hyn o bryd i sicrhau bod yr anifeiliaid yn parhau i fod mewn cyflwr llesol.