5. Datganiad gan y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol: Ail-ddychmygu adeiladu tai cymdeithasol yng Nghymru — Strategaeth dulliau modern o adeiladu ar gyfer Cymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:23 pm ar 25 Chwefror 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Delyth Jewell Delyth Jewell Plaid Cymru 4:23, 25 Chwefror 2020

(Cyfieithwyd)

Mae yna gonsensws wedi bod yn y Siambr hon fod angen inni gynyddu nifer y tai fforddiadwy yn sylweddol, er y bu llai o gonsensws ynghylch a yw hi'n deg ystyried tai a werthwyd am dros £150,000 drwy Gymorth i Brynu yn dai fforddiadwy. Am y rheswm hwnnw, mae Plaid Cymru wedi dewis defnyddio'r term 'tai cymdeithasol' wrth sôn yn benodol am ein nodau ni ein hunain ar gyfer adeiladu tai, ac yn y fan honno, wrth gwrs, y ceir y brif broblem ynglŷn â chyflenwad. Felly, rydym yn croesawu'r strategaeth hon fel cam i'r cyfeiriad cywir, ac rydym yn cytuno y gall tai parod o'r math y tynnwyd sylw atynt yn y cyfryngau heddiw fod yn rhan ddefnyddiol o ddarpariaeth hynny, gyda'r rhybuddion arferol ynglŷn â rheoli ansawdd ac ati.

Felly, mae gennyf un neu ddau o gwestiynau i chi, Gweinidog. Yn gyntaf, a ydych chi mewn sefyllfa i roi rhai ffigurau inni o ran y niferoedd yr ydych chi am eu gweld yn cael eu cyflenwi? Nawr, mae'r adroddiadau yn y cyfryngau, wrth gwrs, yn defnyddio'r ffigur o 20,000 o gartrefi fforddiadwy, ond fe wyddom ni fod y nod hwnnw'n cynnwys cartrefi nad ydyn nhw, mewn gwirionedd, yn fforddiadwy, fel yr ydym ni wedi ei drafod o'r blaen, ac nad oes nod penodol ynddo ar gyfer tai cymdeithasol. Felly, pe gallech roi syniad inni faint o dai cymdeithasol yr hoffech chi eu gweld yn cael eu cyflenwi yn sgil hyn, yna fe fyddai hynny'n ddefnyddiol iawn. Ac, yn ail, ar hyn o bryd mae'r system gynllunio'n cael trafferth yn barod i gyrraedd y lefel o dai fforddiadwy a ddylai drwy ddatblygiadau. Weithiau, mae hyn yn digwydd oherwydd bod datblygwyr yn dibynnu ar yr arolygydd cynllunio i wanhau ymrwymiadau tai fforddiadwy i warantu bod datblygiad yn dal i fod yn broffidiol, ac mae hwnnw'n rhywbeth nad yw'n bodoli mewn unrhyw ddiwydiant arall, ac yn rhywbeth y dylem ni roi ystyriaeth wirioneddol iddo. Ond dro arall, y rheswm syml yw nad yw adrannau cynllunio yn cyd-drafod yn dda iawn, neu eu bod nhw'n derbyn taliadau arian parod sy'n annigonol. Rwy'n ymwybodol o un datblygiad lle'r oedd y taliadau arian parod yn cyfateb i tua £50,000 fesul cartref, yr oedden nhw'n honni eu bod nhw'n gallu ei adeiladu, sy'n annigonol, yn amlwg.

Nawr, wrth gwrs, un fantais o dai parod yw bod y gost am bob uned yn llawer llai, ond, yn amlwg, yr hyn nad ydym ni'n ei ddymuno yw bod datblygwyr yn manteisio ar hynny ac yn lleihau eu taliadau arian parod nhw yn unol â hynny. Felly, yn lle'r sefyllfa honno, Gweinidog, a wnewch chi gryfhau'r system gynllunio fel ei bod yn ofynnol y bydd mwy o dai fforddiadwy yn cael eu cynnwys mewn datblygiadau i adlewyrchu'r ffaith y bydd hyn yn costio llai?