Hoffwn ddiolch i David am gyflwyno'r ddadl hynod bwysig hon. Fel rhywun sydd wedi goroesi canser, gallaf dystio i'r ffaith bod diagnosis cynnar yn achub bywydau, oherwydd heb feddyg ymgynghorol anhygoel, gyda chefnogaeth tîm o nyrsys a staff diagnostig yn Ysbyty Castell-nedd Port Talbot, ni fuaswn yma heddiw. Oherwydd ar ôl cael mamogram, pan oeddwn yn dawnsio allan drwy'r drws am eu bod wedi dweud nad oedd unrhyw beth i'w weld arno, cefais fy ngalw yn ôl gan feddyg ymgynghorol craff, a ddywedodd, 'A allwch ddod yn ôl, oherwydd ymddengys bod rhywbeth o'i le, er ei fod yn glir?' Ac roedd hyn oherwydd bod y tiwmor a oedd gennyf yn y fron yn diwmor tryleu ac nid oedd modd ei weld ar yr adeg honno.

Felly, hoffwn ddiolch i'r meddyg ymgynghorol hwnnw am achub fy mywyd, yn ogystal â fy holl ffrindiau, fy nheulu a fy nyweddi ar y pryd, sydd bellach yn ŵr i mi—cawsom briodas hyfryd i ddathlu hynny, a gall Suzy Davies gadarnhau pa mor hapus a rhyfeddol oedd yr achlysur hwnnw, ac roedd yn ddathliad o oroesi canser, Suzy, fel y gallwch chi ddweud. Felly, diolch i bawb a'm helpodd i wella, ac mae 13 mlynedd wedi bod ers hynny, felly credaf y dylai hyn roi hyder i lawer iawn o bobl symud ymlaen yn y camau cynnar.

Yn anffodus, nid yw pawb mor lwcus â mi, ac nid wyf yn cymryd unrhyw ddiwrnod yn ganiataol. Yng Nghymru, rydym yn gweld bron i 20,000 o bobl yn cael diagnosis o ganser bob blwyddyn, ac yn anffodus, dim ond 50 y cant o'r rheini sy'n cael diagnosis o ganser sy'n goroesi am fwy na 10 mlynedd. Rydym yn perfformio'n wael o ran cyfraddau goroesi canser o gymharu â gwledydd eraill, a dyna pam ei bod yn hanfodol fod gennym strategaeth ganser gynhwysfawr ac uchelgeisiol sy'n mynd i'r afael â'n diffygion yn y llwybr at ddiagnosis cynnar.

Mae diagnosis cynnar yn hanfodol ar gyfer goroesi yn y tymor hir, ac mae canfod canser yn ddigon cynnar yn golygu bod cyfraddau goroesi oddeutu 90 y cant. Mae diagnosis hwyr yn arwain at ostyngiad yn y cyfraddau hynny i lai na 10 y cant. Mae gennym gyfle anhygoel i wneud rhywbeth am hynny, ond ni fydd newidiadau'n digwydd dros nos. Daw'r cynllun cyflawni cyfredol ar gyfer canser i ben eleni, ac felly gallwn sicrhau bod yr un a ddaw yn ei le yn fwy uchelgeisiol, yn diwallu anghenion mwy o gleifion ac yn gwella cyfraddau goroesi. Cafwyd datblygiadau anhygoel yn niagnosteg canser, fel MRI amlbaramedr ar gyfer canser y prostad a'r prawf imiwnogemegol ysgarthion ar gyfer canser y coluddyn. Mae'r ddau beth yn gwella cyfraddau canfod, ac felly'n cynorthwyo i wneud diagnosis cynnar, ond oherwydd prinder staff ac amrywio rhanbarthol, nid ydynt mor effeithiol ag y gallent fod. Yn achos MRI amlbaramedr, nid yw pob bwrdd iechyd yn ei ddarparu gyda chyferbyneddau deinamig estynedig.

Aeth fy ngŵr drwy ddau biopsi ymyrrol a phoenus, cafodd sepsis ddwywaith, a ddwywaith aeth drwy wythnosau o adferiad poenus i geisio cyfyngu ar y diagnosis o gynnydd yn y sepsis, os mynnwch. Dywedwyd wrth fy ngŵr fod ganddo ganser y prostad. Y geiriau a ddefnyddiwyd oedd, 'Mae'n bendant yn falaen', ar ôl y sgan MRI amlbaramedr, 'ac mae wedi'i leoli yn ochr dde'r prostad'. Nawr, bron i ddwy flynedd yn ddiweddarach, rydym yn dal yn ansicr a oes canser arno oherwydd, ar ôl biopsi arall, cawsom newyddion da—nid canser mohono wedi'r cyfan. Felly, mae'n dal i fynd drwy'r cam diagnostig, sydd—. Mae hyn bron—credaf fod 18 mis i ddwy flynedd wedi bod bellach. Yn anffodus, mae ei achos ymhell o fod yn unigryw.

Felly, rydym wedi cael ychydig o gynnydd araf, ond mae ymdrechion yn cael eu rhwystro oherwydd diffyg radiolegwyr hyfforddedig. Mae Llywodraeth Cymru wedi rhoi mwy o arian tuag at wella darpariaeth MRI, ac wedi creu academi ddelweddu ar gyfer Cymru a fydd yn arwain at welliannau, ond nid yw hynny'n gwneud llawer i wella cyfraddau goroesi yn y tymor byr i'r tymor canolig. Mae diffyg cynlluniau strategol ar gyfer y gweithlu hefyd wedi effeithio ar gyfraddau goroesi canser y coluddyn. Mae gan y prawf imiwnogemegol ysgarthion newydd botensial i chwyldroi gofal canser y coluddyn, ond oherwydd prinder staff yn y gweithlu, rydym wedi gosod y trothwy profi yn llawer is na rhannau eraill o'r byd datblygedig. Nid yw'n syndod felly ein bod, ar gyfer canser y coluddyn, yn safle rhif 25 allan o 29 yn Ewrop, y tu ôl i lawer o wledydd tlotach yr hen floc Sofietaidd.

Mae'n rhaid inni sicrhau bod gan ein strategaeth ganser newydd dargedau mwy uchelgeisiol, gwell cynlluniau ar gyfer y gweithlu, a bod ganddi strategaethau i wella sgrinio, cyfraddau sgrinio a'i bod yn dod â'r loteri cod post hwn i ben. Wedi'r cyfan, nid cofnodion ar daenlen yw'r ystadegau a ddyfynnais—maent yn bobl go iawn: ein gwŷr, ein gwragedd, meibion, merched, mamau a thadau, ffrindiau a chydweithwyr. Felly, ein dyletswydd iddynt, i bob unigolyn â chanser, yw gwneud yn well, ac rwy'n annog yr Aelodau i gefnogi'r cynnig hwn. Diolch.