10. Dadl Plaid Brexit: Codi'r Cyfyngiadau Symud

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:14 pm ar 24 Mehefin 2020.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Mandy Jones Mandy Jones UKIP 5:14, 24 Mehefin 2020

(Cyfieithwyd)

Rhun, rydych chi a minnau yn smygu, felly rydym ein dau'n euog yn hynny o beth.

Rydym wedi bod o dan gyfyngiadau symud yn awr ers dros 13 wythnos.   Dywedwyd wrthym mai er mwyn diogelu'r GIG a gwastatáu'r gromlin y gwnaed hyn. Rwy'n credu ein bod i gyd wedi deall bod amseriad y cyfyngiadau'n gorfod bod yn berffaith, ond rwy'n amheus a wnaeth unrhyw un gydsynio i gael eu rhyddid wedi ei gwtogi am gymaint o amser. Ac yn awr dyma ni 13 wythnos yn ddiweddarach. Mae'r gromlin wedi'i gwastatáu, mae'r GIG wedi ymdopi—gyda COVID o leiaf. Pam ein bod ni'n dal o dan gyfyngiadau symud? Pryd yn union oedd dyddiad y newid i iachâd neu frechlyn neu ddiddymu? Pryd y digwyddodd hynny? A dyma fi yma yn ailadrodd yr un cwestiynau a ofynnais ychydig wythnosau'n ôl na chafodd eu cydnabod hyd yn oed gan y Prif Weinidog, heb sôn am eu hateb, felly byddwn yn gwerthfawrogi atebion heddiw, os gwelwch yn dda.

Mae Cymru'n dal i fod dan gyfyngiadau symud mewn ffyrdd sy'n greulon, yn niweidiol iawn o ran enw da a risgiau, ac yn fy marn i, rydych yn crynhoi llawer o broblemau amrywiol nad ydynt yn ymwneud â COVID a fydd yn bwysau ar y GIG eto ac yn peryglu bywydau a bywoliaeth pobl dro ar ôl tro. Mae eich negeseuon wedi bod yn annealladwy. Ni wnaethoch fynegi barn am brotestiadau torfol tan ar ôl iddynt ddigwydd, ac oedd, roedd llawer o fy etholwyr yn cytuno â mi ei fod yn slap yn wyneb pawb a oedd yn dilyn eich rheolau'n ffyddlon.

Erbyn hyn mae gennym reol 5 milltir sy'n rheol, a hefyd yn synnwyr cyffredin, a hefyd yn arweiniad ac yn fater o farn. Ni all fod yn bob un o'r rhain ac yn orfodadwy yn y llysoedd neu mewn cyfraith. Ein hetholwyr yw ein llygaid a'n clustiau, ac maent yn dweud wrthyf fod canolfannau profi o'u hamgylch yn wag i raddau helaeth. Felly, ble rydych chi arni gyda phrofi? A ydych chi'n cyrraedd eich targedau?

Ac i ddilyn hynny, mae'r gyfradd R yng Nghymru yn isel, sef 0.5 yr wythnos diwethaf, ac rwy'n meddwl bod angen i mi eich llongyfarch ar hynny, ond does bosibl nad yw'r ffigur hwnnw'n ddibynnol ar brofi. Os nad ydym yn gwybod faint sydd â COVID neu wedi cael COVID, onid yw'r gyfradd R yn gwbl ddiystyr? Hoffwn nodi hefyd, er bod cyfyngiadau symud wedi bod ar waith, ceir dau glwstwr COVID sy'n peri pryder mawr, ar Ynys Môn ac yn Wrecsam.

Rwy'n wirioneddol falch fod ysbytai maes wedi'u creu'n gyflym eithriadol ac nad oedd mo'u hangen. Mae hyn yn beth da. Fodd bynnag, rwy'n pryderu'n fawr am nifer y marwolaethau a gofnodwyd yn swyddogol fel rhai COVID. Rwy'n clywed gan rai etholwyr fod marwolaethau eu hanwyliaid wedi'u cofnodi fel rhai'n deillio o COVID pan na chynhaliwyd unrhyw brofion mewn gwirionedd ac nid oedd unrhyw symptomau'n bresennol. Mae eraill yn sôn am gyflyrau difrifol sy'n bodoli eisoes fel canser, lle mae'r farwolaeth wedi'i chofnodi fel COVID. Mae gwahaniaeth enfawr rhwng 'marw o COVID' a 'marw gyda COVID': mae hyd yn oed y Swyddfa Ystadegau Gwladol yn defnyddio'r ymadrodd 'cysylltiedig â COVID'. Sut y gall y cyhoedd yng Nghymru fod yn hyderus fod cyfanswm y nifer o farwolaethau a gofnodwyd yn gywir mewn gwirionedd?

Yr wythnos diwethaf, llofnododd eich dirprwy brif swyddog meddygol ostyngiad yn lefel y rhybudd i 3, datblygiad a oedd i'w groesawu'n fawr, ac eto ar hyn o bryd, cyfyngiadau symud Cymru yw'r rhai mwyaf caeth yn y DU gyfan. Pam? Mae'r adolygiadau tair wythnos wedi bod yn ddiddiwedd i'r rhai sy'n ymladd yn llythrennol i gadw eu busnesau'n fyw, ac er fy mod yn croesawu rhywfaint o eglurder i fusnesau twristiaeth, beth y credwch y mae perchnogion busnesau'n ei wneud yn ystod yr wythnosau diwethaf hyn? Nid ydynt yn aros i chi ddweud, 'Treuliwch y tair wythnos nesaf yn paratoi' fel y gwnaethoch chi gyda siopau nwyddau dianghenraid, a'r tro diwethaf, siopau trin gwallt: maent wedi paratoi ac maent yn barod. Maent wedi bod yn barod ers wythnosau. Efallai y bydd yn syndod i chi, ond gellir ymddiried mewn busnesau i wneud yr hyn sy'n iawn i gadw eu hunain, eu staff a'u cwsmeriaid yn ddiogel, a gall y rhan fwyaf o unigolion gymryd y camau sydd eu hangen i gadw eu hunain a'u ffrindiau a'u hanwyliaid yn ddiogel hefyd. Nid oes angen i'n bywydau na'n busnesau gael eu microreoli gan Lywodraeth Cymru.

O'r hyn a welaf yn fy mewnflwch, roedd Cymru'n hapus i ymddiried yn Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU ar y dechrau, ond mae'r ymddiriedaeth honno bellach yn lleihau, ac mewn llawer achos mae wedi diflannu. Rwy'n meddwl ei bod hi'n bryd rhoi diwedd ar y cyfyngiadau symud. Dangoswch ymddiriedaeth ynom ni, y cyhoedd yng Nghymru, i ddefnyddio ein crebwyll ac i fyw ein bywydau a gofalu amdanom ein hunain a'n gilydd. Diolch.