Part of the debate – Senedd Cymru am 2:58 pm ar 8 Ebrill 2020.
Diolch, Weinidog, am eich datganiad y prynhawn yma. Rwy'n siomedig braidd ei bod wedi cymryd cyhyd i chi gyflwyno datganiad—8 Ebrill—o ystyried faint o amser y buom yn ymdrin â'r argyfwng hwn.
Rwy'n ategu eich geiriau o gefnogaeth i'r gweithwyr rheng flaen sy'n gweithio naill ai yn llenwi silffoedd yr archfarchnadoedd, ar lawr yr archfarchnad, neu gyda'r holl sector prosesu yn ôl i'r cynhyrchwyr cynradd ar draws Cymru, a hefyd yr asiantaethau gorfodi, megis Cyfoeth Naturiol Cymru, sy'n gwneud cymaint i ddiogelu ein hamgylchedd yn yr amgylchiadau anodd hyn.
A allwch chi gadarnhau, Weinidog, a fydd ffermwyr yn gallu cael arian sydd ynghlwm wrth y gronfa cydnerthedd economaidd? Mae rhywfaint o amheuaeth am hynny ar hyn o bryd, ac rwy'n credu y câi rhywfaint o eglurder ynghylch hynny ei werthfawrogi'n fawr. Oherwydd, hyd yma, nid fu unrhyw arian ar gael i ffermwyr sydd wedi wynebu amrywiadau yn y farchnad—y mae cau'r sector gwasanaethu yn benodol wedi effeithio'n aruthrol arni.
Y sector llaeth: mae o leiaf 25 y cant o'r sector llaeth mewn sefyllfa fregus ar hyn o bryd yng Nghymru. Rydym ni wedi gweld toriadau o 15 y cant mewn prisiau cig. Hefyd, pan edrychwch chi ar brisiau cig oen—mae colled incwm o 54c y cilogram. Felly, byddai rhywfaint o sicrwydd y bydd y cyllid cydnerthedd ar gael iddyn nhw yn cael ei werthfawrogi'n fawr.
A wnewch chi hefyd gadarnhau mai eich bwriad fyddai dod â chyfnod y taliad sylfaenol ymlaen i fis Hydref o ran talu? Rwy'n deall mai gweithred o ewyllys da gennych chi fyddai hynny ac, yn amlwg, mae arian i fusnesau yn ystyriaeth hanfodol, a gorau po cyntaf y gellir cyflwyno'r arian hwnnw.
A wnewch chi hefyd gadarnhau bod y cynllun talu benthyciadau yr ydych chi wedi'i weithredu dros y ddwy flynedd diwethaf—i wneud y taliadau hynny lle na ellir talu oherwydd arolygiadau ac ati—ar gael eleni ac y caiff y modiwleiddio, y modiwleiddio o 15 y cant a symudwyd gennych chi o golofn 1 i golofn 2, ei glustnodi ar gyfer y sector amaethyddol o dan y cynllun datblygu gwledig?
Rydych chi wedi cyfeirio yn eich datganiad at y gefnogaeth i'r sector pysgodfeydd, ac rydych chi'n cyfeirio'n gywir at y cwymp yn y cyfleoedd marchnata, yn enwedig yn y farchnad pysgod cregyn. Roeddech chi'n tynnu sylw at y ffaith bod pecyn cymorth yn cael ei lunio; a allech chi roi syniad inni pryd y gallem ni weld y pecyn cymorth hwnnw—pa fath o amserlen ydych chi'n gweithio iddi?
O ran archfarchnadoedd, rydym ni wedi clywed dros y penwythnos y bu, yn amlwg, cig o Wlad Pwyl ar y silffoedd mewn llawer o archfarchnadoedd, yn enwedig Asda a Sainsbury's. Rwyf wedi cael cadarnhad heddiw gan Sainsbury's a ddywedodd mai achos unigryw iawn oedd hynny oherwydd amodau'r farchnad. A allwch chi gadarnhau, o'ch trafodaethau ag archfarchnadoedd, eu bod wedi ymrwymo i gaffael a phrynu cynnyrch lleol, oherwydd mae'n ymddangos yn anghyson i mi fod y trethdalwr yn cefnogi llawer o archfarchnadoedd drwy wahanol fentrau, ac eto, maen nhw'n tanseilio amodau'r farchnad drwy fewnforio cynnyrch o'r fath i'r farchnad ddomestig?
A wnewch chi hefyd gadarnhau bod pob archfarchnad—. Credaf imi glywed yn gywir y Prif Weinidog yn cadarnhau hyn, ond rwyf ond eisiau cadarnhad bod enw pob unigolyn a warchodir—nid pobl sy'n agored i niwed ydyn nhw, ond pobl a warchodir—sy'n ymddangos ar restr y Llywodraeth, bellach wedi'u trosglwyddo i'r archfarchnadoedd sy'n gweithredu yng Nghymru ac y bydd yr amseroedd hyn ar gael iddyn nhw os ydyn nhw eisiau manteisio arnyn nhw. Roedd peth dryswch ynghylch pwy yw'r Gweinidog arweiniol yn y maes penodol hwn, oherwydd rwy'n deall bod y Gweinidog llywodraeth leol y bore yma'n dweud ei bod wedi cael trafodaethau helaeth gydag archfarchnadoedd yn y maes penodol hwn. A wnewch chi gadarnhau ai chi ynteu'r Gweinidog llywodraeth leol yw'r Gweinidog arweiniol yn y maes penodol hwn?
Ac o ran hawliau tramwy, ar hyn o bryd, mae disgresiwn, yn ôl a ddeallaf, o ran pa hawliau tramwy a gânt eu cau yng nghefn gwlad, ac mae hyn yn peri pryder sylweddol i rai ardaloedd. Pa drafodaethau y mae eich adran yn eu cael gydag awdurdodau lleol i ddeall bod cysondeb ledled Cymru o ran gweithredu, er mwyn lliniaru unrhyw wrthdaro a allai ddigwydd lle y byddai rhai pobl yn meddwl bod hawl tramwy ar agor ac eraill yn meddwl ei fod ar gau oherwydd y rheoliadau coronafeirws?
A wnewch chi hefyd gadarnhau sut y cynhaliwyd arolygiadau ar ffermydd ledled Cymru? A yw rheolau force majeure yn berthnasol i arolygiadau o'r fath oherwydd yr amgylchiadau unigryw yr ydym ni ynddynt?
Fy sylw olaf: rydych chi wedi tynnu sylw at y parthau perygl nitradau a'ch awydd i gyhoeddi'r rheoliadau hynny ar y wefan. Onid ydych chi'n credu, gyda'r farchnad yn dymchwel yn sgil cynnyrch yn dod oddi ar ffermydd, yr ansicrwydd sy'n bodoli ar hyn o bryd yn yr amgylchedd ledled Cymru, nad nawr yw'r amser i bentyrru mwy o reoliadau ar ddiwydiant sydd mewn helbul? Rydym ni i gyd yn derbyn bod un achos o lygredd yn un yn ormod, ond mae mynd ati nawr i gyhoeddi'r rheoliadau hyn pan na ellir eu gwyntyllu a'u trafod yn llawn a sicrhau y gellir deall mesurau cymorth, os, yn wir, y caiff mesurau cymorth eu cyflwyno, yn weithred gwbl anghywir ar eich rhan chi a'ch adran? Byddwn yn erfyn arnoch chi i aros nes bod yr amodau arferol yn bodoli er mwyn trafod y rheoliadau hyn a rhoi prawf arnyn nhw yn y Senedd yn hytrach na'u cyhoeddi ar wefan y mae Llywodraeth Cymru yn ei hyrwyddo. Diolch.