Hoffwn i ofyn i'r Trefnydd am ddau ddatganiad heddiw. Yn gyntaf, o ran y materion sydd heb eu datrys ynglŷn â'r cyfrifiad. Gwn fod Llywodraeth Cymru yn rhannu'r pryderon ar y meinciau hyn y dylai dinasyddion Cymru allu nodi eu hunain fel Cymry duon a lleiafrifoedd ethnig heb orfod mynd drwy'r anghyfleustra o orfod ysgrifennu â llaw mewn rhan ar wahân o'r ffurflen.

Hoffwn i ofyn am ddatganiad diweddar gan y Llywodraeth ynghylch ei sefyllfa bresennol o ran hyn ac unrhyw sgyrsiau a gafwyd â'r Swyddfa Ystadegau Gwladol. Roedd cydweithwyr o Gyngor Gwynedd wedi cwrdd â'r ONS ddoe a chawsant ymateb eithaf ffafriol mewn gwirionedd, ac roedd y Swyddfa Ystadegau Gwladol yn gofyn am dystiolaeth. Rwy'n siŵr y bydd Gweinidogion Cymru yn ymwybodol bod Gwynedd ac awdurdodau eraill y Gogledd wedi canfod yn eu systemau monitro eu hunain ffyrdd y gall dinasyddion du a lleiafrifoedd ethnig gofrestru eu hunain fel Cymry yn y ffordd y byddem ni'n ceisio i'r Cyfrifiad ei wneud. Felly, byddwn i'n ddiolchgar iawn pe gallwn ni gael datganiad pellach gan y Llywodraeth ynghylch—datganiad ysgrifenedig, efallai—y sefyllfa ddiweddaraf yn hyn o beth, oherwydd bod amser yn mynd yn brin a bydd yr ONS yn cynnal rhagor o waith treialu yn fuan gyda'r ffurflenni y maen nhw'n bwriadu eu defnyddio, ac rwy'n ofni, ar ôl i'r ffurflenni hynny gael eu defnyddio yn y cynlluniau peilot, y bydd yn fwy anodd eu newid.

Bydd Gweinidogion Cymru hefyd yn ymwybodol bod Cyngor Sir Caerfyrddin wedi cyrraedd sefyllfa lle bu'n rhaid iddyn nhw dynnu'n ôl eu cais cynllunio am y safle arfaethedig presennol ar gyfer ysgol newydd Dewi Sant. Mae hyn yn destun gofid mawr i mi ac yn bwysicach byth i fy etholwyr ac i'r plant sy'n cael eu haddysgu dan y fath amodau, pe baent yn weithwyr ffatri, y byddai'r ffatri'n cael ei chau am nad yw'n ddiogel. Nawr, yn amlwg, roedd hwn yn benderfyniad a wnaeth yr awdurdod lleol; yn sicr, nid yw hwn yn fater i'r Gweinidog Addysg, a gwn ei bod wedi mynegi parodrwydd yn y dyfodol i ystyried cais pellach am arian os caiff ei gyflwyno. Ond hoffwn i ofyn am ddatganiad gan y Gweinidog sydd â chyfrifoldeb dros gynllunio, oherwydd y rheswm pam y bu'n rhaid tynnu'n ôl yw bod y sir wedi gwario dros £0.5 miliwn yn ceisio ymateb i ofynion y broses galw i mewn. Maen nhw wedi cyrraedd y pwynt lle maen nhw'n teimlo eu bod yn gorfod symud i ffwrdd o'r safle hwnnw, er, o'r naw safle a ystyriwyd yn yr ymgynghoriad cyhoeddus blaenorol, hwn oedd y safle a ffafriwyd. Felly, hoffwn i ofyn i'r Gweinidog sy'n gyfrifol am gynllunio i adolygu'r broses galw i mewn, yn enwedig o ran adeiladau cyhoeddus, i sicrhau y caiff ei warchod yn well yn y dyfodol rhag ymyrraeth pleidiau gwleidyddol, sydd wedi bod wrth wraidd y mater i ysgol Dewi Sant.