2. Datganiad gan y Prif Weinidog: Coronafeirws (COVID-19)

Part of the debate – Senedd Cymru am 2:17 pm ar 8 Ebrill 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Labour 2:17, 8 Ebrill 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch, Caroline. Roeddwn i'n meddwl eich bod chi wedi cyflwyno'n argyhoeddiadol iawn ar ddechrau'r hyn a ddywedasoch yr amrywiaeth enfawr honno o unigolion a galwedigaethau sy'n rhan o'r ymdrech gyfunol yr ydym ni'n ei gwneud yma yng Nghymru. Rydym ni'n canolbwyntio'n briodol ar weithwyr gofal iechyd a gweithwyr gofal cymdeithasol, ond mae'r ymdrech yn mynd ymhell y tu hwnt i hynny, a nodwyd hynny gennych chi ar ddechrau eich cyfraniad.

Yn gryno, i fynd drwy rhai o'r cwestiynau hynny, ceir lleiafrif bach o bobl sy'n credu rywsut nad yw coronafeirws yn berthnasol iddyn nhw, ond mae'n feirws nad yw'n parchu pobl na lleoedd, ac mae'n rhaid i ni barhau i'w hatgoffa, a siawns y bydd rhai o'r enghreifftiau anodd y byddan nhw wedi eu gweld o unigolion yn eu hargyhoeddi nad yw hwn yn feirws sy'n cadw ei hun ar gyfer yr henoed nac ar gyfer pobl â chyflyrau iechyd sylfaenol. Gall unrhyw un ei gael a gall unrhyw un ei gael yn wael iawn.

Codwyd y pwynt am glefyd niwronau motor y bore yma gyda'r prif swyddog meddygol yma yng Nghymru, ac mae'n gwneud darn o waith ar unwaith i weld a oes unrhyw beth arall y mae angen i ni ei wneud ynglŷn â hynny. Wrth gwrs, rwy'n cytuno â'r hyn a ddywedodd Caroline Jones—mai'r ffordd orau o gadw eich hun yn iach yw drwy osgoi cysylltiad â phobl eraill. Ond mae gen i'r cydymdeimlad mwyaf enfawr â phobl sy'n canfod eu hunain yn gaeth i'w cartref o dan amgylchiadau sy'n fwy heriol fyth iddyn nhw nag y bydden nhw i bobl eraill—os ydych chi'n gofalu am rywun â dementia, er enghraifft, nad yw'n gallu mynd allan mwyach, fel y gallai o'r blaen; os oes gennych chi blentyn ag awtistiaeth, y mae ei fywyd yn dibynnu ar drefn a rheoleidd-dra a gallu mynd i leoedd lle mae'n adnabod pobl a lle mae bywyd yn rhagweladwy, ac yn sydyn nid yw bywyd yn rhagweladwy o gwbl, ac rydych chi'n gorfod ymdopi â hynny i gyd yn ogystal â phopeth y mae'n rhaid i chi ei wneud eich hun. Felly, wrth gwrs fy mod i'n cytuno â'r hyn a ddywedodd Caroline Jones am bobl yn cadw at y rheolau, yn aros gartref, ond rwy'n credu y byddai pob un ohonom ni, y byddai ein calonnau'n mynd allan, oni fydden nhw, i bobl sy'n gorfod ymdopi â hynny i gyd o dan amgylchiadau a fydd mor arbennig o anodd.

O ran busnesau a mesurau rhesymol, fe wnaethom ni gynnwys hynny oherwydd po fwyaf yr ydym ni'n trafod hyn â sefydliadau busnes yng Nghymru, y mwyaf amlwg y daw'r ystod enfawr o wahanol fathau o fusnesau sydd yng Nghymru, a safleoedd gweithle. Mae'r mwyafrif helaeth o fusnesau yng Nghymru eisoes yn hynod o feddylgar ynghylch eu gweithlu—fel y dywedais yn fy natganiad agoriadol, eu hased pwysicaf—eisoes yn gwneud popeth, ond roeddem ni eisiau ddefnyddio grym y gyfraith y tu ôl i'r cyngor sydd wedi bod ar gael drwy'r amser, ac i ddylanwadu ar y lleiafrif hwnnw o fusnesau lle mae pobl yn dweud wrthym—rwy'n siŵr eu bod yn dweud wrthych chi—pan eu bod yn ysgrifennu atom fel Aelodau unigol, 'Mae'n rhaid i mi fynd i'r gwaith ond dydw i ddim yn teimlo'n ddiogel pan fydda i yno', ac mae'r newid yn y gyfraith yng Nghymru wedi ei gynllunio i fod ar ochr y bobl hynny.

Rydym ni mewn cystadleuaeth fyd-eang ar gyfer cyfarpar diogelu personol. Fel Llywodraeth Cymru, nid ydym wedi cael unrhyw drafodaethau uniongyrchol gyda Llywodraeth yr Unol Daleithiau, ond rydym yn sicr y bydd y trafodaethau hynny'n digwydd ar lefel y DU.

A dim ond i ddweud i gloi fy mod i'n llwyr gydnabod y pwynt a wnaeth Caroline Jones am wybodaeth anghywir. Nid yw hynny'n parchu ffiniau cenedlaethol, ac mae angen ymdrech ryngwladol i geisio sicrhau ein bod yn gwasgu arno pa le bynnag y byddwn yn ei weld. Y cyngor cadarnhaol, er hynny, yw dibynnu ar ffynonellau cyngor dibynadwy ac, yma yng Nghymru, gwefan Iechyd Cyhoeddus Cymru, gwefan Llywodraeth Cymru, gwefannau GIG Cymru—mae'r rhain yn lleoedd y gallwch fynd iddynt gan wybod bod y cyngor a gewch yn gynnyrch pobl sy'n gwybod am yr hyn y maen nhw'n sôn amdano. Dylech ddibynnu ar hynny a pheidio â chael eich tynnu i mewn i'r ffynonellau gwybodaeth eraill hynny y gwyddom sydd wedi eu cynllunio i daflu pobl i lawr y llwybr anghywir.