4. A wnaiff y Comisiwn ddatganiad am ei bolisi cofebion mewn perthynas â'r rhai fu farw, yn druenus, wrth wasanaethu fel Aelodau Cynulliad? OAQ55029

Penderfynodd y Comisiwn ar y polisi cofebion fis Chwefror 2019. Mae'n nodi na fydd y Comisiwn yn ystyried ceisiadau am gofeb i unigolyn hyd nes fod 10 mlynedd wedi mynd heibio ers marw yr unigolyn hynny.

Diolch am eich ymateb, Lywydd. Yn bersonol, credaf ei bod yn bwysig iawn ein bod yn meddwl am yr Aelodau Cynulliad a fu farw tra oeddent yn Aelodau Cynulliad ym mhob un o dymhorau'r Cynulliad ers 1999. Clywaf yr hyn a ddywedwch am y polisi a'r rheol 10 mlynedd, ac roeddwn yn ddiolchgar o weld llythyr, yn amlwg, ond yn siomedig gyda'i gynnwys, fod y Comisiwn wedi trafod hyn yn ddiweddar.

Pe bai'r Cynulliad yn penderfynu, mewn gwirionedd, fod angen i'r polisi newid i adlewyrchu'r teimlad rwyf newydd ei gyfleu i chi, a fyddai'r Comisiwn yn agored i ailystyried ei safbwynt fel y gellid codi cofeb addas, heb unrhyw gost i'r trethdalwr, ar ystâd y Cynulliad? Fel y gellid coffáu'r Aelodau a fu farw yn ystod eu cyfnod fel Aelodau'r Cynulliad.

Mae trafod a phenderfynu ar gofeb i ffrind a chyd-Aelod a fu farw yn y Senedd hon yn fater sensitif, ac mae'n un anodd i mi'n bersonol. Yn gynnar yn fy nghyfnod fel Cadeirydd y Comisiwn, cawsom ddau gais o'r natur hon: plac porffor i Val Feld a lleoliad ar gyfer cerflun i Rhodri Morgan. Yng ngoleuni'r penderfyniadau unigol hyn y bu'n rhaid i'r Comisiwn eu gwneud, ac nid oeddent yn benderfyniadau syml na hawdd i'w gwneud, fe benderfynasom lunio polisi i gynorthwyo Comisiynwyr yn y dyfodol gyda materion o'r fath. Fel yr amlinellais, blwydd oed yn unig yw'r polisi, ac yn barod, gofynnir i ni wneud eithriadau unigol i'r polisi hwn. Mae'r polisi, fel y nodoch chi, Andrew R.T. Davies, yn eiddo i'r Cynulliad cyfan ac i'r holl Aelodau. Os oes grwpiau gwleidyddol sy'n awyddus i'r polisi hwn gael ei ddiwygio, rwy'n fwy na pharod i drafod sylwadau a chynigion a wneir gan y grwpiau gwleidyddol ac Aelodau i'r Comisiwn, gyda golwg ar adolygu ein polisi, os mai dyna ddymuniad y Cynulliad hwn.

Rwy'n falch iawn o gysylltu fy enw â'r llythyr trawsbleidiol a anfonasom atoch, a diolch am eich ateb. Cyn i ni ddechrau trafod dull gwahanol o'i wneud, rwyf am archwilio'r polisi coffáu cyfredol ychydig ymhellach, polisi sydd, yn fy marn i, yn rhoi rhywfaint o ddisgresiwn i gyflawni'r hyn rwy'n ceisio'i gyflawni, sef cofeb i Carl Sargeant. Oherwydd o dan faen prawf 6.1, mewn perthynas â'r rheol 10 mlynedd, credaf mai'r frawddeg olaf yw:

'Efallai y bydd y Comisiwn yn ystyried cyfnod byrrach mewn amgylchiadau eithriadol.'

Hoffwn ddadlau y byddai cofeb i Carl Sargeant yn bodloni'r maen prawf ar gyfer amgylchiadau eithriadol, gan fod y cyfraniad a wnaeth Carl Sargeant i'r Senedd—fel ffigwr aruthrol ar y meinciau cefn yn ogystal â Gweinidog rhagorol, gan gynnwys bod yn bensaer Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015, sydd wedi golygu bod y Cynulliad hwn, y Senedd a'n gwlad yn dod yn fwyfwy adnabyddus fel arloeswr o ran y modd y mae angen inni fynd i'r afael â'r newid yn yr hinsawdd—yn ogystal ag amgylchiadau trasig marwolaeth Carl, does bosibl nad yw hynny'n haeddu ystyriaeth eithriadol i osod plac i Carl cyn y moratoriwm 10 mlynedd. Buaswn yn ddiolchgar iawn pe bai Comisiwn y Cynulliad yn rhoi ystyriaeth ddyledus i hyn.

Nid wyf yn awyddus o gwbl i fod mewn sefyllfa i drafod rhinweddau cyd-Aelodau unigol sydd wedi marw yn y fforwm hwn. Rwy'n deall y pwynt a wnaethoch, a'r pwynt a wnaethpwyd i mi gan y tri Aelod a ysgrifennodd ataf. Mynegodd y Comisiwn ei farn ar y polisi sydd ganddo ar waith; nad oeddem yn gallu gwneud eithriadau unigol ar y pwynt hwnnw. Fel y dywedais yn fy ateb i Andrew R.T. Davies, os oes grwpiau gwleidyddol sy'n cynrychioli barn fwyafrifol y Cynulliad hwn yn awyddus i wneud sylwadau ar ran unrhyw fater y mae'r Comisiwn yn gyfrifol amdano, gwnewch hynny. Fe'ch cynrychiolir ar y Comisiwn gan Gomisiynwyr o bob plaid wleidyddol. Mae gennych rym i wneud y safbwyntiau hynny'n hysbys i'ch Comisiynwyr ac i'r Comisiwn. Ond mae angen i'r polisi a'r penderfyniadau gael eu mynegi yng nghyd-destun teimlad mwyafrifol y Cynulliad hwn. Peidiwch â gofyn i mi wneud unrhyw sylw ar unigolion yn y fforwm hwn.

Mae cwestiwn 5 i'w ateb gan David Rowlands, fel Comisiynydd. Cwestiwn 5, Bethan Sayed.