2. Datganiad gan y Prif Weinidog: Coronafeirws (COVID-19)

Part of the debate – Senedd Cymru am 2:11 pm ar 8 Ebrill 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Caroline Jones Caroline Jones UKIP 2:11, 8 Ebrill 2020

(Cyfieithwyd)

Diolch am eich datganiad, Prif Weinidog. Hoffwn anfon fy nghydymdeimlad at deuluoedd a chyfeillion y rhai sydd wedi colli anwyliaid i COVID-19, ac fy nymuniadau gorau hefyd i Brif Weinidog y DU, ein cyd-Aelod Alun Davies, ac, yn wir, pawb sy'n brwydro'r clefyd hwn ar hyn o bryd; a diolch i bawb sy'n rhan o'r frwydr yn erbyn y clefyd: gweithwyr iechyd a staff gofal cymdeithasol, gweithwyr siopau, gyrwyr danfoniadau, swyddogion carchar, a miloedd o wirfoddolwyr, o gerddwyr cŵn sy'n helpu pobl agored i niwed i'r rhai sy'n dylunio a gweithgynhyrchu gwarchodwyr wyneb. Wrth i'r clwyf barhau i greu llanastr ledled Cymru, rydym ni'n gwybod nad oes yr un gymuned na pherson yn ddiogel, ond rydym ni hefyd yn gwybod bod rhai pobl yn dal i gredu bod coronafeirws yn ymosod ar bobl oedrannus iawn neu bobl sâl iawn yn unig. Felly, fy nghwestiwn cyntaf yn y fan yma yw: a wnewch chi sicrhau bod neges Llywodraeth Cymru, yn y dyfodol, yn gryfach o lawer?

Yn dechnegol, rydym ni'n gwybod bod yr henoed a'r rhai sydd â phroblemau iechyd sylfaenol mewn mwy o berygl, ond, ar hyn o bryd, mae ein hysbytai yn llawn pobl sydd o dan 60 oed, ac rydym ni hefyd yn gwybod bod plant ifanc, plant ifanc iawn, wedi marw trwy coronafeirws heb unrhyw broblemau iechyd sylfaenol.

Rwyf i hefyd yn bryderus nad yw pawb sy'n arbennig o agored i'r clefyd hwn yn cael eu diogelu, ac mae un o weithwyr y GIG wedi cysylltu â mi gan dynnu sylw at y ffaith nad yw clefyd niwronau motor wedi'i gynnwys ar y rhestr arbennig o agored i niwed yng Nghymru, a chymerwyd camau yn Lloegr a Gogledd Iwerddon i sicrhau bod y rhai sydd â chlefyd niwronau motor yn cael eu diogelu, ond nid oes mecanwaith o'r fath yng Nghymru. Felly, Prif Weinidog, a wnewch chi sicrhau bod dioddefwyr clefyd niwronau motor yn cael eu diogelu rhag y clefyd hwn?

Prif Weinidog, a wnewch chi hefyd ddiweddaru'r negeseuon iechyd cyhoeddus  i ail-bwysleisio mai'r unig ffordd y gall pobl osgoi dal y clefyd hwn yw osgoi cysylltiad ag eraill, oni bai ei fod yn gwbl hanfodol? Eisoes, mae rhai pobl yn galw am lacio rhai o'r mesurau, ac mae rhai yn dal i fethu â dilyn cyngor iechyd cyhoeddus. Rydym ni i gyd eisiau dychwelyd i'n ffordd arferol o fyw cyn gynted â phosibl, ond, mewn gwirionedd, nid yw hyn yn debygol o fod am beth amser eto, ac mae'n rhaid atgyfnerthu'r neges hon. Gofynnaf a yw Llywodraeth Cymru yn bwriadu rhoi mesurau lliniaru cryfach ar waith.

Prif Weinidog, rydych chi wedi cyflwyno deddfau newydd i sicrhau bod busnesau'n cydymffurfio â chanllawiau cadw pellter cymdeithasol, ac rwy'n croesawu'r cam. Fodd bynnag, rwy'n pryderu bod 'mesurau rhesymol' yn agored iawn i wahanol ddehongliadau. Prif Weinidog, pam mae eich safbwynt ar hyn wedi meddalu o'r adeg y gwnaethoch chi grybwyll y mesurau gyntaf cyn y penwythnos, ac a allwch chi amlinellu'r dystiolaeth wyddonol a hysbysodd eich proses o wneud y penderfyniad? Rwy'n derbyn na fydd pawb yn ddigon ffodus i allu cadw 2m oddi wrth ei gilydd, ond dylai'r bobl hynny gael y mesurau diogelu gorau sydd ar gael i'w hamddiffyn rhag y feirws hwn.

Prif Weinidog, pa gamau ydych chi'n eu cymryd i sicrhau bod gan Gymru gyflenwad cyson o gyfarpar diogelu personol, yn enwedig anadlyddion, o gofio'r cam gan yr Unol Daleithiau i atafaelu cyflenwadau a weithgynhyrchir gan gwmnïau yn yr Unol Daleithiau ac a fwriadwyd ar gyfer gwledydd eraill? Felly, a oes gan Lywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU gyflenwadau digonol o offer hanfodol nad yw'n dod o'r Unol Daleithiau? Mae'r Unol Daleithiau wedi cyflwyno deddfwriaeth adeg rhyfel i rwystro cwmnïau'r Unol Daleithiau rhag allforio deunydd ac offer sydd eu hangen i ymladd y feirws. Mae un cwmni wedi datblygu profion sy'n rhoi canlyniadau o fewn pum munud yn hytrach na phum awr, ond maen nhw wedi eu cyfyngu'n llym i'r Unol Daleithiau. Bydd profion cyflymach a mwy dibynadwy yn helpu i frwydro'r clefyd hwn gymaint ynghynt. Prif Weinidog, a ydych chi'n ymwybodol o unrhyw drafodaethau gyda Llywodraeth yr Unol Daleithiau ynghylch sicrhau'r dechnoleg i'w defnyddio yn y DU?

Prif Weinidog, mae ymdrechion i frwydo'r pandemig COVID-19 yn cael eu llesteirio'n ddifrifol gan rannu gwybodaeth anghywir ar gyfryngau cymdeithasol. Ledled y DU, mae gorsafoedd sylfaen ffonau symudol yn cael eu dinistrio mewn pyliau o danau bwriadol oherwydd damcaniaethau cynllwyn sy'n cael eu rhannu am ran 5G yn yr argyfwng hwn. Mae brechlynnau hefyd yn cael eu beio fel achos gwirioneddol marwolaethau ledled y byd. Felly, po hiraf y caniateir i'r wybodaeth anghywir hon ledaenu, y mwyaf yw'r risg i'n seilwaith hanfodol, ac mae llif y data yr un mor bwysig i'r frwydr yn erbyn y clefyd â'r llif o feddyginiaethau ac offer. Prif Weinidog, pa drafodaethau ydych chi wedi eu cael gyda Llywodraeth yr Unol Daleithiau a chwmnïau cyfryngau cymdeithasol ynglŷn â'r ffordd orau o fynd i'r afael â gwybodaeth anghywir, a hefyd pa drafodaethau ydych chi wedi eu cael gyda'r gweithredwyr ffonau symudol am y ffordd orau o sicrhau a diogelu ein seilwaith symudol hanfodol? Diolch yn fawr.