Mae gennyf ambell sylw byr i'w gwneud ynghylch y Bil, ac wrth ddweud hyn, wrth gwrs, rwy'n cydnabod, fel y dywedodd y Gweinidog, y bu hyn yn destun ymgynghori aruthrol, a chyda thri gwahanol bwyllgor yn y Senedd, gan gynnwys y Pwyllgor yr wyf i'n gwasanaethu arno dan stiwardiaeth flaenllaw John Griffiths. Fe wnaethom ni ystyried hyn yn fanwl iawn, ac rwy'n credu mai fy mhwynt cyntaf fyddai, wrth gydnabod bod y Gweinidog wedi dweud yn ei sylwadau agoriadol ei bod yn cyflwyno'r Bil hwn gyda golwg ar y dyfodol, y dylem ni, wrth gwrs, Aelodau'r Senedd, geisio cadw llygad ar yr hyn sy'n dod y tu hwnt i'r argyfwng enbyd hwn yr ydym ni ynddo ar hyn o bryd. Ond gyda'r llygad hwnnw ar y dyfodol, byddwn yn annog y Gweinidog i edrych ar yr argymhellion nad ydyn nhw ond wedi cael eu derbyn yn rhannol, neu sydd wedi eu gwrthod o archwiliad helaeth y pwyllgor o hyn gyda llawer iawn o dystion ger ein bron. Byddwn yn croesawu'n fawr, pe gellid, wrth i'r Bil hwn fynd yn ei flaen, dychwelyd i edrych ar rai o'r argymhellion hynny.

Ond wrth fynd â'r Bil hwn yn ei flaen, mae cefnogaeth aruthrol iddo. Mae'n rhywbeth y bu llywodraeth leol yn galw amdano yn gyffredinol ers cryn amser, mewn llawer o'r meysydd yn y Bil hwn, gan gynnwys meysydd cymwyseddau cyffredinol a'r gallu i gydweithio'n wirfoddol ac yn y blaen.

Gwn fod y pŵer i ymestyn yr etholfraint bleidleisio i bobl ifanc 16 ac 17 oed yn rhywbeth y mae cefnogaeth gref iddo yn y Senedd yn ogystal ag ymhlith y rheini sydd, er enghraifft, yn y Senedd Ieuenctid hefyd. Ond mae angen i ni—mae'r sylw wedi ei wneud yn barod—wneud yn siŵr, os ydym yn bwrw ymlaen â hynny, fod y rhai sy'n 13, 14, 15 oed mewn gwirionedd yn dysgu nid yn unig am y broses o ymwneud â democratiaeth, ond hefyd am y prosesau gwleidyddol yn ogystal, mewn rhyw fath o ymarferiad ymgysylltu â dinasyddion. Ac rwy'n credu bod angen i'r Gweinidog ystyried gyda chyd-Aelodau eraill beth yw'r ffordd orau o ymgorffori hynny yn ein system addysg.

Mae mesurau gwych yn y Bil hwn yn ogystal o ran bod yn agored a thryloyw. Rwy'n cofio cymryd carfan o fyfyrwyr, pan oeddwn yn ddarlithydd yn Abertawe, i Gyngor Bwrdeistref Sirol Castell-nedd Port Talbot. Felly, roedden nhw'n eistedd yn yr orielau ac yn gwylio sesiwn ar waith. Roedden nhw i gyd yn fyfyrwyr twristiaeth. Yn anffodus, y diwrnod i ni ymweld oedd diwrnod pan yr oedden nhw yn siarad am dorri glaswellt yn y parciau a'r mynwentydd. Fodd bynnag, roedd yn dangos sut yr oedd awdurdodau lleol yn mynd ati i wneud eu penderfyniadau a sut yr oedden nhw'n pleidleisio. Ond dylai'r ffaith y gallem ni bellach fod yn ystyried ymestyn gallu pobl nad ydyn nhw'n gallu bod yn bresennol yn bersonol i weld y rhain, ac i fod yn rhan o hynny, o bosib, yn ogystal, ar sgriniau ac o bell, fel yr ydym ni yn ei wneud heddiw, fod yn rhywbeth yr ydym ni'n bwriadu bwrw ymlaen ag ef.

Roedd gwahanol safbwyntiau ar ein pwyllgor o ran y mesurau ynghylch y bleidlais sengl drosglwyddadwy a'r cyntaf i'r felin. Nawr, rwyf am siarad yn bersonol yn y fan yma: byddwn i'n gefnogol i fwy o ddiwygio etholiadol, ond rwy'n credu bod angen cydbwysedd yn y Bil hwn. Credaf fod y ffaith bod gennym ni bleidlais sengl drosglwyddadwy yma fel posibilrwydd, os ydym ni'n sôn am egwyddorion cyffredinol y Bil, yn gam hynod ymlaen. Ond byddwn yn annog y Gweinidog, fel y mae John Griffiths wedi ei ddweud hefyd, i archwilio, gyda'r awdurdodau lleol, lle'r oedden nhw'n teimlo bod teimlad ymhlith y cyhoedd lleol i fwrw ymlaen â hyn mewn gwirionedd ac ymhlith yr Aelodau i'w galluogi i wneud hynny, oherwydd, fel arall, fel y dywedodd llawer o dystion wrthym ni, efallai na fyddwn ni byth yn gweld y diwrnod pan fydd pleidlais sengl drosglwyddadwy ac, wrth gwrs, gyda'r bleidlais sengl drosglwyddadwy, nid y cysyniad yn unig ydyw, ond y ffaith y gall arwain at weld pob pleidlais yn fwy cyfartal yn y ffordd y mae'n pwyso yn y blwch pleidleisio, ond hefyd yr effaith y gall y bleidlais sengl drosglwyddadwy ei chael ar amrywiaeth hefyd.

Ac mae hynny'n dod â mi at fy mhwynt nesaf, ynglŷn â rhannu swyddi. Rwyf i'n un o'r Aelodau hynny a hoffai weld y cynigion rhannu swydd yn mynd ymlaen, er bod y Bil hwn yn gam mawr ymlaen o ran rhannu swyddi i aelodau gweithredol, a chlywsom dystiolaeth am hyn ynglŷn â sut y gallai weithio. Ond, yn y pen draw, rwy'n credu bod angen i ni symud i'r pwynt lle gallwn ni weld rhannu swyddi pan fydd pobl yn sefyll mewn etholiad, oherwydd, unwaith eto, o ran cynyddu amrywiaeth yr ymgeisyddiaeth, gallai hynny fod yn gam mawr ymlaen. Nawr, rwy'n sylweddoli bod materion ymarferol yn ymwneud â phob un o'r rhain, ac mae'n rhaid i'r Gweinidog ymgodymu â phob un o'r rhain, ond rwy'n croesawu'r ffaith bod y Bil hwn yma.

Yn fy sylwadau olaf i gloi, a gaf i ddiolch i John ac i holl Aelodau eraill y pwyllgor am y ffordd y maen nhw wedi ymgodymu â rhai materion eithaf cymhleth yn y Bil hwn, i'r holl dystion a ddaeth ger ein bron ac ymgysylltu â ni'n llwyr ac yn ddidwyll, a dim ond annog y Gweinidog unwaith eto, i gloi, i edrych ar y meysydd hynny nad yw wedi gallu eu derbyn hyd yma ac ymgysylltu â'r meysydd hynny wrth i'r Bil hwn fynd rhagddo? Mae'n Fil da; gallai fod yn Fil rhagorol os cawn ni rywfaint o fireinio. Diolch.