Cyn dechrau, hoffwn ddiolch ar goedd i'r Gweinidog a'r Llywodraeth, a datgan fy nghefnogaeth i'r camau yr ydych chi wedi eu cymryd wrth ymestyn y cyfyngiadau ar symud. Ar y darn hwn o ddeddfwriaeth, mae'r Gweinidog a'i thîm wedi gwneud llawer iawn o waith eisoes, ac rwy'n cytuno â'r sylwadau a wnaed gan John Griffiths, â minnau'n aelod o'i bwyllgor.

Pan gyflwynwyd y Bil am y tro cyntaf, roeddwn i'n credu bod llawer i'w groesawu ynddo—rwy'n dal i gredu hynny. Mae pleidleisio yn 16 oed a dileu'r rhwystrau i gymryd rhan yn y broses wleidyddol, yn enwedig, yn ddarpariaethau pwysig iawn. O dan amgylchiadau arferol, byddem wedi bod yn cefnogi'r Bil hwn heddiw ac yn edrych tuag at ei gryfhau drwy welliannau a phrofi ewyllys y Llywodraeth gyda rhai syniadau newydd. Ond nid yw'r rhain yn amgylchiadau arferol, ac nid nawr yw'r amser i drafod y Bil hwn. Bydd llawer o bobl yn pendroni sut y gallai hyn fod yn unrhyw fath o flaenoriaeth i'r Llywodraeth ar hyn o bryd, pan fo pobl yn marw bob dydd. Dylai pob un ohonom ni ganolbwyntio'n gadarn ar helpu'r wlad i ymdrin â'r argyfwng iechyd mwyaf mewn degawdau, pan na fyddai'n or-liwio i ddweud ein bod ni mewn sefyllfa debyg i adeg rhyfel i raddau helaeth.

O safbwynt ymarferol, mae'n anodd iawn cyfathrebu ar hyn o bryd, ac yn amhosib craffu'n effeithiol. Nid ydym ni'n gwybod mewn gwirionedd, yn glir, beth yw bwriadau Llywodraeth Cymru wrth i'r Bil hwn fynd tuag at Gyfnod 2, oherwydd, yn amlwg, byddai craffu trwyadl ar ddarn o ddeddfwriaeth mor helaeth â hyn yn amhosibl, o leiaf yn y dyfodol rhagweladwy. Barn Plaid Cymru yw, os na allwn ni ddeddfu'n iawn oherwydd yr amgylchiadau, ni ddylem ni fod yn deddfu o gwbl, ac y byddai gwneud hynny'n anghyfrifol.

Amser cyfyngedig sydd gennym ni heddiw i graffu ar y Llywodraeth yr wythnos hon, a dylid neilltuo'r holl amser hwn i graffu ar ymateb y Llywodraeth i'r coronafeirws. Mae'n drueni ein bod ni, o'r amser a roddwyd i ni, wedi rhoi hanner hynny i'r ddadl hon ar ddeddfwriaeth y byddem yn dadlau nad yw'n sensitif o ran amseru.

Rwyf yn sylwi bod y Llywodraeth wedi dweud bod angen iddi basio'r ddeddfwriaeth hon heddiw er mwyn i waith gael ei wneud mewn pryd ar gyfer 2022. Dydw i ddim yn siŵr a yw hyn yn dal dŵr yn llwyr. Os ydym ni mewn gwirionedd yn dweud y byddai oedi o ychydig fisoedd yn peryglu prosiect o flynyddoedd lawer, rwy'n siŵr bod cwestiynau ynglŷn â rheoli'r prosiect dwy flynedd hwnnw nad oes ganddo unrhyw hyblygrwydd yn yr amserlen. Mae hefyd yn werth nodi, rwy'n credu, mai llusgo traed deddfwriaethol sydd wedi dal materion yn ôl yn barod. Pleidleisio yn 16 oed fu ewyllys pendant y Senedd ar sail drawsbleidiol ers sawl blwyddyn bellach. Rydym yn talu pris mewn cyfnod o argyfwng am ddiffyg gweithredu Llywodraeth Cymru yn ystod amseroedd arferol. Felly, bydd Plaid Cymru yn pleidleisio yn erbyn y Bil heddiw, nid am ein bod yn anghytuno â'r egwyddorion cyffredinol, ond oherwydd ein bod yn credu'n gryf na ddylid cyflwyno'r ddadl hon a'r bleidlais hon o dan yr amgylchiadau hyn.

Ond nawr rwyf eisiau troi at rai o'r sylwadau y mae'r Ceidwadwyr wedi bod yn eu cylchredeg ar y cyfryngau cymdeithasol yn enwedig. Y cwbl a ddywedaf yw, os nad yw'n iawn i'r Llywodraeth barhau â'r Bil ar hyn o bryd, nid yw'n iawn ychwaith i'r Ceidwadwyr fod yn camddehongli'r Bil hwn ac ymosod arno mewn modd eithaf ffiaidd. Mae'r Ceidwadwyr wedi bod yn dweud bod—wel, honni yn anghywir ei fod yn cynnwys darpariaethau ar gyfer pleidleisiau i garcharorion, pan nad yw'r Bil yr ydym yn pleidleisio arno heddiw yn cynnwys y darpariaethau hynny. Gwelliannau i'w cyflwyno yng Nghyfnod 2 gan y Llywodraeth ar ddyddiad anhysbys yn y dyfodol yw'r rhain, ac yn sicr ni fyddan nhw yn berthnasol i lofruddion, fel y mae rhai aelodau o'r blaid wedi ei honni yn anghywir. Gwnaeth arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig yr honiadau hyn ei hun, sy'n ymostwng i wleidyddiaeth y gwter, byddwn yn dadlau, pan fo arweinydd ei blaid ei hun mewn gofal dwys. Felly, byddwn yn croesawu'r cyfle i Paul Davies ymddiheuro am gamarwain yr etholwyr er mwyn cael mantais wleidyddol fechan ar hyn o bryd.

Hefyd, rwy'n deall bod 10 carcharor eisoes wedi marw o COVID-19, a bod dros 100, o bosib llawer mwy, wedi eu heintio. Mae ymosod arnyn nhw ar yr adeg hon, a bod yn onest, yn warthus. Byddwn yn awgrymu wrth y Llywydd mai'r pwyllgor safonau yw'r fforwm priodol efallai, os yw Aelodau etholedig o'r farn bod nawr yn amser da i hyrwyddo newyddion ffug am y sefydliad hwn.

Felly, i gloi, edrychaf ymlaen at ailedrych ar y Bil yn y dyfodol pan fydd yr argyfwng hwn ar ben, ond, am y rhesymau yr wyf wedi eu hegluro, mae'n amlwg na ddylem ni fod yn trafod hyn heddiw, pan ddylem ni fod yn trafod cyfarpar diogelu personol, profi ac achub bywydau. Felly, bydd Plaid Cymru yn pleidleisio yn erbyn.