Rwyf wedi bod yn dawel iawn y prynhawn yma, Ddirprwy Lywydd. Gobeithio na fyddaf yn profi eich amynedd yn ystod y munudau nesa. Rwyf wedi rhoi munud i Mark Reckless, sydd wedi gofyn am gael siarad yn y ddadl hon.  

Ddirprwy Lywydd, fe gofiwch, ychydig wythnosau yn ôl, teimlwn ein bod wedi cael sgwrs dda iawn mewn dadl fer a drafodai uchelgeisiau Llywodraeth Cymru ar gyfer dyfodol Blaenau'r Cymoedd, ochr yn ochr â rhai o syniadau a gweledigaeth Sefydliad Bevan ar gyfer y rhanbarth. Gobeithio y gallwn barhau â'r sgwrs honno heddiw, a gwneud hynny yng nghyd-destun cynlluniau'r Llywodraeth ar gyfer menter y Cymoedd Technoleg a sut y gall honno weithredu fel catalydd ar gyfer holl ranbarth Blaenau'r Cymoedd, a sut y gallwn ddefnyddio cwblhau'r A465 fel cyfle i greu strategaeth ddiwydiannol ar gyfer rhanbarth Blaenau'r Cymoedd.

Cofiaf yn dda y ddadl a'r drafodaeth ynglŷn â chyhoeddiad y Cymoedd Technoleg. Roedd yn rhywbeth a drafodais ac y dadleuwyd yn ei gylch gyda'r Prif Weinidog ar y pryd, Carwyn Jones, ac Ysgrifennydd yr economi a thrafnidiaeth, Ken Skates. Deilliodd o benderfyniadau ynglŷn â Cylchffordd Cymru. Bydd Aelodau yn y Siambr yn cofio'r broses hir a phoenus o drafod a dadlau ynghylch y prosiect hwnnw. Ym mis Mehefin 2017, daeth y Llywodraeth i'r casgliad, yn dilyn diwydrwydd dyladwy, na allai'r prosiect hwnnw fwrw ymlaen gyda'r cymorth cyhoeddus yr oedd yn ei geisio. Ac roeddwn yn cytuno â'r penderfyniad hwnnw. Rwy'n credu mai dyna oedd y penderfyniad cywir ar y cyfan. Ar ôl darllen y diwydrwydd dyladwy a mynd drwy'r broses honno gyda'r datblygwyr a swyddogion, roeddwn yn meddwl mai dyna oedd y penderfyniad cywir at ei gilydd.

Ond mae dweud nad ydych chi'n mynd i fuddsoddi mewn rhywbeth yn wahanol i ddweud eich bod chi'n mynd i fuddsoddi mewn rhywbeth. Roedd y sgyrsiau a gefais gyda'r Llywodraeth—ar y pryd, roeddwn yn aelod o'r Llywodraeth honno wrth gwrs—gyda Gweinidogion ar y pryd, yn ymwneud â rhanbarth Blaenau'r Cymoedd a sut y byddem yn defnyddio pwerau, cryfder, capasiti ac adnoddau'r Llywodraeth i fuddsoddi mewn datblygu economaidd a gweithgarwch economaidd yn y rhanbarth hwnnw. Yn amlwg, roedd y ffocws ar Lynebwy ac roedd y ffocws ar Flaenau Gwent, ond nid wyf erioed wedi ystyried rhaniadau gwleidyddol y ffiniau sirol sy'n croesi Blaenau'r Cymoedd fel rhaniadau yn yr hyn y dylem fod yn ei wneud.

Rwy'n credu bod angen inni edrych ar Flaenau'r Cymoedd fel rhanbarth, o ben Hirwaun draw yn y gorllewin, i fy etholaeth i hyd at Fryn-mawr, hyd at Farewell Rock yn y dwyrain. Os gwnawn ni hynny, rwy'n credu y gallem ystyried gwneud llawer mwy na phe byddem yn edrych yn unig ar fuddsoddiadau unigol, dyweder, ym Merthyr, Rhymni neu Dredegar neu Lynebwy neu Aberdâr. Felly, wrth fwrw ymlaen â'r trafodaethau a gawsom ar y pryd, rwy'n gobeithio y cawn yr olwg a'r weledigaeth eang honno o'r hyn rydym am ei wneud.  

Cyhoeddwyd menter y Cymoedd Technoleg gyntaf ar 27 Mehefin 2017. Cyhoeddodd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a'r Seilwaith ddatganiad ysgrifenedig ar benderfyniad y Cabinet ynglŷn â Cylchffordd Cymru, a dyma oedd y cyhoeddiad cyntaf ar yr hyn a elwid bryd hynny yn barc modurol Glynebwy. Meddai Ysgrifennydd y Cabinet, ac rwy'n dyfynnu:

'Mae Llywodraeth Cymru yn ymrwymo i adeiladu parc busnes technoleg modurol newydd yng Nglyn Ebwy, gyda chyllid o £100 miliwn dros 10 mlynedd, gyda'r potensial i gefnogi 1,500 o swyddi llawn amser newydd.... Byddwn yn dechrau’r prosiect annibynnol hwn drwy gyflwyno 40,000 troedfedd sgwâr ar gyfer gweithgynhyrchu ar dir sydd ar hyn o bryd yn eiddo cyhoeddus.'

Ac roedd yn glir, ac rwy'n dyfynnu eto, fod hwn yn brosiect 'annibynnol' i'w ddarparu gan Lywodraeth Cymru ynghyd â phartneriaid lleol. Ar 20 Gorffennaf, tua mis yn ddiweddarach, cadeiriodd Ysgrifennydd y Cabinet ar y pryd gyfarfod i ddatblygu cynigion manylach ar gyfer parc modurol Glynebwy, ac roeddwn yn aelod o'r cyfarfod hwnnw. Ychydig fisoedd yn ddiweddarach, yn yr hydref, cyhoeddodd Ysgrifennydd y Cabinet ar y pryd gyllid ar gyfer cynllunio ac adeiladu gofod diwydiannol 50,000 troedfedd sgwâr yn Rhyd-y-blew, i roi hwb cychwynnol, fel y dywedodd, i'r cynlluniau ar gyfer y parc technoleg fodurol. Ym mis Rhagfyr yr un flwyddyn, sef 2017, cyhoeddodd Ysgrifennydd y Cabinet faterion yn codi ynghylch bwriad TVR i symud i Lynebwy.

Y flwyddyn ganlynol, ym mis Mai 2018, cyhoeddodd Ysgrifennydd y Cabinet ddatganiad i'r wasg a gyhoeddodd y byddai Llywodraeth Cymru yn buddsoddi £25 miliwn pellach yn ei rhaglen Cymoedd Technoleg, a ailenwyd yn barc modurol, rhwng 2018 a 2021, gan fynd â chyfanswm y buddsoddiad dros y cyfnod hwn i dros £30 miliwn erbyn 2021. Ym mis Medi'r flwyddyn honno, 2018, cyhoeddodd Ysgrifennydd y Cabinet y byddai grŵp cynghori strategol y Cymoedd Technoleg yn cael ei sefydlu i roi cyngor ar sut y dylid buddsoddi'r £100 miliwn. Cyfarfu am y tro cyntaf a chyhoeddwyd ei gylch gorchwyl a'i aelodaeth. Ym mis Ionawr y llynedd, cyflwynodd y Prif Weinidog presennol ymateb i gwestiwn ar y Cymoedd Technoleg, gan Adam Price rwy'n credu, yn ystod y sesiwn gwestiynau i'r Prif Weinidog. Meddai:

'dywedodd y buddsoddiad gwreiddiol o gwmpas rhaglen Tech Valleys erioed y byddai'n rhaglen 10 mlynedd ac y byddai gennym ni £100 miliwn yn cael ei fuddsoddi dros y 10 mlynedd hynny. Ac, mewn gwirionedd, mae cyfanswm y buddsoddiad yn rhan gynnar hon y rhaglen yn fwy nag y byddai rhan pro rata o'r swm hwnnw yn arwain ato. Mae'n anochel, yn ystod y cyfnod agoriadol, bod y pwyslais wedi bod ar fuddsoddi mewn seilwaith yn llwyr, gan fynd i'r afael â'r materion tir ac eiddo i wneud yn siŵr ein bod ni mewn sefyllfa i greu'r swyddi hynny yr ydym ni'n gwybod sydd yno i'w creu ar gyfer Glynebwy yn y dyfodol...ac y dylai roi ffydd i bobl yn lleol nad yw'r cynllun yn aros i ddigwydd—mae'n digwydd eisoes.'

Yn ystod yr un mis, mis Ionawr 2019, cyhoeddodd Gweinidog yr Economi a Thrafnidiaeth y byddai'n ymrwymo £10 miliwn i'r ganolfan ecsbloetio ddigidol genedlaethol, sef canolfan ymchwil a datblygu seiber i'w datblygu gan Thales a Phrifysgol De Cymru. Bydd y ganolfan yn galluogi busnesau bach a chanolig eu maint a microfusnesau i brofi a datblygu eu cysyniadau digidol, ynghyd â darparu labordy ymchwil lle gall cwmnïau amlwladol mawr ddatblygu datblygiadau technolegol a phrofi rhai o'u syniadau. Dywedodd y Gweinidog fod y prosiect yn ganolog i brosiect y Cymoedd Technoleg. Ym mis Mawrth y llynedd, dywedodd Gweinidog yr economi: 

'rydym eisoes wedi cymeradwyo datblygiad safle Rhyd-y-Blew...busnes ychwanegol ac unedau diwydiannol ysgafn yn The Works yng Nglynebwy. Bydd gwaith ailosod Techboard yn dechrau eleni. Ac rwy'n falch o allu dweud heddiw ein bod ar y blaen i'r proffil gwariant ar gyfer menter y Cymoedd Technoleg gwerth £100 miliwn, yn bennaf oherwydd y buddsoddiad yn y ganolfan ecsbloetio ddigidol genedlaethol, a allai fod wedi mynd i unrhyw le yn y byd—i Singapôr, i'r Almaen—ond yn lle hynny, dewisodd Thales ddod i Gymru.'

—ac mae wedi dewis Glynebwy.