4. Datganiad gan Weinidog y Gymraeg a Chysylltiadau Rhyngwladol: Adroddiad Blynyddol 2018-19 ar Cymraeg 2050

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:48 pm ar 28 Ionawr 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rhun ap Iorwerth Rhun ap Iorwerth Plaid Cymru 4:48, 28 Ionawr 2020

Diolch yn fawr iawn, Llywydd, am dderbyn fy nghais i ofyn cwestiwn neu ddau. Dau gwestiwn ynglŷn ag addysg sydd gen i—addysg ysgolion yn gyntaf. Rydym ni'n sôn am y targed 1 miliwn o siaradwyr erbyn 2050, ac mae'n dda gweld pawb yn gweithio gyda'i gilydd tuag at y nod hwnnw. Mae pawb yn croesawu'r targed. Mi ddylem ni allu ei gyrraedd oherwydd bod rôl ysgolion mor bwysig, ac mae dwy genhedlaeth gyfan o blant ysgol yn mynd i basio trwy ein hysgolion ni rhwng rŵan a 2050.

Ydych chi fel Gweinidog yn cytuno efo fi, yn fy etholaeth i, y dylai pob un plentyn sy'n cael ei fagu yn Ynys Môn gael sicrwydd y bydd o neu hi yn gwbl rugl yn y Gymraeg erbyn gadael addysg? Pa bynnag ysgol y mae'r plentyn yna yn ei mynychu, a p'un ai yw'n mynychu ysgol ar yr ynys neu ar y tir mawr. Achos dydy hi wir ddim yn deg ar blentyn i'w rhoi nhw drwy system addysg sydd ddim yn galluogi iddyn nhw chwarae rhan yn gwbl lawn mewn cymdeithas sydd yn ddwyieithog.

A'r ail gwestiwn, ynglŷn ag addysg i oedolion—yn ategu pwynt a gafodd ei wneud gan Siân Gwenllian. Mae yna 405, fel dwi'n deall, o ddysgwyr a ddysgwragedd yn Ynys Môn ar hyn o bryd yn derbyn addysg Gymraeg i oedolion gan y ganolfan dysgu Cymraeg yn y gogledd orllewin ym Mhrifysgol Bangor. Maen nhw'n bryderus am yr awgrym y gallech chi fod yn ystyried torri, o bosib, £0.5 miliwn oddi ar gyllideb y ganolfan Cymraeg i oedolion yn genedlaethol.

Mae'n hollol iawn, fel rydych chi'n dweud, eich bod chi'n edrych ar sut mae'r arian yn cael ei wario, a sicrhau ei fod o'n cael ei wario yn synhwyrol. Ond mi fyddai torri ryw £0.5 miliwn, os mai dyna ydych chi'n dal yn ystyried, yn golygu, mae'n siŵr, £80,000 oddi ar gyllideb y ganolfan yn y gogledd orllewin, yn cyfateb, mae'n siŵr, i ddwy swydd. A does yna ddim amheuaeth y byddai hynny'n cael effaith uniongyrchol ar gapasiti i ddysgu'r bobl hynny ar draws y gogledd orllewin, a'r rhai dwi'n poeni fwyaf amdanyn nhw—os gwnewch chi faddau i mi—y rhai yn Ynys Môn.

Mewn ardal fel Ynys Môn, lle mae yna lawer o fewnfudo gan bobl sy'n dod i fyw ar yr ynys am resymau cwbl, cwbl ddealladwy, mae'n hanfodol fod cyfleon yn cael eu cynnig ar eu cyfer nhw i ddysgu Cymraeg, i ddeall pwysigrwydd yr iaith mewn cymdeithas ddwyieithog, a bod y capasiti yna wedyn er mwyn rhoi y cyfleon dysgu iddyn nhw. Felly, pa bryd fyddwch chi'n dod i'ch penderfyniad er mwyn, gobeithio, gallu rhoi sicrwydd i'r ganolfan ynglŷn â'r ffordd ymlaen?