Nac ydw. Mae nifer enfawr o bethau arloesol yn digwydd ym maes cyfiawnder troseddol yng Nghymru, ond nid yw datganoli yn un ohonynt.

Felly, fel y canfu Canolfan Llywodraethiant Cymru, mae gan Gymru y gyfradd garcharu uchaf yng ngorllewin Ewrop, ac er bod cyfanswm y dedfrydau o garchar wedi cynyddu yng Nghymru rhwng 2010 a 2017 fe wnaeth ostwng 16 y cant yn Lloegr, o ran y gwasanaethau yr oedden nhw'n eu rheoli o hyd ond y mae Llywodraeth Cymru yn gyfrifol amdanyn nhw yng Nghymru. Dywedodd awdur yr adroddiad fod angen ymchwil ehangach i geisio egluro cyfradd garcharu uchel Cymru.

Mae hyn yn arbennig o berthnasol o ystyried bod llawer o'r gwasanaethau sydd eu hangen i reoli troseddwyr, cyn-droseddwyr ac i hyrwyddo camau adsefydlu eisoes wedi'u datganoli. Mae'r fath wahaniaeth mewn darpariaeth, o fewn yr hyn sy'n system cyfiawnder troseddol a rennir, yn rhoi rheswm arall pam na ddylid ateb y galwadau am ddatganoli cyfiawnder troseddol.

Mae ymrwymiad Llywodraeth y DU i ddarparu gwasanaethau rheoli troseddwyr yng Nghymru sy'n adlewyrchu cyfrifoldebau datganoledig Llywodraeth Cymru i'w groesawu. Yn 2018, roeddwn yn bresennol yn y digwyddiad ymgysylltu â rhanddeiliaid a gynhaliwyd yn Wrecsam gan Wasanaeth Carchardai a Phrawf EM yng Nghymru yn rhan o'r ymgynghoriad ar wasanaethau prawf yn y dyfodol yng Nghymru, pan fydd yr holl wasanaethau rheoli troseddwyr yng Nghymru wedi eu cynnwys yn y Gwasanaeth Prawf Cenedlaethol o 2020.

Bydd Gwasanaeth Carchardai a Phrawf EM yng Nghymru yn archwilio opsiynau ar gyfer comisiynu gwasanaethau adsefydlu megis ymyriadau ac ad-dalu cymunedol. Byddan nhw'n adeiladu ar y trefniadau unigryw sydd eisoes ar waith yng Nghymru drwy'r gyfarwyddiaeth carchardai a phrawf sefydledig, ac ar bartneriaethau lleol llwyddiannus sydd eisoes yn bodoli, gan adlewyrchu'n well gyfrifoldebau datganoledig Llywodraeth Cymru. Fel y clywsom, bydd y cynigion hyn yn caniatáu mwy o integreiddio ar draws carchardai a'r gwasanaeth prawf yng Nghymru, gan atal dioddefwyr drwy newid bywydau, gyda chyfraniad gwirioneddol gan y trydydd sector, trwy ddefnyddio cyfalaf pobl.

Yn hytrach nag ailgylchu'r cynnig afraid hwn, mae angen felly i Lywodraeth Cymru roi adroddiad cynnydd i ni ar yr hyn sy'n digwydd mewn gwirionedd yn hyn o beth. Mae hyn yn arbennig o wir yng nghyd-destun dogfen 2019 'Rhaglen Diwygio'r Gwasanaeth Prawf' gan Wasanaeth Carchardai a Phrawf EM, a ddilynodd y papur ymgynghori ar ddyfodol y gwasanaeth prawf ac mae'n disgrifio sut y bydd y model newydd yn wahanol yng Nghymru. Fel y mae hyn yn ei nodi:

mae gan Lywodraeth Cymru gymhwysedd deddfwriaethol mewn cysylltiad â materion datganoledig gan gynnwys iechyd, tai, lles cymdeithasol ac addysg, ac mae hyn yn cyflwyno tirlun cyflawni gwahanol ar gyfer gwasanaethau prawf yng Nghymru. Mae'r setliad datganoli cyfiawnder yn caniatáu trefniadau penodol ar gyfer y gwasanaeth prawf sy'n diwallu anghenion Cymru.

Mae Gwasanaeth Carchardai a Phrawf EM yng Nghymru:

wedi'i gyflunio'n wahanol i adlewyrchu hyn, wrth i'w strwythur gyfuno gwasanaethau carchardai a phrawf o fewn un gyfarwyddiaeth a gyda'r cyfochri yn yr ardal ddaearyddol.

Wrth gwrs, mae'n rhaid i natur drawsffiniol gweithgareddau troseddol fod yn ganolog i weithredu cyfiawnder a phlismona yng Nghymru. Mae'r galw am ddatganoli hyn yn methu â chydnabod nad yw gweithgareddau troseddol yn cydnabod ffiniau cenedlaethol na rhanbarthol. Yn wahanol i'r Alban neu Ogledd Iwerddon, mae 48 y cant o bobl Cymru yn byw o fewn 25 milltir i'r ffin â Lloegr, ac mae 90 y cant o fewn 50 milltir. Mae adroddiad comisiwn Thomas ar gyfiawnder yn cynnwys un cyfeiriad yn unig at unrhyw droseddu trawsffiniol, yng nghyd-destun llinellau cyffuriau ar hyd coridor yr M4 ac yn y gogledd. Yr ateb y mae'n ei gynnig yw gweithio ar y cyd ar draws y pedwar heddlu yng Nghymru mewn cydweithrediad ag asiantaethau eraill, ond nid oes dim cyfeiriad at bartneriaid ar draws y ffin.

Wel, bues i ar ymweliad yn ddiweddar â Titan, Uned Troseddau Cyfundrefnol Rhanbarth y Gogledd Orllewin, a sefydlwyd yn 2009 fel cydweithrediad rhwng y chwe heddlu yng ngogledd Cymru, Swydd Gaer, Glannau Mersi, Manceinion Fwyaf, Swydd Gaerhirfryn a Cumbria i fynd i'r afael â throseddau cyfundrefnol difrifol sy'n croesi ffiniau sirol yn y rhanbarth. Clywsom bythefnos yn ôl fod holl waith cynllunio brys gogledd Cymru yn cael ei wneud ar y cyd â gogledd-orllewin Lloegr, fod 95 y cant neu fwy o droseddu yng ngogledd Cymru yn lleol neu'n gweithredu yn drawsffiniol o'r dwyrain i'r gorllewin, nad oes gan Heddlu Gogledd Cymru unrhyw weithrediadau sylweddol yn gweithio ledled Cymru gyfan, a bod tystiolaeth a roddwyd i gomisiwn Thomas gan y prif gwnstabliaid a'r comisiynwyr heddlu a throsedd yng Nghymru yn cael ei hanwybyddu i raddau helaeth yn adroddiad y comisiwn.