Weinidog, o gofio'r amser cyfyngedig, rwy'n mynd i ganolbwyntio ar ychydig o gwestiynau ac ati a materion sy'n codi o ganlyniad i'r cynnig hwn. Yr un cyntaf yw fy mod yn credu y byddai'n ddefnyddiol iawn cael dadansoddiad iechyd cyhoeddus yn sgil y digwyddiadau hyn, nid yn unig mewn perthynas â'r trawma seicolegol a ddioddefwyd, ond gwyddom fod llawer o bobl wrth glirio eu cartrefi wedi gorfod cael brechiadau tetanws ychwanegol a hefyd wedi cael eu rhoi ar gyfres o wrthfiotigau. Rydym wedi gweld pobl yn cael llid ar eu croen mewn mannau lle cawsant gytiau o ganlyniad i'r broses hon. Nawr, mae hyn yn eithaf arwyddocaol ac rwy'n credu ei fod yn rhywbeth sy'n werth cynnal gwerthusiad iechyd y cyhoedd arno.

Y mater arall a godwyd, wrth gwrs, yw amddiffynfeydd rhag llifogydd. Gwn fod Llywodraeth Cymru, yn Ilan, gydag arian Ewropeaidd, wedi buddsoddi'n sylweddol mewn pyllau cyfyngu ar gyfer dŵr sy'n rhedeg oddi ar y bryniau uwchben Rhydfelen, ac mae hynny, mewn gwirionedd, wedi gweithio'n effeithiol iawn. Fe weithiodd yr amddiffynfeydd rhag llifogydd, ond daeth dŵr dros eu pennau mewn rhai mannau ac roedd rhai mannau lle gellid bod wedi rhoi rhai camau ar waith a fyddai wedi cyfyngu ar y llifogydd a ddigwyddodd—yn sicr nid ar raddfa a welwyd erioed o'r blaen, oherwydd roedd yn ardal a welai lifogydd yn rheolaidd.

Y mater arall, wrth gwrs, mewn ardaloedd o gwmpas yr A470—mae draeniad ceuffosydd, clirio ceuffosydd, yn amlwg yn rhywbeth sydd wedi bod yn broblem braidd. Rwyf wedi ysgrifennu at Lywodraeth Cymru ynglŷn â hyn ar adeg arall. Ond yn amlwg, roedd yna gartrefi a ddioddefodd lifogydd yno, nid o ganlyniad i'r ffaith bod Afon Taf yn gorlifo, ond o ganlyniad i'r ceuffosydd hynny'n gorlifo, a hynny, rwy'n tybio, o ganlyniad i ddiffyg gwaith cynnal a chadw.

Maes arall sy'n rhaid mynd i'r afael ag ef, mae'n ymddangos i mi, yw'r modd y lleolir cynwysyddion mawr a mathau tebyg o wrthrychau mewn ardaloedd sy'n agored i lifogydd. Oherwydd os yw'r cynwysyddion hyn yn llifo i lawr yr afon, gan daro pontydd, mae'n dyblu ac yn cynyddu'r difrod yn aruthrol. Mae'n ymddangos i mi fod angen inni edrych ar y trefniadau cynllunio neu'r trefniadau trwyddedu eu hunain, neu'r trefniadau sy'n bodoli i bobl gael gosod gwrthrychau o'r fath yno.

Ac yna, yn olaf, rwyf wedi ysgrifennu am hyn eto ar adeg arall, ac rwy'n credu bod angen moratoriwm ar ddatblygiadau cynllunio arfaethedig ar orlifdiroedd, gydag angen i adolygu'r hyn rydym yn ei ddeall wrth 'orlifdir'. Oherwydd, yn ddigon amlwg, ceir ardaloedd sy'n cael eu datblygu ond ychydig bach y tu allan i orlifdiroedd, ond yng ngoleuni'r hyn a wyddom bellach ac a welwn bellach, mae gwir angen eu hailasesu. Felly, mae angen inni gael moratoriwm ar ddatblygiadau, oherwydd mae datblygiadau a all ddigwydd yn ystod y flwyddyn neu ddwy nesaf—mae'n rhy hwyr mewn gwirionedd o ran y canlyniadau a all ddeillio o hynny. Felly, rwy'n gofyn efallai mai un o'r pethau sydd angen inni ei wneud yw ystyried natur cynllunio a natur yr hyn yr arferem ei ddeall yn flaenorol fel gorlifdir, ac adolygu hynny.