6. Datganiad gan Gadeirydd y Pwyllgor ar Ddiwygio Etholiadol y Cynulliad: Y Wybodaeth Ddiweddaraf am Waith y Pwyllgor

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:36 pm ar 8 Ionawr 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Dawn Bowden Dawn Bowden Labour 4:36, 8 Ionawr 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch am y sylwadau hynny, Hefin. Rwy'n credu bod llawer yn hynny y byddai'r pwyllgor yn cytuno ag ef. Nawr, yr hyn nad wyf yn mynd i'w wneud fel Cadeirydd y pwyllgor, ac nid oes neb o aelodau'r pwyllgor ar hyn o bryd yn mynd i ddweud beth rydym ni'n credu ddylai ddigwydd neu a fydd yn digwydd mewn perthynas â diwygio etholiadol, ond mae diwygio etholiadol yn rhan o'r briff sydd gan y pwyllgor. Felly, byddwn yn edrych—. Rydym eisoes wedi cael y Gymdeithas Diwygio Etholiadol yn dod i mewn i roi briff technegol inni ar y gwahanol fathau o system bleidleisio. Fe fyddwch yn gwybod bod adroddiad Laura McAllister, adroddiad y panel arbenigol, wedi gwneud argymhelliad ynglŷn â symud oddi wrth y system D'Hondt sydd gennym ar hyn o bryd am yr union reswm y siaradoch chi amdano: y math gwahanol o AC a'r dryswch y mae hynny'n ei achosi. Rwy'n gwybod, fel AC dros etholaeth, fy mod yn gwneud pethau'n wahanol iawn i'r ffordd y mae AC rhanbarthol yn gweithio. Felly, nodwyd hynny yn adroddiad y panel arbenigol. Roedd hynny'n rhywbeth nad oedd pobl, yn gyffredinol, yn ei ffafrio wrth symud ymlaen. Roeddent am gael mwy o eglurder ynghylch y modd y caiff pobl eu hethol. Roeddent am gael eglurder o ran gwybod pwy oedd eu Haelod Cynulliad.

Felly, bydd rhan o'r gwaith y byddwn yn edrych arno yn canolbwyntio ar ddiwygio etholiadol, ac ynghyd â diwygio etholiadol wrth gwrs, bydd yn rhaid cael trafodaeth ynghylch ffiniau etholiadol. Nawr, at ddibenion y panel arbenigol—ac roedd honno'n ffordd bragmatig o fynd ati oherwydd ar y pryd roedd gobaith, rwy'n credu, y byddai'r argymhellion wedi bod yn weithredol ar gyfer etholiadau 2021. Yn amlwg, nid yw hynny'n digwydd. Fel dull pragmatig o fynd i'r afael â hynny, awgrymodd y panel arbenigol y dylid gefeillio etholaethau, ac y byddai fy etholaeth wedi'i gefeillio â'ch un chi. Felly, Hef, gallech chi a minnau fod wedi bod yn Aelodau yn yr un etholaeth, gyda Delyth a phwy a ŵyr pwy arall. Ond roedd honno'n ffordd bragmatig o'i wneud lle byddem ond wedi lleihau nifer yr etholaethau ond wedi dyblu'r maint, a chynyddu nifer yr Aelodau sy'n cynrychioli pob etholaeth mewn system STV—pleidlais sengl drosglwyddadwy.

Felly, mae hynny i gyd yn bethau i'r pwyllgor eu hystyried ac mae'n rhaid i ni gael mwy o dystiolaeth ynglŷn â hynny. Byddwn yn clywed tystiolaeth gan bleidiau gwleidyddol am hynny, oherwydd gwyddom fod gan bleidiau gwleidyddol wahanol safbwyntiau ar hynny, ac mae gan bobl o fewn y pleidiau gwleidyddol safbwyntiau gwahanol ar hynny, ac fe fyddwch yn gwybod, Hefin, yn ein plaid ni, fod gan lawer o bobl safbwyntiau gwahanol iawn ynglŷn â beth yw'r system bleidleisio orau—[Torri ar draws.] Ie, yn sicr, oherwydd rhaid i ni fod—. Rhaid inni fyw yn y byd go iawn a rhaid inni gydnabod mai gwleidyddiaeth yw hyn, a rhaid inni gydnabod y bydd pleidiau gwleidyddol yn edrych i weld pa system y credant y bydd yn eu ffafrio fwyaf. Nawr, réal politique yw hynny. Felly, rhaid inni ystyried hynny. Ond rydym wedi dweud—ac fel y dywedais yn fy natganiad agoriadol—o'r cychwyn cyntaf bydd gennym feddwl agored ynglŷn â hyn, a byddwn yn seilio ein hargymhellion ar dystiolaeth a gyflwynir i ni sy'n dangos beth fyddai'r ffordd orau ymlaen.

O ran ffiniau etholiadol, un o'r pethau sydd wedi'u datganoli i ni yw'r gallu i osod ein ffiniau ein hunain, ond nid oes gennym ddeddfwriaeth sylfaenol ar waith eto i'n galluogi i wneud hynny. Felly, mae'r cymhwysedd gennym, ond nid y broses ddeddfwriaethol ar gyfer gwneud hynny. Felly, byddai'n rhaid inni roi hynny ar waith hefyd. Byddai'n rhaid cyflwyno deddfwriaeth drwy'r Cynulliad i'n galluogi i sefydlu ein comisiwn ffiniau ein hunain i benderfynu ar ein ffiniau ein hunain. Felly, bydd hynny, unwaith eto, yn un o'r meysydd gwaith y bydd y pwyllgor yn edrych arnynt—felly, diwygio etholiadol, ffiniau etholiadol.

Y pwynt olaf a wnaethoch, rwy'n credu, oedd yr un ynglŷn â sicrhau bod yr ymgynghoriadau'n hwylus i ddefnyddwyr. Rwy'n derbyn hynny, rwy'n derbyn eich pwynt, a byddaf yn cael trafodaeth gyda chlercod y pwyllgor ynglŷn â sut y gallem eu gwneud ychydig yn haws i'r defnyddiwr, ac edrych efallai ar rywfaint o'r iaith a ddefnyddir hefyd, yn sicr, pan fyddwn yn gwneud yr ymgynghoriadau mwy allanol gyda'r cyhoedd, yn hytrach nag ymgynghoriadau gyda sefydliadau sy'n gweithio gyda ni'n rheolaidd. Rwy'n siŵr y bydd hynny'n bwysig iawn, felly rwy'n hapus i edrych ar hynny.