4. Datganiad gan Weinidog yr Economi, Trafnidiaeth a Gogledd Cymru: Coronafeirws (COVID-19)

Part of the debate – Senedd Cymru am 2:45 pm ar 17 Mawrth 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Ken Skates Ken Skates Labour 2:45, 17 Mawrth 2020

(Cyfieithwyd)

Nawr, fe allai hyn effeithio yn arbennig ar economi Cymru oherwydd y nifer uchel sydd gennym o swyddi gweithgynhyrchu ac amlygrwydd y sectorau modurol, hedfan a thwristiaeth. Yn ogystal â hyn, fe fydd y sefyllfa'n effeithio ar y gweithwyr mewn sawl ffordd, gan amrywio o salwch gweithwyr ac ynysu hyd at ofalu am blant nad ydyn nhw'n gallu mynd i'r ysgol efallai. Fe fydd rhai meysydd yn yr economi, lle nad oes modd i bobl weithio o gartref, yn wynebu her sylweddol.

Rydym yn croesawu'r camau a gymerwyd gan Fanc Lloegr. Er hynny, prin yw'r cyfle i gael ysgogiadau polisi ariannol i helpu, yn arbennig felly gan fod y cyfraddau llog ar lefel isel iawn eisoes. Mae maint yr her hon bellach mor fawr ac yn fater o gymaint o  frys fel mai dim ond ymyriad polisi cyllidol enfawr gan Lywodraeth y DU all helpu busnesau ac unigolion i ysgwyddo baich yr hyn sydd i ddod. At hynny, mae ymateb sydd wedi'i chydlynu ag economïau mawr eraill yn fater o frys bellach ac yn debygol o fod yn llawer mwy effeithiol i leihau ansicrwydd a chynnal hyder defnyddwyr a busnes na chael gwledydd yn gweithredu ar eu pennau eu hunain.

Y brif flaenoriaeth economaidd i Lywodraeth y DU yw osgoi dirwasgiad mawr a difrod strwythurol hirdymor i'n heconomi ni. Mae hynny'n gofyn am ddull diffuant, gan y pedair gwlad, o gefnogi'r economi, ac mae'r diffyg gwybodaeth o du Lywodraeth y DU yn llesteirio'r ymdrech hon ar hyn o bryd. Fel Llywodraethau datganoledig, fe fyddwn ni'n gwneud ein rhan i helpu i ddefnyddio'r ysgogiad cyllid sylweddol hwnnw yn y ffordd fwyaf effeithiol. Gyda'n gilydd, mae angen inni ddod o hyd i ffordd o roi seibiant i fusnesau hyfyw yr effeithir arnyn nhw gan yr argyfwng hwn; ac amddiffyn cadwyni cymorth hanfodol a chadwyni cyflenwi a rhoi'r cymorth ariannol sydd ei angen ar yr unigolion y mae'r achosion hyn yn effeithio arnynt er mwyn  eu galluogi i ddod trwyddi. Dyna'n union a ofynnais i Lywodraeth y DU yn ystod fy nhrafodaeth i â'r Ysgrifennydd Gwladol Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol y bore yma ac yn y llythyr a anfonodd y Prif Weinidog at Lywodraeth y DU yn gynharach heddiw.

Mae angen i Lywodraeth y DU weithio gyda Banc Lloegr i sicrhau bod y swm gofynnol o arian yn cael ei roi i'r system fancio, a'r lefel o hyblygrwydd sydd ei hangen i sicrhau bod busnesau hyfyw sy'n wynebu problemau llif arian yn goroesi. Fe fyddaf i'n pwysleisio yn fy nghyfarfod i â'r banciau yma yng Nghymru yr angen i sicrhau bod yr hylifedd ariannol ar gael.

O ran tâl salwch statudol, mae Llywodraeth y DU yn cyflwyno deddfwriaeth i alluogi busnesau bach a chanolig a chyflogwyr i adfachu tâl salwch statudol a dalwyd am absenoldeb oherwydd salwch o ganlyniad i COVID-19. Fe fydd hwn ar gael i fusnesau yng Nghymru ac fe fyddwn ni'n gweithio gyda phartneriaid i sicrhau bod cyflogwyr yn sefydlu'r mecanweithiau ad-dalu cywir dros y misoedd nesaf a hynny cyn gynted ag y bo modd. Nawr, rwy'n annog Llywodraeth y DU yn gryf i ddefnyddio'r system hon i gefnogi'r unigolion mwyaf bregus a diamddiffyn yn economaidd.

Cyhoeddodd Llywodraeth y DU gynllun dros dro, sef cynllun benthyciadau ymyrraeth busnes i'w gyflenwi gan Fanc Busnes Prydain. Fe fydd hwn ar gael i fusnesau yng Nghymru drwy gyfrwng Banc Busnes Prydain. Cafodd cynllun Amser i Dalu ei gyhoeddi hefyd sy'n golygu y gall pob busnes a phobl hunangyflogedig sydd mewn trafferthion ariannol a chyda rhwymedigaethau treth dyledus fod yn gymwys i dderbyn cymorth gyda'u materion treth drwy wasanaeth Amser i Dalu Cyllid a Thollau ei Mawrhydi. Mae hwn ar gael i fusnesau yng Nghymru hefyd.

Mae ein darparwyr trafnidiaeth yn wynebu heriau hynod anodd hefyd. Rwyf wedi bod yn cynnal sgyrsiau brys gyda phenaethiaid yn y diwydiant gan fod llai o deithio'n rhoi pwysau sylweddol ar gyllid ein gwasanaethau rheilffordd, bws a meysydd awyr mawr. Rwyf wedi siarad sawl gwaith â phrif weithredwr Trafnidiaeth Cymru. Erbyn hyn, ledled y DU, gan gynnwys Cymru, mae nifer y teithwyr rheilffordd wedi gostwng hyd at 18 y cant ar rai llinellau eisoes. Mewn mannau eraill, mae Network Rail wedi lansio arolwg o'i gyflenwyr oherwydd pryderon ynglŷn â phrinder defnyddiau oherwydd y coronafeirws. Er gwaethaf yr effaith economaidd, mae ein gweithredwyr ni i gyd yn parhau i ddilyn y canllawiau diweddaraf gan yr awdurdodau iechyd cyhoeddus a chyrff y diwydiant. Fe gafodd cynlluniau wrth gefn eu sefydlu ac mae Trafnidiaeth Cymru yn archwilio trefniadau lliniaru ar gyfer y dyfodol fel staffio a stocio, yn ogystal â dosbarthu offer diheintio ac offer ychwanegol i ddiogelu personél, ac adolygu gweithdrefnau glanhau.

Nawr, fe roddir cyngor i deithwyr yn rheolaidd, gan gynnwys yr ymgyrch 'Daliwch e, biniwch e, lladdwch e', drwy arddangos posteri mewn prif orsafoedd ac anfon negeseuon drwy Trydar a sianelau eraill o'r cyfryngau cymdeithasol. Mae tîm gweithredu traws-ddiwydiant wedi ei sefydlu i gyfathrebu'n ddyddiol i sicrhau eu bod yn barod i ymateb pe byddai'r sefyllfa'n newid, gan gynnwys cynllunio ar gyfer ystod o wahanol senarios.

Fe ellir dweud yr un peth am y diwydiant bysiau, gyda mwy o lanhau ar fysiau a chyhoeddiadau rheolaidd i atgoffa staff am arferion da o ran hylendid i atgoffa'r staff a deunyddiau glanhau ychwanegol, pethau fel potel o hylif i lanhau dwylo, ar gyfer gweithwyr rheng flaen, depos ac ardaloedd gweithio. Mae swyddogion wedi cyfarfod â grŵp y diwydiant bysiau, ac fe siaradais i ag aelodau uwch y diwydiant ddoe.

O ran maes awyr Caerdydd, fe siaradais i â'r Prif Swyddog Gweithredol a'i thîm dros y penwythnos, ac mae fy swyddogion i'n parhau i fod mewn cysylltiad agos drwy gydol yr wythnos hon. Fe adawodd methiant Flybe fwlch o 5.6 y cant yn ei refeniw, ac fe fydd yr argyfwng hwn yn rhoi prawf ar gynaliadwyedd pob maes awyr ledled y byd mewn ffordd sylweddol wrth i niferoedd y rhai sy'n hedfan ostwng yn enfawr. Yn ddiweddar, serch hynny, mae maes awyr Caerdydd wedi arallgyfeirio sail ei fusnes ac fe ddaw i gwrdd â'r argyfwng hwn â llai o ddyled na llawer o'i gymdogion yn y DU.

Fodd bynnag, fel mewn sectorau eraill, ni ddylem fod dan unrhyw gamargraff o ran maint yr her sydd o'n blaenau ni. Mae Tui wedi dweud y bydd yn ymatal â'r rhan fwyaf o'i weithrediadau, ac efallai y bydd yna weithredwyr eraill yn cymryd yr un camau yn yr wythnosau nesaf. Yn amlwg, rwy'n meddwl am y gweithwyr a'r teithwyr hynny yr amharwyd ar eu trefniadau teithio. Fe fyddaf i'n dal i fod mewn cysylltiad cyson â maes awyr Caerdydd a'r adran drafnidiaeth ynglŷn â materion hedfan a materion eraill sy'n ymwneud ag ymwelwyr.

Rwy'n gobeithio y bydd y datganiad hwn yn rhoi sicrwydd i Aelodau'r Senedd ein bod ni'n gwneud popeth o fewn ein gallu i ddiogelu economi Cymru a chyfyngu ar yr effaith ar unigolion a busnesau ledled Cymru. Pan ddaw'r gwaethaf o'r argyfwng hwn i ben, fe fydd yn rhaid inni edrych i'r dyfodol yn fuan—i'r economi decach, fwy tosturiol a mwy cyfartal sydd angen ei hadeiladu. Fel Llywodraeth Cymru, fe fyddwn yn chwarae rhan lawn yn y gwaith hwnnw.