Diolch, Llywydd. Mae'n werth aros amdano fe hefyd, os caf i ddweud—[Chwerthin.]

5. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am ddiogelu plant sy'n mynychu ysgolion preifat yng Nghymru? OAQ55064

Diolch yn fawr, Llyr. Mae amddiffyn plant ym mhob lleoliad addysg o'r pwys mwyaf. Mae’n rhaid i ysgolion annibynnol arfer eu swyddogaethau mewn ffordd sy'n diogelu ac yn hyrwyddo lles eu disgyblion, ac mae’n rhaid iddynt gydymffurfio â chanllawiau 'Cadw dysgwyr yn ddiogel' i fodloni safonau rheoleiddio.

Diolch am eich ateb. Gwn eich bod yn ymwybodol iawn o'r sefyllfa a gododd yn Ysgol Rhuthun yn fy rhanbarth. A chyn dweud mwy, rwy'n credu y dylem ddiolch i Kelly Williams, newyddiadurwr y Daily Post a wnaeth gymaint i ddatgelu'r sefyllfa yno ac i dynnu sylw'r cyhoedd ehangach ati, a hefyd i helpu i ddod â phethau i ben. A chan fod rhai o'r pennau oedd angen eu torri bellach wedi'u torri, mae angen inni edrych ymlaen, wrth gwrs, a gweithio gyda'r ysgol, ond mae angen i ni hefyd ddysgu gwersi ehangach o'r bennod ofnadwy hon a welsom yn Rhuthun.

A daeth yn amlwg, wrth gwrs, nad yw ysgolion annibynnol yn ddarostyngedig i'r un rheolau ag ysgolion awdurdodau lleol, ac mae hynny'n destun pryder enfawr, yn enwedig pan fydd pethau'n mynd o chwith. Nawr, mae rhai o'r pethau yr awgrymwyd i mi fod angen mynd i'r afael â hwy yn cynnwys sicrhau y dylai'r rhai sy'n dysgu mewn ysgolion annibynnol fod wedi cofrestru gyda Chyngor y Gweithlu Addysg. Mae angen inni edrych ar ffyrdd o sicrhau gofynion mwy cadarn i gynghorau rheoli, neu gyrff llywodraethu fel y byddai'r rhan fwyaf ohonom yn eu disgrifio. Mae gwir angen cynrychiolwyr sydd wedi’u penodi gan awdurdodau lleol arnom. Mae angen inni sicrhau bod cynrychiolwyr athrawon a rhieni a disgyblion ar y cyrff hynny. Mae angen inni ymestyn pwerau Estyn fel y gallant ddiswyddo llywodraethwyr ac uwch arweinwyr pan fydd problemau’n codi sy’n ymwneud â phryderon proffesiynol.

Nawr, nid yw hyn i gyd wedi'i ddatganoli ac rwy'n derbyn na fyddech yn gallu mynd i'r afael â'r holl faterion hynny o bosibl, ond rwyf eisiau deall beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud yn awr i fynd i'r afael â rhai o'r diffygion sy'n amlwg yn y system fel y gallwn sicrhau nad yw'r profiad yn Ysgol Rhuthun yn un a all ddigwydd yn unman arall yn y dyfodol.

A gaf fi ddiolch i Llyr am godi'r materion hyn heddiw a diolch iddo hefyd—? Rydym wedi bod yn cadw mewn cysylltiad agos yn ystod y misoedd diwethaf, a gwn eich bod wedi bod yn edrych ar hyn o ddifrif yn eich rhanbarth, ac rwy'n ddiolchgar am eich diddordeb a'ch diwydrwydd yn parhau i fynd ar drywydd y materion hyn, Llyr. 

Rydych chi'n iawn, mae'r sefyllfa yn Rhuthun yn codi rhai pwyntiau sylfaenol ynglŷn â rheoleiddio'r sector ysgolion annibynnol. Gobeithio y byddwch yn falch, Llyr, pan ddywedaf wrthych ein bod yn edrych ar nifer o faterion ar hyn o bryd ac yn gobeithio gwneud cynnydd arnynt. 

Yn gyntaf, rydym eisoes yn ymgynghori ar newid y rheoliadau a fydd yn ei gwneud yn ofynnol i ysgol annibynnol hysbysu ei hawdurdod lleol ynglŷn â'r disgyblion sydd ar y gofrestr yn yr ysgol honno fel ein bod yn gwybod yn union pwy sy'n mynychu'r ysgol. Rydym hefyd wrthi'n edrych ar y gofyniad i staff mewn ysgolion annibynnol gofrestru gyda Chyngor y Gweithlu Addysg, wrth symud ymlaen, yn ogystal â gwella pwerau Cyngor y Gweithlu Addysg i atal pobl ar y gofrestr dros dro os oes ganddynt bryderon yn eu cylch. Mae'r gwaith hwnnw ar y gweill ac yn cael eu datblygu ar hyn o bryd ac rwy’n credu y byddant yn mynd â ni gam ymlaen yn y broses o ddarparu'r mesurau diogelwch y byddai pawb ar draws y Siambr am eu gweld ym mhob un o'n hysgolion rwy'n siŵr, ond ysgolion annibynnol yn yr achos hwn.  

Fel Llyr Huws Gruffydd, roeddwn hefyd yn bryderus iawn am y sefyllfa yn Ysgol Rhuthun, Weinidog, ac roeddwn yn ddiolchgar iawn am eich neges gadarn iawn mewn perthynas â’r dymuniad i newid yr arweinyddiaeth yn yr ysgol honno er mwyn iddi allu parhau i weithredu. Rwy'n credu iddo wneud gwahaniaeth a chredaf mai dyna oedd ei diwedd hi o ran cael gwared ar bennaeth yr ysgol honno. Ond wrth gwrs, fel y crybwyllwyd eisoes, yn anffodus, oherwydd y rheoliadau, gallai'r pennaeth hwnnw ymddangos yn hawdd mewn ysgol annibynnol arall yn rhywle arall yng Nghymru, oni bai bod newid i'r gofyniad i gofrestru gyda Chyngor y Gweithlu Addysg. Wrth gwrs, mae'n ymwneud â mwy nag athrawon yn unig; gallai fod yn uwch-reolwr, neu unrhyw un, yn wir, ar y safleoedd hynny.  

Un o'r materion eraill a amlygwyd gan y digwyddiad hwn, wrth gwrs, oedd cyfyngiadau deddfwriaeth cam-drin domestig hefyd, oherwydd roedd awgrymiadau y gallai fod elfen o reolaeth orfodol yn rhai o'r negeseuon a gyfnewidiwyd rhwng y pennaeth ac o leiaf un disgybl yn yr ysgol honno. A gaf fi ofyn a fyddwch yn ystyried hyn yn ehangach fel Llywodraeth Cymru? Ac os nad yw eisoes ar eich radar, o ran gallu edrych ar y gyfraith mewn perthynas â cham-drin domestig yn benodol efallai, rwy'n credu bod angen i hyn newid. Mae ysgol annibynnol gyda disgyblion preswyl yn gweithredu in loco parentis i bob pwrpas, pan fo'r plant hynny dan ei gofal, ac eto nid yw'n ymddangos bod y ddeddfwriaeth cam-drin domestig yn berthnasol i ysgol fel rhiant corfforaethol, sy'n amhriodol yn fy marn i. Felly mae'n amlwg bod angen edrych ar hynny. A yw hyn yn rhywbeth y byddwch yn edrych arno gyda'ch cyd-Aelodau Cabinet i weld a ellir mynd i'r afael ag ef hefyd, yn ychwanegol at y gwaith da sydd eisoes yn mynd rhagddo mewn perthynas â chofrestru gyda Chyngor y Gweithlu Addysg? 

Rwy’n fwy na pharod i edrych ar y pwynt penodol hwnnw, o ran perthnasedd deddfwriaeth cam-drin domestig mewn perthynas ag ysgolion, ond gadewch imi fod yn hollol glir ac ailadrodd unwaith eto: mae gennym eisoes ganllawiau 'Cadw dysgwyr yn ddiogel' cynhwysfawr iawn. Mae’n rhaid i bob ysgol gydymffurfio â hwy, boed yn ysgolion annibynnol neu’n ysgolion a gynhelir. Os na all ysgol annibynnol fy modloni o ran hynny, yn y pen draw, gallwn ddiddymu cofrestriad yr ysgol honno, ond rwy'n fwy na pharod i edrych ar y pwynt y mae'r Aelod yn ei godi. 

Tynnwyd cwestiwn 6 [OAQ55099] yn ôl. Cwestiwn 7, felly, Neil Hamilton.