7. Datganiad gan y Prif Weinidog: Coronafeirws (COVID-19)

Part of the debate – Senedd Cymru am 10:18 am ar 24 Mawrth 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 10:18, 24 Mawrth 2020

(Cyfieithwyd)

Diolchaf i arweinydd yr wrthblaid am y cwestiynau yna, ac rwy'n cytuno'n llwyr â'r pwyntiau cychwynnol a wnaeth. Mae Llywodraethau o argyhoeddiadau gwleidyddol gwahanol iawn ledled y Deyrnas Unedig yn gweithio'n agos iawn gyda'i gilydd yn ddyddiol ar dasg gyffredin.

Cyn belled ag y mae cyllid yn y cwestiwn, ein bwriad ar hyn o bryd yw cyflwyno cyllideb atodol i ailalinio cyllidebau Llywodraeth Cymru gyda'r blaenoriaethau newydd a brys. Rydym ni'n gwneud yr union beth a awgrymodd Paul Davies wrth gwestiynu pob cyllideb sydd gan bob Gweinidog i weld beth y gellid ei ryddhau o'r cynlluniau a oedd ar waith yn flaenorol er mwyn gallu ariannu blaenoriaethau newydd a mwy brys. Bydd y Gweinidog cyllid yn cyfarfod â Gweinidog pob portffolio yfory er mwyn clywed ganddyn nhw faint o arian y maen nhw'n gallu ei ryddhau i wneud yn siŵr bod hynny'n cael ei wneud yn y ffordd fwyaf trwyadl bosibl.

Oherwydd mae gennym ni ddwy flaenoriaeth a dwy flaenoriaeth yn unig, Dirprwy Lywydd: un ohonyn nhw yw cynorthwyo ein gwasanaethau cyhoeddus hanfodol yn yr ymdrechion y byddan nhw'n eu gwneud, a'r ail yw cynorthwyo busnesau a phobl mewn cyflogaeth, fel y bydd gan bobl, pan fyddan nhw'n dod allan yr ochr arall i'r coronafeirws, ddyfodol a swyddi i fynd iddyn nhw a gobaith o'u blaenau.

Rydym ni'n gweithio'n agos gyda'r trydydd sector, wrth gwrs, ac maen nhw eu hunain yn ail-flaenoriaethu eu cyllidebau. Rydym ni'n ddiolchgar iawn i Gyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru, sydd wedi twrio yn ei gronfeydd ei hun fel y gall gynnig arian ar unwaith i allu cynorthwyo sefydliadau trydydd sector i wneud y pethau ychwanegol y maen nhw'n awyddus i'w gwneud ac yn gallu eu gwneud.

Rydym ni'n gweithio'n agos iawn gydag awdurdodau lleol, fel yr awgrymodd Paul Davies, mewn cysylltiad dyddiol ag arweinyddion allweddol awdurdodau lleol. Roedd pryder dros y penwythnos, Dirprwy Lywydd, y byddai nifer y rhieni a fyddai'n dod â phlant i'r ddarpariaeth newydd ddydd Llun yn fwy na'r uchafswm o 20 y cant o blant y gallwn ni ei ganiatáu yn y cyfleusterau hynny, neu fel arall byddai y fantais epidemiolegol o gymryd y camau hynny yn cael ei gwanhau. Roedd rhai awdurdodau lleol a benderfynodd fabwysiadu dull rhagofalus ar ddechrau'r wythnos i wneud yn siŵr na fyddai hynny'n digwydd. Yn ymarferol, ni chododd yr anawsterau hynny. Roedd y niferoedd ar ben isaf yr hyn y gellid bod wedi ei ragweld ddoe, a gwn y bydd yr awdurdodau lleol hynny yn ailgymhwyso eu cynlluniau bellach. Byddwn yn gweithio gyda'r awdurdodau lleol hynny fel bod gennym ni drefniadau tymor canolig ar waith fel bod gweithwyr allweddol yn gwybod nid yn unig sut y byddan nhw'n llwyddo i fynd drwy'r wythnos neu ddwy nesaf ond sut y byddan nhw'n ymdopi y tu hwnt i'r Pasg hefyd.

Dirprwy Lywydd, rwy'n mynd—rwy'n siŵr y bydd yr Aelodau'n deall—i adael cwestiynau iechyd i'm cydweithiwr fel y gallaf ymateb i gynifer o gwestiynau eraill â phosibl. Ond dim ond i roi sicrwydd i Paul Davies, mae'r Bil y byddwn ni'n ei drafod yn ddiweddarach at ddibenion CCD yn rhoi gallu newydd i Lywodraeth Cymru gyflymu'r broses o ddychwelyd i'r gweithle i staff proffesiynol iechyd, a gofal cymdeithasol yn wir, sydd wedi ymddeol. Rydym ni wedi gweithio'n agos iawn gyda Llywodraeth y DU o ran cymorth i fusnesau.

Ac rydym ni, wrth gwrs, yn monitro'r gofynion ar Busnes Cymru. Maen nhw wedi codi'n aruthrol dros yr wythnos ddiwethaf, fel y gallwch chi ddychmygu. Nifer y galwadau i'r llinell gymorth, nifer yr ymweliadau â'r wefan, ymhell y tu hwnt i'r hyn a fyddai'n cael ei ragweld fel rheol. Bu'n rhaid i ni symud 21 o staff ychwanegol i'r llinell gymorth i allu ymdopi â nifer y galwadau, ac mae ein gallu i ymateb iddyn nhw yn cael ei fonitro bob dydd.

Yn olaf, o ran y materion busnes bwyd a godwyd gan Paul Davies, mae llythyrau'n dechrau mynd allan heddiw at y bobl hynny yn y grŵp y mae angen eu hamddiffyn rhag effaith coronafeirws drwy aros yn eu cartrefi eu hunain nid am dair wythnos ond am hyd at dri mis. Mae honno'n is-adran lai o boblogaeth Cymru, a bydd y llythyrau hynny'n rhoi cyngor i bobl, yn gyntaf ynghylch pam mae eu cyflwr meddygol yn ei gwneud yn ofynnol iddyn nhw gymryd y camau hynny, ond hefyd y ffynonellau cymorth a fydd ar gael iddyn nhw tra byddan nhw wedi eu hynysu yn y modd hwnnw, ac mae hynny'n cynnwys cymorth gan y manwerthwyr bwyd hefyd.

A gaf i orffen drwy ddweud hyn, ac mae'n cyfeirio at bwynt a wnaeth Paul Davies am fferyllfeydd hefyd? Rwy'n deall yn llwyr y pwysau aruthrol y mae pawb yn ei deimlo, bod pobl o dan bwysau a'u bod yn ymddwyn, weithiau, mewn ymateb i'r pwysau hynny, ond nid oes unrhyw esgus o gwbl i bobl sy'n ymweld â fferyllfa gymunedol neu fanwerthwr bwyd i gyfeirio'r rhwystredigaeth honno at bobl y rheng flaen sydd yno i'w helpu. Rydym ni wedi gweld rhai enghreifftiau—maen nhw'n enghreifftiau prin, ac nid ydym ni eisiau eu gorliwio o gwbl—ond rydym ni wedi gweld enghreifftiau o hynny, ac nid ydyn nhw'n dderbyniol mewn gwirionedd. Hyd yn oed yn y cyfnod anodd dros ben hwn, ni fyddwn yn derbyn hynny yma yng Nghymru.