Part of the debate – Senedd Cymru am 4:18 pm ar 17 Mawrth 2020.
Diolch, Llywydd. Diolch i Angela Burns, Llywydd, y prynhawn yma, ac fe wnaf fy ngorau i ateb cwestiynau lle mae'r wybodaeth gennyf wrth law. Rwy'n gwybod y bydd yr Aelodau yn deall y bydd rhai o'r cwestiynau manylach, yn golygu, gan nad oeddwn i'n disgwyl bod yn ateb cwestiynau ar y datganiad hwn, y bydd angen i mi roi ymateb mwy gwybodus i'r Aelodau.
Fel y dywedodd Angela Burns, tra ein bod ni wedi bod yn eistedd yn y fan yma y prynhawn yma cyhoeddwyd marwolaeth ail glaf yng Nghymru ac, wrth gwrs, mae ein meddyliau gyda phawb sy'n gysylltiedig â'r person hwnnw. A gaf i hefyd adleisio'r hyn a ddywedodd Angela wrth ddiolch nid yn unig i'r staff rheng flaen yr ydym ni wedi pwysleisio eu cyfrifoldebau yn y fan yma y prynhawn yma, ond wrth bawb sy'n eu cefnogi ac sy'n golygu y gallan nhw wneud y swyddi y mae arnom ni angen iddyn nhw eu gwneud?
O ran y gyfundrefn brofi, gallaf roi sicrwydd llwyr i'r Aelod bod y dystiolaeth sy'n dod i'r amlwg o bob cwr o'r byd yn parhau i gael ei hadolygu drwy'r amser yn y pwyllgor cynghori gwyddonol. Yn wir, gwn fod y cynrychiolydd o Gymru yn mynd i'r pwyllgor hwnnw heddiw gyda chwestiynau penodol iawn i'w holi ynglŷn â phrofion, a chyngor ar brofi. Felly, caiff y cyngor a gawn gan ein prif swyddogion meddygol a'n prif swyddogion gwyddonol ei brofi bob dydd—ei brofi'n fewnol ganddyn nhw eu hunain, ei brofi yn unol â'r dystiolaeth ryngwladol sy'n dod i'r amlwg—ac, fel y dywedais wrth ateb cwestiynau yn gynharach, os bydd y cyngor yn newid, yna byddwn yn dilyn y cyngor hwnnw sy'n dod i'r amlwg oherwydd bydd y cyngor hwnnw'n dilyn y dystiolaeth i'r graddau y gall wneud hynny.
O ran sefyllfa ehangu'r profion i ystod ehangach o bobl na staff clinigol rheng flaen, bydd hynny'n rhywbeth y byddwn ni'n meddwl amdano, wrth gwrs. Bydd angen ei ystyried yng ngoleuni dau beth: y gallu sydd gennym ni i gynnal profion, yr ydym ni eisiau ei gynyddu, ac i ba raddau y mae dargyfeirio pobl i wneud y gwaith hwnnw yn cael blaenoriaeth dros bethau eraill y gallen nhw eu gwneud, ond mae'n dal yn fater dan ystyriaeth yr ydym ni yn ei adolygu drwy'r amser.
Diolch am y sylw a wnaed am bresgripsiynau rheolaidd, y gwnaf yn siŵr y rhoddwn sylw iddo drwy'r trefniadau arferol. O ran iechyd meddwl, bydd yr Aelodau yn y fan yma yn gwybod bod gennym ni gyfres o linellau cymorth yr ydym ni wedi eu sefydlu ar wahanol adegau at wahanol ddibenion. Rydym ni wedi eu defnyddio yn arbennig ar adegau o straen mewn cymunedau gwledig yng Nghymru, a bwriadwn ddefnyddio'r ganolfan alwadau a'r staff arbenigol iawn sy'n gweithio yno yn Wrecsam i sicrhau, pan fydd angen cymorth ar unwaith ar bobl oherwydd bod ganddyn nhw broblem iechyd meddwl, bod angen cymorth arnyn nhw i gyfeirio pobl i gael y cymorth sydd ei angen arnyn nhw, y bydd y llinell gymorth honno yn barod i ymateb yng nghyd-destun presennol y coronafeirws.
O ran ymddangos ar y newyddion, credaf i mi ddweud yn gynharach y prynhawn yma y bydd Llywodraeth Cymru yn rhoi datganiad dyddiol i'r wasg yng Nghymru. Mae'n debyg y byddwn ni'n gwneud hyn am 9:30 bob bore er mwyn gwneud yn siŵr bod pobl yn cael sicrwydd a gwybodaeth yn feunyddiol. Fel arfer, bydd y canolfannau newyddion yn penderfynu wedyn sut i ddefnyddio'r wybodaeth honno, ond rydym ni, yn y ffordd yr awgrymodd Angela Burns, yn awyddus iawn i sicrhau y ceir y llif gwybodaeth mwyaf rheolaidd posibl i'r cyhoedd yng Nghymru.
Rwyf i eisiau cydnabod yn bendant iawn yr hyn a ddywedodd am bwysigrwydd fferyllfeydd cymunedol. Rydym ni bob amser wedi bod yn ffodus iawn yng Nghymru gyda'n rhwydwaith o dros 700 o fferyllfeydd cymunedol. Byddant hwythau hefyd yn teimlo'r straen a byddan nhw'n rhan bwysig iawn o'n gallu ni i ddarparu gwasanaeth cydnerth i bobl ledled Cymru. Rwy'n gwybod bod ymdrech yn cael ei gwneud i sicrhau y cânt yr offer sydd ei angen arnyn nhw ac fe wnaf i ystyried y sylw a wnaeth yr Aelod ynglŷn â'r angen i fyrddau iechyd eu hystyried yn rhan o'u hymateb rheng flaen yng nghyd-destun y coronafeirws.
Yn olaf, y warws Brexit, mae hynny'n golygu bod gennym ni stoc o gyflenwadau meddygol y gallwn ni ddal ati i'w defnyddio, ac mae hynny'n rhan o'r ateb i'r sylw a wnaeth Angela Burns am i feddyginiaethau fod ar gael. Oherwydd y buom yn paratoi am y posibilrwydd o ymadael heb gytundeb, mae peth stoc yn dal ar gael i'w ddefnyddio. Nid oedd yr wybodaeth ddiweddaraf a welais yn frawychus o ran y meddyginiaethau sydd ar gael yn y dyfodol agos. Efallai y bydd adeg yn ddiweddarach yn y flwyddyn pan na fydd gweithgynhyrchwyr Tsieineaidd, er enghraifft, wedi bod yn gweithio yn y ffordd y maen nhw fel arfer yn ei wneud, pryd y bydd problemau y bydd angen i ni eu hwynebu, ond nid ydyn nhw yn broblemau ar hyn o bryd cyn belled ag y mae'r coronafeirws yn y cwestiwn.