Rwyf eisiau eich holi ychydig am orfodi'r ddeddfwriaeth cadw pellter cymdeithasol yn y gweithle, ac wrth wneud hynny mae'n debyg yr hoffwn i hefyd gydnabod ar goedd y gwaith aruthrol y mae ein hundebau llafur yn ei wneud mewn gwirionedd o ran cyfrannu at hynny. Mae'r ymdrechion gyda'r canghennau, cynrychiolwyr yr undebau, y cynrychiolwyr diogelwch, sy'n gweithio ochr yn ochr â'u cyflogwyr, eu busnesau, yn gwneud cyfraniad pwysig iawn i'r diogelwch hwnnw. Ac mae'n dweud cyfrolau, rwy'n credu, fod y rhan fwyaf o'r ymholiadau yr ydym yn eu cael am weithwyr sy'n pryderu am eu diogelwch yn y gweithle yn dod o weithleoedd sydd heb undebau llafur. Efallai bod gwers yn y fan yna ar gyfer y dyfodol.

Ond o ran y gorfodi, mae'n glir iawn nad mater i'r heddlu yw hyn; maen nhw wedi dweud eu hunain nad ydyn nhw'n gymwys i ymdrin â materion diogelwch yn y gweithle. Un o'r pryderon sydd gennyf yw'r hyn y mae'r Awdurdod Gweithredol Iechyd a Diogelwch wedi gallu ei wneud o ran ei swyddogaeth—nid yn gymaint y bobl sy'n gweithio i'r Awdurdod Gweithredol Iechyd a Diogelwch, ond wrth gwrs mae'n sefydliad sydd wedi'i danariannu'n aruthrol dros y blynyddoedd. Byddwn wedi tybio y byddai gan yr Awdurdod Gweithredol Iechyd a Diogelwch swyddogaeth allweddol o ran diogelwch yn y gweithle.

Nid corff datganoledig mo hwn, ond mae'n amlwg bod ganddo swyddogaeth bwysig iawn. Mae ganddo bwerau gorfodi anhygoel, mae ganddo bwerau ymchwilio, mae ganddo bob math o bwerau cynghori ac, mewn gwirionedd, pwerau erlyn. Felly, fy nghwestiwn cyntaf fyddai: pa drafodaethau ydych chi wedi eu cael mewn gwirionedd â Llywodraeth y DU a/neu gyda'r Awdurdod Gweithredol Iechyd a Diogelwch er mwyn sicrhau eu bod yn cyfrannu cymaint â phosib at y swyddogaeth wirioneddol bwysig hon o orfodi cadw pellter cymdeithasol yn y gweithle ac yn gyffredinol o ran diogelwch yn y gweithle?

Yr ail gwestiwn yr hoffwn i ei ofyn yw hyn—bu peth sôn yn ei gylch yn y cyfryngau dros y penwythnos—sef: byddwn yn goresgyn yr argyfwng hwn gyda'n gilydd, ac rwyf wedi bod yn pendroni beth yw eich barn, pan fyddwn ni wedi goresgyn yr argyfwng hwn, bod gennym ni werthusiad cwbl newydd o bwysigrwydd ein GIG, o'n gweithwyr yn y sector cyhoeddus, a'r buddsoddiad yn y gwasanaethau hynny.

Rwy'n gwybod, pe bawn i'n sâl, na fyddwn i eisiau rheolwr cronfa rhagfantoli yn eistedd wrth erchwyn y gwely yn gofalu amdanaf. Mae wedi rhoi gwerthusiad hollol newydd i ni o'n sector cyhoeddus, ac mae'n rhaid i ni ddechrau eu gwerthfawrogi, nid yn unig o ran, wrth gwrs, rydym yn curo dwylo iddyn nhw gyda'r nos, ac rydym ni'n dweud pethau caredig, ond yn y dyfodol bydd rhaid i ni ddechrau cloriannu mewn difrif calon yr hyn sy'n bwysig yn ein cymdeithas. Efallai mai'r cam cyntaf i Lywodraeth Cymru fyddai rhywbeth fel y ddeddfwriaeth partneriaeth gymdeithasol sy'n cael ei chynnig. Tybed beth yw eich barn ynghylch pa baratoadau sy'n angenrheidiol ar gyfer yr anawsterau economaidd, yr wyf yn credu, y byddwn yn eu hwynebu pan fyddwn ni o'r diwedd wedi trechu'r pandemig hwn.