Grŵp 1: Dyletswydd i hybu ymwybyddiaeth y cyhoedd (Gwelliannau 1, 2, 3, 4, 5)

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:58 pm ar 21 Ionawr 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Helen Mary Jones Helen Mary Jones Plaid Cymru 5:58, 21 Ionawr 2020

(Cyfieithwyd)

Gallech ddilyn y trywydd yna. Byddwn i'n dadlau bod y newid yn y gyfraith ar roi organau mewn gwirionedd yn llawer mwy o ran ei ddylanwad ar arferion pobl na hyn. Ond wedi dweud hynny, mae'r Llywodraeth—os edrychwn ni ar y dystiolaeth, ac mae'r darn mwyaf diamwys o dystiolaeth yn y gyllideb. Mae gennym ni ddywediad yn Gymraeg, 'diwedd y gân yw'r geiniog'. Ac mae'r Llywodraeth yn ymrwymo, yng nghyllideb ddrafft eleni, i ymgyrch £600,000 i godi ymwybyddiaeth. Rwy'n ymwybodol, ac rwy'n ddiolchgar i'r Dirprwy Weinidog am ei gwybodaeth yn hyn o beth, eu bod yn ymgynghori â grwpiau ffocws, gyda phobl o gymunedau lleiafrifol, pobl o grwpiau ffydd, i sicrhau bod y negeseuon yn cael eu cyfleu yn y ffordd fwyaf priodol i bob rhiant a allai fod eu hangen. Nid wyf yn gweld yr anghenraid, felly, i'w gael ar wyneb y Ddeddf. Byddwn, yn fy nghyfraniad yma, yn gofyn i'r Gweinidog roi sicrwydd inni, wrth gwrs, y bydd yr wybodaeth hon ar gael yn ddwyieithog, ond byddwn yn erfyn ar i'r dyluniad fod yn ddwyieithog o'r dechrau, ac i'r wybodaeth yn y Gymraeg fod yn fwy na chyfieithiad o'r wybodaeth Saesneg yn unig, dim ond oherwydd bod hynny'n eithaf lletchwith fel arfer.

Rhaid imi ddweud, Llywydd, pan gyflwynwyd deddfwriaeth gyffelyb yng Ngweriniaeth Iwerddon, nid oedd y Llywodraeth yno'n teimlo bod angen gwneud unrhyw fath o godi ymwybyddiaeth ymhlith y cyhoedd, gan fod y ddadl wedi cael sylw helaeth yn y wasg, ac roedd pawb yn ymwybodol o'r newid yn y gyfraith. O'm safbwynt personol i, gallaf feddwl am bethau eraill y byddai'n fuddiol i'r Llywodraeth eu gwneud gyda'u £600,000, ond credaf y dylai'r meinciau gyferbyn gydnabod yr ymrwymiad y mae'r Gweinidog yn ei ddangos yn hyn o beth.

Trof yn fyr at y grwpiau eraill o welliannau, er y dychwelaf atynt ar yr adeg briodol. Grŵp 2, am ofynion adrodd, unwaith eto, credaf fod y Llywodraeth yn hael wrth gytuno i dderbyn hyn; nid yw'n arferol, o anghenraid, gosod ar wyneb deddfwriaeth ddwy amserlen wahanol ar gyfer adrodd yn ôl, ond credaf, wrth wneud hynny, fod y Dirprwy Weinidog yn cydnabod bod pryderon gwirioneddol, a bod angen inni sicrhau bod y ddeddfwriaeth hon yn gweithio'n effeithiol ac nad oes unrhyw ganlyniadau anfwriadol.

Eto, grŵp 3, mewn cysylltiad â chyllid digonol, wel, byddwn yn dweud, ac rwy'n credu mai dyma safbwynt y Llywodraeth, ei bod hi'n annhebygol y bydd llawer mwy o gostau, oherwydd ni fyddwn yn gweld lluoedd a lluoedd o rieni'n mynd drwy systemau na fyddent fel arall yn mynd trwyddyn nhw, ond os oes costau ychwanegol, mae'r Llywodraeth wedi ymrwymo i'r cyrff cyhoeddus priodol gwrdd â'r rheini, ac, unwaith eto, nid ydym yn gweld yr angen i roi hyn ar wyneb y Bil.

Mae'r gwelliant yng ngrŵp 4 yn ddiangen, oherwydd, wrth gwrs, gall y Cynulliad hwn bob amser ddiwygio neu ddiddymu deddfwriaeth os bydd y mwyafrif ohonom yn penderfynu ei bod yn amhriodol.

Ac o ran y pumed grŵp o welliannau, gwelliant 10, effaith y gwelliant hwn, pe baem yn ei basio, fyddai rhoi yn nwylo cyrff sydd heb eu datganoli—er cymaint y byddem yn dymuno i'r cyrff cyfiawnder troseddol hyn gael eu datganoli, byddai'n rhoi yn nwylo'r cyrff sydd heb eu datganoli y pŵer i benderfynu pryd neu a ddylid gweithredu'r darn hwn o ddeddfwriaeth.

Nawr, mae'n fater, Llywydd, i'r Siambr hon, ac nid i mi ei ddweud efallai, a yw hyn yn fwriadol ar ran y Ceidwadwyr—rydym ni wedi gweld enghreifftiau ohonynt yn ymddangos fel petaen nhw eisiau dadwneud datganoli. Mae'r materion hyn, Llywydd, yn amlwg wedi'u datganoli, a dyna sut y dylent aros. Wrth gwrs, mae'n briodol i Lywodraeth Cymru gyd-drafod â'r cyrff cyfiawnder troseddol priodol nad ydynt wedi'u datganoli a chyda'r heddlu i sicrhau bod y ddeddfwriaeth hon yn cael ei gweithredu'n briodol; nid yw hi'n briodol caniatáu i'r Swyddfa Gartref benderfynu a gaiff ei gweithredu o gwbl.

Llywydd, edrychaf ymlaen at weddill y ddadl hon.