Part of the debate – Senedd Cymru am 4:15 pm ar 10 Mawrth 2020.
Codaf ar yr achlysur hwn i gefnogi cynnig y Llywodraeth—ac ni fydd y meinciau hyn yn cefnogi unrhyw rai o welliannau eraill y gwrthbleidiau—yn anarferol i mi. Bydd rhai Aelodau nad ydynt yn fy adnabod i yn ogystal ag eraill yn synnu'n fawr o glywed fy mod wrth fy modd gyda rhywfaint o gonsensws. Mae wedi bod yn dda iawn gweld bod elfen o gonsensws ynglŷn â'r ddadl hon. Rydym ni i gyd yn cytuno bod angen maes awyr hyfyw ar ein cenedl a'r rhan hon o'n cenedl; efallai bod gennym ni wahaniaethau barn o ran sut yr ydym ni eisiau gweld y maes awyr hwnnw'n cael ei redeg yn y tymor hir. Mae wedi bod yn galonogol iawn gweld, Dirprwy Lywydd, fod gennym ni gonsensws ynglŷn â datganoli'r doll teithwyr awyr.
Allwn ni ddim gwneud heb faes awyr. Yn y tymor hwy, gwyddom i gyd fod angen inni leihau nifer y teithiau awyr rydym ni'n eu gwneud, ond mae tystiolaeth academaidd glir a chyson hefyd fod rhanbarthau heb eu maes awyr eu hunain yn dioddef o achos hynny. Dyna'r agwedd ymarferol ar bobl yn mynd a dod, ond dyna'r neges honno hefyd—ac mae eraill wedi sôn am hyn—ac mae angen cyfleu'r neges honno bod Cymru ar agor i fusnes, ein bod ni yma. Ac rwy'n credu bod yn rhaid i ni atgoffa ein hunain o'r hanes yma: does dim amheuaeth o gwbl y byddem ni wedi colli'r maes awyr hwnnw pe na bai Llywodraeth Cymru wedi ymyrryd. Mae hynny'n gwbl glir. A gan fentro chwalu'r consensws hwn, rwy'n cytuno'n llwyr â Mick Antoniw: nid oedd preifateiddio'r maes awyr erioed y peth cywir i'w wneud; byddai wastad yn heriol, pan oedd ganddo gystadleuydd mor agos ym Mryste, i'w wneud yn hyfyw heb elfen o gefnogaeth gyhoeddus.
Nawr, ar y meinciau hyn, rydym yn fodlon iawn fod y darn mawr hwn o seilwaith yn eiddo cyhoeddus, oherwydd ein bod yn ymwybodol iawn, fel y mae eraill, fod hyn yn arferol. Mewn llawer o rannau eraill o'r byd datblygedig, mae'n gwbl arferol i Lywodraethau fod yn berchen ar ddarnau allweddol o seilwaith, gan eu cefnogi a'u rhedeg, er y gwneir hyn o hyd braich, gan fod y llywodraethau hynny'n gwybod na ellir ymddiried yng ngrymoedd y farchnad bob amser i ddarparu ar gyfer y bobl. Weithiau maen nhw'n gwneud hynny, ond yn yr achos hwn, mae'n amlwg na fyddent wedi gwneud hynny, a byddem yn amlwg wedi bod heb faes awyr.
Hoffwn sôn yn fyr am ddatganoli'r doll teithwyr awyr. Fel rwyf wedi'i ddweud, rwy'n falch iawn o glywed meinciau'r Ceidwadwyr yn ei gefnogi'n llwyr. Fel y dywedodd rhywun, mae hi'n anghyfiawn ac nid oes modd amddiffyn y ffaith fod gan bob rhan arall o'r DU yr arf hwn y gallant ei ddefnyddio ym mha bynnag ffordd y gwelant yn dda. Ac mae llawer o ffyrdd y gellid ei ddefnyddio: gellid ei ddefnyddio i ddenu cludwyr newydd; gellid ei ddefnyddio i gosbi pobl sy'n hedfan yn rhy aml neu sy'n hedfan am resymau diangen. Ond mae angen i ni wneud y penderfyniadau hynny yn y fan yma. Nid yw'n briodol.
Nawr, rwy'n tybio fy mod ychydig yn bryderus, o ystyried bod ein cyd-Aelodau Ceidwadol wedi dweud wrthym y buont yn eiriol dros hyn ers tro, yr ymddengys y cânt eu hanwybyddu ar ben arall yr M4, a tybed fod a wnelo hyn ag obsesiwn ymddangosiadol cyn Ysgrifennydd Gwladol Cymru â rhanbarthau economaidd trawsffiniol. Tybed a oedd ganddo ychydig gormod o ddiddordeb efallai yn hyfywedd tymor hir maes awyr Bryste, nid ein bod yn dymuno unrhyw ddrwg i faes awyr Bryste, ond os yw'n fater o naill ai/neu, rwy'n gwybod i ble rwyf i eisiau cyfeirio ein hadnoddau.
Rwy'n obeithiol, fodd bynnag, o gofio'r hyn a ddywedwyd heddiw, gydag Ysgrifennydd Gwladol newydd, gyda neges glir iawn gan Lywodraeth Cymru, ond heddiw gan y Cynulliad hwn, y gallwn ni anfon y neges honno yn glir iawn at yr Ysgrifennydd Gwladol newydd a gofyn iddo ddadlau dros y sefyllfa hon. Nid yw'r sefyllfa bresennol yn un y gellir ei hamddiffyn. Nid yw'n deg, mewn unrhyw fodd, ac yn y tymor hir ni fydd yn gweithio.
O ran pwyntiau 5 a 6 yn y cynnig, hoffwn ddweud ychydig bach mwy am bwynt 5. Roedd sefyllfa Flybe yn siomedig, ac rwyf eisiau diolch i'r Gweinidog heddiw, oherwydd mae wedi ein hysbysu'n gyson o'r datblygiadau. Pan glywsoch fod chwarter yr hediadau a adawai'r maes awyr yn awyrennau Flybe, roedd hi'n adeg o wir bryder. Fel y mae eraill wedi dweud, rhaid inni feddwl am y bobl hynny sydd mewn perygl o golli eu swyddi, er fy mod yn deall—ac efallai y gall y Gweinidog gadarnhau hyn heddiw—fod rhai o'r swyddi hynny, y rhai ym Maes Awyr Caerdydd, eisoes wedi'u diogelu gan gwmnïau awyrennau eraill; a'r teithwyr y tarfodd hyn yn fawr arnynt—pobl na allent fynd i gyfweliadau am swydd, pobl na allent fynd i achlysuron teuluol. Ond, wrth gwrs, efallai na fyddai'r bobl hynny wedi gallu mynd o gwbl pe na bai gennym ni faes awyr. Ond, rwy'n ddiolchgar iawn i'r Gweinidog am roi'r wybodaeth ddiweddaraf inni.
Mae hyn yn codi'r cwestiwn a gadwodd Llywodraeth San Steffan ei haddewid i gyfranddalwyr Flybe ai peidio, ond credaf ei bod yn deg dweud bod hon yn farchnad heriol iawn. Nid hwn yw'r cwmni rhanbarthol cyntaf i fynd i'r wal. Yr hyn sy'n wirioneddol bwysig yw ein bod yn cadw hyfywedd ein maes awyr. Roeddwn yn falch o glywed gan y Gweinidog nad yw mor ddinistriol ag y meddyliem y gallai fod.
Felly, rydym ni'n hapus heddiw i gefnogi'r Llywodraeth i gefnogi'r maes awyr ac i gefnogi'r cynnig. Mae angen i ni, fel yr wyf wedi dweud, hedfan llai, ond er mwyn i hynny fod yn bosib mae angen i ni gael cysylltedd rhanbarthol mwy effeithiol. Nes bydd gennym ni hynny, os nad oes gennym ni ein maes awyr ein hunain, bydd pobl yn hedfan o fannau eraill, felly mae maes awyr ffyniannus yn hanfodol i bob un ohonom ni. Byddwn yn cefnogi cynnig y Llywodraeth heddiw, a byddwn yn eu cefnogi wrth iddynt barhau i gefnogi'r maes awyr. Bydd y Gweinidog, wrth gwrs, yn disgwyl inni graffu'n drwyadl arno o ran sut y mae'n gwneud hynny.