Part of the debate – Senedd Cymru am 1:15 pm ar 24 Mawrth 2020.
Alun, mae'n rhaid imi ddweud, tan yr ychydig frawddegau diwethaf, roeddwn yn gwbl gytuno gyda chi, oherwydd un o'r pwyntiau rwy'n credu sy'n werth ei wneud yn y ddadl hon yw—ac mae wedi'i wneud eisoes; mae'r gair 'llym' wedi ei ddefnyddio fwy nag unwaith—nad ydym ni fel Sbaen; nid oes gennym y pwerau llym hyn ar ein llyfrau statud, pa bynnag mor dda y'u hystyrir. A dweud y gwir, ni fyddwn i'n cefnogi hynny. Er mor simsan ac anfoddhaol y mae'r broses bresennol wedi bod, ni fyddwn i'n cefnogi cael y pwerau Ffranco-aidd ar ein llyfrau statud yn dragywydd, er fy mod yn gallu deall dadl Alun Davies. Rwy'n cytuno â phopeth arall a ddywedodd, sydd ychydig yn anarferol, ond man y man inni dderbyn hynny.
Ond tybed—hynny yw, rwy'n cytuno â'r pwynt a godwyd gan Dawn; os ydym yn mynd i gael Llywodraethau yn cael y pŵer i'm rhwystro i rhag gweld fy nhad neu fy meibion, mae'n rhaid ichi brofi'n wirioneddol bod angen y pwerau hynny arnoch—yr union bwynt yr oedd Alun Davies yn ei wneud hefyd. Felly, efallai y gallwn fynd â chi drwy rai o'r manylion, gan gyfeirio nôl at beth ddywedodd Helen Mary, am y cydbwysedd hwn rhwng ein hawliau dynol ni a'r angen am y pwerau hyn. Yn benodol, rwy'n credu bod cymal 9 a chymal 14 o ddiddordeb penodol i mi. Cymal 9 yw'r gostyngiad yn nifer y meddygon y mae eu hangen i ganiatáu i rywun â phroblemau iechyd meddwl gael ei anfon i ysbyty iechyd meddwl. Yn bersonol, dydw i ddim yn gweld pam na allwch chi ddod o hyd i ddau feddyg yn y sefyllfaoedd eithafol hynny, ni fydd llawer ohonyn nhw'n codi. Ond os ydym yn y sefyllfa honno, efallai y gallem fod yn adolygu'r penderfyniad yn amlach na'r hyn y mae'r ddeddfwriaeth yn ei ganiatáu. Nid oes unrhyw beth yn eich rhwystro rhag gwneud hynny a gwneud yr union ddatganiadau yr oedd Alun Davies yn sôn amdanynt os oes eu hangen.
Cymal 14: asesu anghenion nid yn unig bobl anabl, ond gofalwyr a gofalwyr cyflogedig yn benodol. Mae gennym sefyllfa nawr gyda'r ddeddfwriaeth lle y gallech fod yn gymwys i gael asesiad, ond nid oes rheidrwydd i gwrdd â'r anghenion sy'n cael eu hasesu. Ond dan yr amgylchiadau a ddisgrifiwyd gan Helen Mary o 'bethau'n iawn am nawr, ond efallai y byddwn yn cyrraedd uchafbwynt lle nad oes digon o staff i wneud asesiadau', beth yw eich barn chi am ragdybio bod y dadleuon a gyflwynwyd naill ai gan ofalwr neu rywun y gofelir amdano, bod yr hyn maen nhw'n ei ddweud yn gywir? Rhoi'r hyn sydd ei angen arnyn nhw os yw'n bosibl gwneud hynny ac yna adolygu eu haeriadau'n ddiweddarach yn y broses pan fydd gennym weithlu yn ôl yn y drefn arferol. Ni fyddwn fel arfer yn cefnogi credu pobl heb y broses asesu briodol, ond yn yr amgylchiadau hyn, nid wyf yn credu bod pobl yn mynd i gymryd mantais; maen nhw'n mynd i fod yn gofyn pan fyddan nhw mewn sefyllfa anobeithiol.
Cymalau 35 a 36: Roeddwn i eisiau gofyn, oherwydd mae pwerau yma i atal gwiriadau'r Gwasanaeth Datgelu a Gwahardd, ac rwy'n deall hynny'n llwyr. Mae'n dal i fod gennym gyn-athrawon yn ein poblogaeth a gafodd eu dileu o'r gofrestr am reswm da ac rwy'n gobeithio na fydd yr unigolion hynny'n cael dod yn ôl i mewn i'r gweithlu, beth bynnag fo'r llacio a ystyrir yma.
Unwaith eto, pwynt Helen Mary ar waith 'hanfodol': beth mae gwaith hanfodol yn ei olygu? Beth mae'n ei olygu? Mae cyfleoedd mewn cwmnïau unigol neu fusnesau bach i hyn olygu 'mae angen rhai o'r staff ac nid oes angen rhai o'r staff'. Felly, yr enghraifft a roddwyd i mi y bore yma: 'Rwy'n gweithio i gwmni nwy bach. Os bydd rhywun yn dweud bod ganddo nwy yn gollwng, a ydw i'n cael mynd allan a thrwsio hynny mwyach?' I fynd yn ôl at y pwynt ar adeiladu, mae cwmni garddio wedi cysylltu â mi yn dweud, 'Wel, fe allwn ni weithio o bellter. Rwy'n deall nad yw gwelyau blodau yn arbennig o bwysig, ond os bydd rhywun yn fy ffonio ac yn dweud bod coeden ar fin syrthio ar ei ben, a ydw i'n cael mynd allan a gwneud gwaith ar y goeden?' Byddai angen y math hwnnw o arweiniad.
Gan nad oeddwn yn gallu gofyn mewn cwestiwn am rentu o'r blaen, a allwch gadarnhau i mi fod y sefyllfa yn Lloegr ac yng Nghymru ynghylch ymestyn yr hysbysiad sy'n ofynnol ar gyfer achosion meddiannu yn cael ei fframio yn y ffordd honno ar gyfer Lloegr a Chymru, fel nad oes gennym ddadfeddiannu? Rwy'n sylweddoli bod pawb yn derbyn yr egwyddor, ond mae angen egluro bod Cymru a Lloegr yn union yr un peth. Os nad ydyn nhw, mae hynny'n iawn, ond byddai esboniad yn eithaf defnyddiol.
Ac yna, rwy'n credu, y cwestiwn olaf gennyf i ar—. Do, fe gododd Hefin David y cwestiwn am MOTs yn gynharach. Nid yw ef yma ar hyn o bryd, ond gall garejys aros ar agor i wneud MOTs. Gan fod y gweithlu ar y cyfan yn mynd yn llai, oherwydd bod pobl naill ai'n hunan-ynysu neu'n mynd yn sâl, yn anffodus, a ydych yn rhagweld—ac rwy'n sylweddoli mai cwestiwn i'r DU yw hwn, mewn gwirionedd, ond fe ofynnir hyn i chi yng nghyfarfodydd COBRA—y byddwn byth mewn sefyllfa lle mae gofynion cyfreithiol yn debygol o gael eu hatal ymhellach, fel gydag archwiliadau'r Gwasanaeth Datgelu a Gwahardd, a hynny am y rheswm syml nad oes gennym ddigon o bobl i'w gorfodi. Ac o dan yr amgylchiadau hynny, beth fyddwn yn gofyn i'r bobl a fyddai fel arfer yn ddarostyngedig i'r gofynion cyfreithiol hynny ei wneud? Diolch o galon ichi.