Diolch, Ddirprwy Lywydd, ac rwy'n gwneud y cynnig a gyflwynwyd yn enw fy nghyd-Aelod Darren Millar. Mae effaith COVID-19 ar gymunedau a sectorau ledled Cymru wedi bod yn wahanol i unrhyw beth a welsom, ac er bod yn rhaid inni dderbyn bod y pandemig wedi bod yn argyfwng iechyd cyhoeddus, mae hefyd wedi bod yn argyfwng economaidd. Mae holl natur y feirws wedi atal y rhyngweithio arferol rhyngom oll o ddydd i ddydd ac yn ei thro, mae ein heconomi wedi dod i stop i raddau helaeth.

Am y rheswm hwnnw, rydym yn croesawu'r buddion economaidd a gynigiwyd i Gymru, o ganlyniad i fod yn rhan o'r Deyrnas Unedig, yn ystod y pandemig. Er enghraifft, rydym yn gwybod bod y cynllun cadw swyddi trwy gyfnod y coronafeirws wedi helpu i ddiogelu dros 316,000 o swyddi yng Nghymru, ac mae'r cynllun cymorth incwm i'r hunangyflogedig yn parhau i helpu dros 100,000 o bobl yng Nghymru—mae'r ymyriadau hyn i'w croesawu ac yn gwneud cyfraniad pwysig at gefnogi pobl yng Nghymru. Dyna pam y bûm yn awyddus i hybu mwy o gydweithio rhwng Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru fel ein bod yn gwneud popeth a allwn i helpu ein pobl drwy gyfnod y pandemig.

Wrth gwrs, mae'n dal i fod yn anodd iawn mesur yr effaith y mae'r feirws wedi ei chael ac yn parhau i'w chael ar ein heconomi. Ym mis Ebrill yn unig, crebachodd economi'r DU 20 y cant. Yn yr un mis, gwelwyd bod diweithdra yng Nghymru bron â bod wedi dyblu. Mae bron i draean o'r boblogaeth o oedran gweithio yng Nghymru wedi bod ar ffyrlo. Yn wir, canfu ymchwil a gynhaliwyd gan y Sefydliad Dysgu a Gwaith ym mis Ebrill fod 250,000 o swyddi yng Nghymru mewn sectorau a gaewyd, ac mae hynny'n cyfateb i bron un o bob pum swydd ar draws y wlad. Yn ôl yr ymchwil, os mai dim ond un o bob pedwar o'r gweithwyr hyn a gollodd eu swyddi, gallai diweithdra fod yn uwch na'r lefelau a welwyd yn y dirwasgiad diwethaf, ac mae hynny'n dal i fod yn ofn sy'n rhaid inni ei wynebu, hyd yn oed wrth i Lywodraeth Cymru ddechrau caniatáu i sectorau manwerthu nwyddau dianghenraid ailagor.

Nawr, roedd datganiad y Prif Weinidog ddydd Gwener diwethaf yn un i'w groesawu. Mae dirfawr angen i Gymru weld gweithgarwch economaidd yn ailddechrau, ac felly mae'n dda gweld bod rhai busnesau bellach yn ailddechrau gweithredu ac yn masnachu unwaith eto. Fodd bynnag, mae'n rhaid inni gofio nad yw hyn yn golygu bod busnesau ar y stryd fawr neu yng nghanol ein trefi yn cael eu hachub yn wyrthiol. Mae nifer yn ysgwyddo dyledion sylweddol o hyd, bydd llawer yn methu cyflogi eu staff blaenorol, a bydd rhai'n ei chael hi'n anodd dal i fynd. Mae agor rhai busnesau yn gam ymlaen, ond erbyn hyn yr her yw cadw'r busnesau hynny'n fyw.

Mae adroddiad Centre For Towns ar COVID-19 a'i effaith ar ein trefi yn tynnu sylw'n briodol at y ffaith bod nifer o heriau'n wynebu busnesau yng Nghymru, yn y tymor byr ac yn y tymor canolig ac yn hirdymor. Gwyddom fod yr argyfwng tymor byr a ddaw yn sgil cau rhannau helaeth o'r economi wedi effeithio'n anghymesur ar drefi arfordirol bach a chanolig eu maint, ond mae problem sylweddol hefyd i fusnesau yn y tymor canolig ac yn hirdymor. Wrth gwrs, mae'r ffaith bod y sector lletygarwch yn parhau wedi cau yn golygu bod miloedd o swyddi ledled Cymru yn dal i fod mewn perygl, ac mae busnesau'n agored i niwed o hyd. Mae trefi fel Abertyleri ac Aberystwyth ymhlith rhai o'r lleoedd yn y DU sydd â'r ganran uchaf o bobl yn cael eu cyflogi mewn tafarndai a bwytai. Heb ymyrraeth ar frys, bydd parhau i gadw'r sector hwn ar gau yn arwain at fwy o ansefydlogrwydd i'r busnesau hynny, colli rhagor o swyddi, a gallai'r dirwedd leol gael ei thrawsnewid yn ddifrifol yn y dyfodol y gellir ei ragweld.

Mae busnesau bach fel llawer o dafarndai a bwytai ledled y wlad wedi bod yn gweithio'n galed i addasu eu modelau busnes. Maent wedi arloesi ac maent wedi cyfrannu'n sylweddol i'w cymunedau lleol. Felly, wrth symud ymlaen, rwy'n gobeithio y bydd Llywodraeth Cymru ac awdurdodau lleol yn gwneud popeth yn eu gallu i gaffael nwyddau a gwasanaethau'n lleol, a lle gallant, yn defnyddio busnesau bach a chanolig i helpu i feithrin cryfder mewn cymunedau lleol. Mae'n bryd canolbwyntio ar ein harferion caffael yng Nghymru yn awr er mwyn cefnogi'r busnesau hynny yn y ffordd orau a helpu i gefnogi eu hadferiad.