5. Datganiad gan y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol: Ail-ddychmygu adeiladu tai cymdeithasol yng Nghymru — Strategaeth dulliau modern o adeiladu ar gyfer Cymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:25 pm ar 25 Chwefror 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Julie James Julie James Labour 4:25, 25 Chwefror 2020

(Cyfieithwyd)

Mae'r ddau bwynt yna'n rhai da iawn. Ni cheir nod ar gyfer hyn ar yr adeg hon, gan ein bod ni'n parhau i fynd trwy'r ystadegau yn y rhaglen tai arloesol. Holl ddiben y rhaglen tai arloesol yw profi'r hyn y mae'r gweithgynhyrchwyr yn ei honni am y tai, a gwneud yn siŵr eu bod nhw mewn gwirionedd yn cynhyrchu'r hyn y maen nhw'n ei honni. Felly, mae pob un ohonyn nhw'n dweud wrthych eu bod yn lleihau biliau gan faint a fynnir o gannoedd o bunnoedd a bod y gost o'u hadeiladu nhw'n is ac yn y blaen, ond eu bod nhw'n brosiectau newydd ac arloesol iawn i gyd. Felly, yr hyn yr ydym ni'n ei wneud yw eu monitro nhw dros flynyddoedd y prosiect, felly y rhai ym mlwyddyn 1, er enghraifft, o'r tair blynedd o fonitro.

Y gwir amdani yw bod llawer ohonyn nhw wedi cyflawni'r hyn y dywedasant y byddent yn ei wneud, ond nid yw eraill wedi gwneud hynny. Felly, rydym yn ceisio gwneud yn siŵr ein bod yn defnyddio'r rhai sy'n gwneud fel y dywedasant ar y raddfa iawn, a bod y lleill yn cael cyfle i nodi'r hyn aeth o'i le a'i gywiro a rhoi hynny ar waith. Felly, nid wyf i'n barod i osod targed ar hynny, oherwydd rydym yn awyddus i wneud hyn yn iawn. Mae gwneud hyn yn iawn yn bwysig.

O ran y system gynllunio, nid strategaeth heddiw yw honno, ond mae'n amlwg yn bwynt cysylltiedig, ac rydym yn gweithio'n galed iawn gydag awdurdodau lleol a landlordiaid cymdeithasol cofrestredig i sefydlu rhywfaint o gynllunio a gymeradwyir ymlaen llaw. Yn fuan iawn, byddaf yn cyhoeddi rhai cynlluniau hunan-adeiladu yr ydym yn eu hystyried hefyd, ac yn y bôn, yr hyn yr ydym yn ei ddweud yw y bydd yr awdurdod lleol yn rhoi'r cynllun ar waith cyn i'r tir gael ei ryddhau, ac yna fe fyddan nhw'n chwilio am ddatblygwyr partner neu Landlordiaid Cymdeithasol Cofrestredig i ddatblygu'r tir. Felly, mae hynny'n goresgyn y broblem honno. Mae honno'n strategaeth gysylltiedig, ond nid y strategaeth hon heddiw mohoni.

A'r ail beth yw: fe fyddwch yn gwybod, rydych wedi fy nghlywed i'n siarad yn y Siambr hon yn aml am symud y math hwn o gynllunio i lefel cynllunio strategol ar bwynt rhanbarthol, ac mae hynny ar gyfer gwneud dau beth. Mae ar gyfer sicrhau ein bod ni'n lledaenu'r arbenigedd prin, fel bod awdurdodau sy'n negodi gyda'r sector preifat ar gyfer darnau mawr o dir yn gallu cael gafael ar arbenigedd priodol, oherwydd yn aml dyna'r unig dro y byddan nhw'n erioed yn gwneud hynny, ac fe fyddan nhw'n ennill sgiliau ac yna'n eu colli eto—felly, mae rhannu'r arbenigedd hwnnw mewn awdurdodau lleol yn bwysig iawn. Hefyd, fe fydd yn eu galluogi nhw i roi'r cynllun seilwaith strategol ar waith, fel y byddan nhw'n gwybod, pan fydd adeiladwr sector preifat yn dod yn ei flaen, pa seilwaith y disgwylir iddyn nhw gyfrannu ato, yn hytrach na swm mympwyol o arian yn seiliedig ar fforddiadwyedd y cynllun dan sylw. Felly, mae llawer o bethau eraill i'w gwneud.

Yr hyn y mae'r strategaeth yn ei wneud, serch hynny, yw caniatáu inni adeiladu'n gyflymach o lawer y math o dai y mae pobl yn awyddus i fyw ynddyn nhw. Fe wnaf i rannu un stori gyda chi o—o Rydaman, mewn gwirionedd, lle y gwnes i gyfarfod â Mr a Mrs Potter. Efallai eich bod chi wedi gweld fideo byr ar-lein gan Mr a Mrs Potter, a oedd wrth eu bodd yn y tŷ yr oedden nhw'n byw ynddo, a ddatblygwyd gan Coastal, landlord cymdeithasol cofrestredig. Dywedodd Mrs Potter wrthyf, ac mae hyn wedi aros gyda mi, 'Fe welsom ni'r hen garej yn cael ei dymchwel a'r tai'n cael eu codi ac roeddem ni'n meddwl, "O, datblygiad crand arall ar gyfer pobl grand. Rwy'n byw o hyd yn y fflat ofnadwy a neilltuwyd imi ac mae gan fy mab i bob math o broblemau". Ac yna fe ddywedodd, 'Fe gnociodd rhywun o'r Landlordiaid Cymdeithasol Cofrestredig y drws a dweud, "A hoffech ddod i weld y tŷ yr ydym ni'n ystyried ei neilltuo i chi?", ac fe aethon nhw â fi i'r datblygiad crand hwn yr oeddwn i wedi bod yn lladd arno yn y siop leol gan nad oedd ar gyfer ein siort ni, a dyma ni nawr, yn byw ynddo.'

Dyna'r pwynt. Y rhain yw'r tai gorau yng Nghymru, nid y gwaethaf. Dyma'r tai y mae'r rhan fwyaf o bobl yn dymuno byw ynddyn nhw. Maen nhw'n dai o ddewis, nid tai o anghenraid, a chredaf mai dyna'r peth mwyaf hynod.