Part of the debate – Senedd Cymru am 2:04 pm ar 22 Ebrill 2020.
Brif Weinidog, a gaf fi ddiolch i chi nid yn unig am eich datganiad ond am yr holl waith rydych chi a'ch tîm yn ei wneud? Rwy’n gobeithio eich bod yn ymdopi yn yr amgylchiadau eithriadol hyn.
Wrth geisio craffu ar yr hyn y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud, mae'n demtasiwn i ganolbwyntio ar y meysydd lle mae'r dull gweithredu yng Nghymru ychydig yn wahanol, efallai, i'r hyn a wneir gan Lywodraeth y DU. Ond ar y cyfan, mae'r gwahaniaethau hynny'n gymharol fach, a chredaf fod mwy o lawer yn gyffredin yn y dulliau gweithredu nag sydd o wahaniaethau rhyngddynt. Fodd bynnag, rhwng y DU a'r rhan fwyaf o wledydd Ewrop, credaf fod rhywfaint o wahaniaeth o ran sut rydym yn mynd i’r afael â hynny—fod ein cyfyngiadau symud, neu o leiaf y cyfyngiadau symud gorfodol, wedi dod i rym ychydig yn hwyrach, ac rydym yn gweld, hyd yn oed wrth edrych ar farwolaethau mewn ysbytai yn unig, fod marwolaethau yn y DU, ac yn wir, yng Nghymru, fesul pen o'r boblogaeth, ar frig tabl cynghrair Ewrop, neu’n agos at y brig, os nad yw hwnnw'n ymadrodd amhriodol i'w ddefnyddio, ac mae anawsterau'r data a'r cymariaethau yn real iawn.
Tybed—. Gallwn weld yr ochr negyddol iawn ar bethau, yr holl deuluoedd yr effeithir arnynt gan y colledion hynny, ac rydym yn cydymdeimlo â hwy ym mhob ffordd. Rydym yn gweld hynny'n digwydd. Beth yw rhagdybiaeth gynllunio Llywodraeth Cymru ynghylch yr hyn y bydd hynny'n ei olygu wrth inni lacio'r mesurau'n raddol ar ryw adeg yn y dyfodol? A yw Llywodraeth Cymru o'r farn y bydd mwy o imiwnedd gan bobl sydd wedi cael y feirws, boed hynny'n asymptomatig neu â symptomau cymharol ysgafn? Mae astudiaethau'n awgrymu yn Stockholm fod oddeutu 30 y cant o bobl o bosibl wedi cael eu heintio. A oes gennym ragdybiaeth neu unrhyw ffordd o fesur neu daflunio beth fydd y ffigur cyfatebol yng Nghymru a beth fydd effaith hynny pan fyddwn yn ystyried llacio’r mesurau?
A gaf fi ofyn hefyd am y drefn brofi? Beth amser yn ôl, cawsom brofion cymunedol, a rhoddwyd diwedd ar hynny wrth inni symud o un cam o'r pandemig i'r llall. Rydym wedi cael targedau o 5,000, neu 9,000 efallai, erbyn diwedd y mis ar gyfer Cymru, a 100,000 ar gyfer y DU, neu ar gyfer Lloegr. Nid wyf yn gwybod a yw’r targedau hynny’n rhai cywir, ond nid ymddengys ein bod yn arbennig o agos i’w cyrraedd, a tybed beth y gellir ei wneud i gynnal profion ar raddfa fwy.
Nid oedd un bwrdd iechyd rwyf mewn cysylltiad ag ef—ac efallai ei fod yn fater mwy cyffredinol—ddiwedd yr wythnos diwethaf o leiaf, yn awyddus i gynnal profion ehangach i bartneriaid a sefydliadau eraill oherwydd pryderon nad oes sicrwydd yswiriant ganddynt o ran diogelu data a GDPR, ac roeddent yn aros i Iechyd Cyhoeddus Cymru gyhoeddi protocol, neu ei rannu gyda hwy o leiaf, ar yr hyn y dylid ei wneud. Does bosibl na ddylai'r pwyslais a roddir ar y materion hynny fod yn llai pan fydd gennym bandemig ar y raddfa hon a'r angen dirfawr i gynnal mwy o brofion. Ac os yw sefydliad yn rhannu data gan rywun sydd wedi cael prawf ac sy'n rhannu swab i'w brofi gyda sefydliad arall, bwrdd iechyd sydd â'r capasiti i brofi, pam na ellir ei brofi a dychwelyd canlyniad y prawf a'r data arall i ble y daeth, o gofio bod yr unigolyn wedi rhoi caniatâd ar gyfer y prawf hwnnw? Yn ddelfrydol, rwy'n gwybod yr hoffai rhywun roi cryn dipyn o adborth a sicrhau pa lwybrau y byddai pobl yn eu dilyn, yn dibynnu ar ganlyniad y prawf hwnnw, ond does bosibl nad yw'n well—os yw pobl yn credu bod ganddynt y coronafeirws, mae'n well eu bod yn cael eu profi ac yn cael sicrwydd a ydynt wedi'i gael ai peidio. Tybed a all Llywodraeth Cymru wneud unrhyw beth neu ddangos arweiniad ar unrhyw faterion diogelu data os oes pryder o hyd sy'n arafu neu'n ei gwneud yn anodd profi pobl nad ydynt yn cael eu cyflogi'n uniongyrchol gan y byrddau iechyd? A allwch chi fel Prif Weinidog roi arweiniad yn hynny o beth?