1. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am y cyhoeddiad gan KASAI y bydd yn cau ei ffatri ym Merthyr Tudful yn 2021? 397

Gwnaf. Mae Kasai wedi dechrau cyfnod ymgynghori ffurfiol o 90 diwrnod gyda'r staff. Yn amlwg, mae hyn yn newyddion siomedig dros ben ac rwy'n cydymdeimlo â phawb yr effeithir arnynt yn uniongyrchol gan yr ansicrwydd hwn. Ymwelodd fy swyddogion â'r cwmni yn gynharach yr wythnos hon a byddwn yn parhau i gynnig cymorth fel y bo'n briodol.

Diolch yn fawr, Weinidog. Yn amlwg, mae'r cyhoeddiad gan Kasai am y broses ymgynghori statudol gyda'u gweithwyr yn siomedig, yn enwedig ar ôl y cyhoeddiadau diweddar ynghylch colli swyddi a chau ym Merthyr Tudful yn Hoover a Triumph. Credaf fod y cyhoeddiad penodol hwn yn adlewyrchu'r pwysau parhaus ar y sector gweithgynhyrchu modurol ar hyn o bryd, yn enwedig o gofio'r cysylltiadau rhwng y ffatri hon a ffatri Honda yn Swindon. Nodaf, fodd bynnag, y bydd angen parhau i gynhyrchu yn ffatri Merthyr Tudful dros y misoedd nesaf i gefnogi contract Honda, ond gallai oddeutu 180 o weithwyr ffyddlon a gweithgar gael eu heffeithio ym Merthyr Tudful. Gyda Gerald Jones AS, byddaf yn cyfarfod â'r gweithwyr yn y dyfodol agos i drafod y camau nesaf. Felly, a allwch roi sicrwydd imi, pan fydd y gweithdrefnau statudol wedi'u cwblhau, y bydd Llywodraeth Cymru, ynghyd â phartneriaid lleol, yn gwneud popeth a allwch i ystyried yr holl opsiynau ar gyfer y gweithlu ac ar gyfer y safle hwn? Yn ychwanegol at hynny, beth yw asesiad diweddaraf Llywodraeth Cymru o iechyd y sector gweithgynhyrchu modurol yng Nghymoedd de Cymru, ac a yw hyn yn golygu bod angen inni ailasesu'r mathau o fusnesau a chwmnïau a gaiff eu cefnogi gennym i sicrhau ymrwymiadau mwy hirdymor i'n cymunedau yn y Cymoedd?

A gaf fi ddiolch i Dawn Bowden am ei chwestiynau a rhoi sicrwydd iddi, nid yn unig drwy Lywodraeth Cymru, ond ein partneriaid yn fforwm moduro Cymru, ein bod yn asesu pob cyfle i fusnesau modurol sy'n bodoli eisoes ac i fusnesau newydd yn y diwydiant modurol a'r sector symudedd a moduro? Yn yr hydref y llynedd, cynhaliais uwchgynhadledd fodurol, a fu'n edrych ar gyfleoedd i Gymru. Cafwyd presenoldeb anhygoel o dda yno, a byddwn yn adeiladu ar hynny drwy gynnal yr uwchgynhadledd weithgynhyrchu ar 2 Ebrill yn Venue Cymru. Bydd y sector modurol yn bresennol, a byddwn yn edrych ar y cyfleoedd diweddaraf, ac yn wir, y bygythiadau i'r sector yng Nghymru a ledled y DU.

Mae'n werth dweud, dros y pum mlynedd diwethaf, fod cwmnïau modurol yng Nghymru, gan gynnwys y rheini sy'n cefnogi'r gadwyn gyflenwi, wedi cael cymorth o £200 miliwn i gefnogi eu twf ac i gefnogi'r 12,000 o swyddi yn y sector. Mae'n deg dweud hefyd y bu adfywiad ym maes cynhyrchu ceir yn y DU tan yn ddiweddar iawn. Am amrywiaeth o resymau, mae'r sector yn wynebu anawsterau a thrawsnewid sylweddol ar hyn o bryd. Rydym yn cynorthwyo gyda'r trawsnewid drwy ganolbwyntio ein hadnoddau ar y cwmnïau modurol hynny y mae'n amlwg fod ganddynt y rhagolygon gorau i lwyddo wrth newid i gerbydau allyriadau isel a di-allyriadau. Ac mae gennym hanes hynod o gryf o ddenu buddsoddiad, gan gynnwys gan Ineos Automotive yn fwyaf diweddar. Fel rhan o'r gefnogaeth roeddem yn ei rhoi i Kasai, drwy fforwm moduro Cymru, fe gyflwynasom y cwmni i Ineos ac i Aston Martin Lagonda ac i eraill yn y gobaith y gellid sicrhau gwaith arall er mwyn osgoi cau. Yn anffodus, roedd y bont rhwng cau Honda a'r gwaith a fyddai'n dod gan weithgynhyrchwyr eraill mor fawr nes bod angen gwneud y cyhoeddiad a wnaed yn ddiweddar. Fodd bynnag, nid yw'r cwmni i fod i gau, os yw'n penderfynu bwrw ymlaen â hynny, tan fis Gorffennaf 2021. Mae hyn yn rhoi cryn dipyn o amser inni allu cynorthwyo pob unigolyn a allai gael eu heffeithio drwy ein timau ymateb rhanbarthol, drwy Gyrfa Cymru ac ati. Ond hefyd mae'n rhoi cyfle i ni ddweud wrth y cwmni unwaith eto, yn ystod y cyfnod ymgynghori, 'Ailystyriwch y cyhoeddiad. Os gwelwch yn dda, cadwch eich gwaith ym Merthyr Tudful os oes unrhyw fodd o wneud hynny.'  

Daeth y Dirprwy Lywydd (Ann Jones) i’r Gadair.

Weinidog, mae'r newyddion y bydd oddeutu 180 o swyddi'n cael eu colli am fod ffatri Kasai ym Merthyr Tudful yn mynd i gau yn ergyd drom i'r gweithwyr a'u teuluoedd. Rwy'n cydymdeimlo â hwy ar yr adeg anodd hon. Mae Kasai yn darparu swyddi crefftus iawn yn cynhyrchu cydrannau mewnol i Honda, Jaguar, Land Rover a Nissan. Mae'n golled wirioneddol i Ferthyr Tudful, a ddaeth ar waelod tabl yn ddiweddar a raddiai gystadleurwydd economaidd yn y Deyrnas Unedig. Felly, a gaf fi ofyn, Weinidog, pa gymorth y bydd Llywodraeth Cymru yn ei roi i'r gweithwyr hyn fel y gallant ddod o hyd i swyddi newydd? Ac a allwch gadarnhau hefyd y bydd camau'n cael eu cymryd ar unwaith i helpu'r rhai yr effeithir arnynt er mwyn sicrhau nad yw eu sgiliau a'u talentau'n cael eu colli, ond y gellir eu hailgyfeirio i gyfrannu at dyfu economi Merthyr Tudful? Ac yn olaf, Weinidog, pa gamau a roddir ar waith i gynorthwyo'r gweithwyr sy'n gallu adleoli i ddod o hyd i swyddi y tu allan i Ferthyr Tudful a thu allan i Gymru?

A gaf fi ddiolch i Mohammad Asghar am ei gwestiynau a dweud, yn gyntaf oll, y byddem yn gobeithio gallu sicrhau swyddi eraill i'r gweithwyr yr effeithir arnynt yn ardal Merthyr Tudful? Nid wyf yn gweld pam y dylai pobl orfod symud o'u cymuned er mwyn cael gwaith os ydynt yn dymuno aros lle maent yn byw. Ac felly byddwn yn gwneud popeth a allwn i nodi cyfleoedd swyddi yn ardal Merthyr Tudful. Byddwn yn defnyddio gwasanaethau cymorth, gan gynnwys cynghorwyr Gyrfa Cymru a ReAct, cyn gynted â phosibl i gynnal archwiliad o'r sgiliau sydd i'w cael yn y busnes ac i baru'r sgiliau hynny â chyfleoedd gwaith yn yr ardal. Er enghraifft, bydd talebau ar gael ar gyfer hyfforddiant sgiliau os bydd angen i unrhyw un uwchsgilio er mwyn manteisio ar gyfle gwaith newydd.

Fodd bynnag, credaf ei bod yn werth cydnabod, Ddirprwy Lywydd, fod y bobl sy'n gweithio ar y safle yn anhygoel o ffyddlon ac yn hynod fedrus, ac roedd hyn yn rhywbeth a ddywedodd y Prif Weinidog wrth y cwmni pan ymwelodd â'r pencadlys busnes yn Siapan ym mis Medi 2019, pan ailadroddodd ymrwymiad Llywodraeth Cymru i'w cefnogi'n llawn. Mae'r cymorth hwnnw, sy'n dal i fod ar gael, yn cael ei gynnig yng nghyd-destun problemau enfawr i'r busnes gan eu bod mor ddibynnol ar Honda yn Swindon. Fel y dywedais mewn ymateb i Dawn Bowden, rydym wedi dihysbyddu llawer o gyfleoedd roeddem wedi gobeithio y byddent yn darparu ffynonellau gwaith eraill ar gyfer Kasai, gan gynnwys Aston Martin Lagonda ac Ineos Automotive, a chwmnïau modurol eraill yng Nghymru a dros y ffin hefyd. Ond rydym yn barod i barhau i chwilio am waith arall i gadw'r bobl ffyddlon a medrus hynny yn y gweithle.

Hoffwn gydymdeimlo'n llwyr â'r holl staff diwyd yn Kasai sy'n mynd i wynebu colli eu swyddi heb fod unrhyw fai arnynt hwy ar ôl blynyddoedd lawer o wasanaeth ymroddedig. Gwn y bydd hwn yn gyfnod anodd iawn iddynt hwy a'u teuluoedd. Hoffwn gynnig cymorth fy swyddfa; mewn unrhyw ffordd y gallwn helpu, rydym yn awyddus i allu gwneud hynny. Nawr, fel y nodwyd, roeddem yn gwybod bod perygl y byddai'r safle'n cau ers i Honda gyhoeddi y byddai eu ffatri yn Swindon yn cau flwyddyn yn ôl i'r wythnos hon, ac roedd adroddiadau yn y cyfryngau ar y pryd yn rhybuddio am yr effaith ganlyniadol y byddai hynny'n ei chael ar Kasai, a chodais y mater gyda'r Gweinidog Brexit yn y Siambr ym mis Mai y llynedd.

Nawr, rwyf wedi gwrando gyda diddordeb ar yr hyn a ddywedoch chi, Weinidog, ynglŷn â beth fydd eich rhaglen ReAct yn ei gynnig i'r gweithwyr a fydd, o bosibl, yn gorfod dod o hyd i waith newydd, ond a allech ddweud wrthym ar y pwynt hwn, os gwelwch yn dda, pryd rydych chi'n disgwyl i gynllun Cymorth Gwaith Cymru fod ar waith? Cefais fy siomi wrth glywed yn ddiweddar fod y rhaglen gyflogaeth bwysig hon wedi methu cychwyn am yr eildro oherwydd her i'r broses dendro. Nawr, mae arnaf ofn fy mod yn ei chael hi'n anodd deall sut y mae Llafur, ar ôl 20 mlynedd o arwain Llywodraeth Cymru, yn methu cwblhau proses dendro lwyddiannus. Felly, buaswn yn gwerthfawrogi rhywfaint o wybodaeth ynglŷn â phryd y gallwn ddisgwyl i hyn symud ymlaen fel y gellir darparu cymorth pellach i helpu gweithwyr â hyfforddiant sgiliau pan fydd hynny ar gael.

Nawr, yn olaf, hoffwn ofyn am eich cynlluniau ar gyfer cynllunio economaidd yn y dyfodol, Weinidog. Ar hyn o bryd, mae gennym bobl â sgiliau gwerthfawr sy'n colli eu swyddi yn y diwydiant gweithgynhyrchu, ac mae taer angen creu economi ynni a thrafnidiaeth werdd newydd. Mae i'w weld yn amlwg y dylai'r rhain fod yn gysylltiedig ac y dylai Llywodraeth Cymru arwain y ffordd o ran adeiladu a chymell diwydiannau fel cerbydau trydan a rhwydweithiau trafnidiaeth a fyddai'n helpu gyda'r agenda werdd ond a fyddai hefyd yn darparu swyddi newydd a chyflogau da i bobl a chanddynt sgiliau gwerthfawr i'w cyfrannu.

Nawr, nid wyf yn dweud mewn unrhyw ffordd y bydd y Llywodraeth yn rhoi'r gorau i gefnogi gweithlu Kasai yn eu swyddi presennol, ond ochr yn ochr â hyn, Weinidog, a allech ddweud wrthym a oes gennych unrhyw gynlluniau i gryfhau ein diwydiant gweithgynhyrchu gwyrdd i ddiogelu'r economi at y dyfodol ac i ddarparu swyddi newydd i bobl sy'n cael eu diswyddo ar hyn o bryd yn sgil cau gweithfeydd cynhyrchu ceir traddodiadol a'u cyflenwyr?

A gaf fi ddiolch i'r Aelod am ei chwestiynau a'i gwahodd yn gyntaf i groesawu llwyddiant Llywodraeth Cymru yn denu gweithgynhyrchwyr sydd ar flaen y gad o ran defnyddio systemau gyriant allyriadau isel a di-allyriadau mewn ceir—er enghraifft, y llwyddiant a gawsom wrth ddenu Aston Martin Lagonda i Gymru? Mae Aston Martin Lagonda wedi gwneud Cymru'n gartref i gerbydau trydan; yn yr un modd, Ineos Automotive, sy'n edrych ar ddefnyddio hydrogen ar gyfer systemau pŵer yn y dyfodol yn eu cerbydau. Felly, rydym eisoes yn buddsoddi'n sylweddol iawn yn y diwydiannau hynny a fydd yn dod mor bwysig yn fyd-eang yn y blynyddoedd i ddod.

Nawr, o ran y syniad fod cau'r safle ar y gweill pan wnaed y cyhoeddiad am Honda, sefydlwyd tasglu Honda yn syth ar ôl y cyhoeddiad, gan y cydnabuwyd y byddai llawer o fusnesau yn y gadwyn gyflenwi yn cael eu heffeithio'n andwyol. Mae llawer o fusnesau yng Nghymru'n dibynnu ar Honda am waith, ond roedd Kasai ymhlith y rheini a oedd yn dibynnu fwyaf ar yr un gweithgynhyrchwr hwnnw, a dyna pam fod y cwmni yn y sefyllfa y mae ynddi heddiw. Fodd bynnag, byddwn yn parhau i chwilio am gyfleoedd ar gyfer y busnes yn ystod y cyfnod ymgynghori 90 diwrnod gan obeithio y gellir gwrthdroi'r penderfyniad—y cyhoeddiad, yn hytrach—ac y gwneir penderfyniad i aros ar agor. Os na fydd hynny'n digwydd, byddwn yn defnyddio'r holl wasanaethau cymorth sy'n bodoli eisoes ac a fydd yn cael eu sefydlu fel rhan o wasanaeth cyfannol Cymorth Gwaith Cymru—bydd pob gwasanaeth cyflogaeth sy'n bodoli ar hyn o bryd yn parhau ar gyfer y bobl yr effeithir arnynt yn Kasai ac unrhyw un arall y mae diweithdra yng Nghymru yn effeithio arnynt.

Heddiw, mae gennym y gyfradd ddiweithdra isaf erioed, sef 2.9 y cant yn unig, a'r rheswm am hynny yw bod Llywodraeth Cymru yn benderfynol o sicrhau bod pobl yn aros mewn gwaith gwerthfawr, a phan fyddant yn colli eu gwaith, ein bod yn dod o hyd i gyfleoedd iddynt mewn mannau eraill i fynd yn ôl ar yr ysgol gyflogaeth.

Diolch yn fawr, Weinidog.