Yr eitem nesaf felly yw'r datganiad busnes, a dwi'n galw ar y Trefnydd i wneud y datganiad hynny.

Diolch, Lywydd. Nid oes unrhyw newidiadau i'r agenda ar gyfer heddiw. Mae'r busnes drafft ar gyfer y tair wythnos nesaf wedi'i nodi yn y datganiad a chyhoeddiad busnes, sydd i'w weld ymhlith papurau'r cyfarfodydd sydd ar gael i'r Aelodau'n electronig.

Arweinydd y tŷ, a yw'n bosibl deall—ac rwy'n sylweddoli, oherwydd yr argyfwng COVID, fod y Llywodraeth wedi canolbwyntio'n llwyr ar ymdrin â'r materion sy'n ymwneud â COVID—ond a yw'n bosibl deall sut y bydd y Llywodraeth yn dychwelyd at allu ateb cwestiynau'r Aelodau'n brydlon a dychwelyd gydag atebion i ymholiadau etholaethol hefyd? Oherwydd ar hyn o bryd, mae gennyf fewnflwch sy'n dangos cwestiynau heb eu hateb ers mis Ebrill, ac yn sicr, rwy'n cael atebion gan Weinidogion sy'n dyddio'n ôl i ddiwedd mis Mawrth a dechrau mis Ebrill. Byddai deall rhyw gymaint ynglŷn â sut y mae'r Llywodraeth yn bwriadu gweithio drwy'r ôl-groniad hwn fel y gallwn ymateb i ymholiadau etholaethol yn dderbyniol iawn.

Diolch i Andrew R.T. Davies am ddechrau ei gyfraniad drwy gydnabod y pwysau eithafol sydd ar Lywodraeth Cymru o ran ymateb i argyfwng coronafeirws.

Yn amlwg, mae maint yr ohebiaeth a nifer y cwestiynau ysgrifenedig wedi cynyddu'n aruthrol; felly, rydym wedi cael dros 850 yn yr un cyfnod o amser ag y byddem wedi cael 250 y llynedd. Felly, yn amlwg, mae darparu'r atebion hynny yn rhoi straen enfawr ar adnoddau, ond rydym yn ceisio ymateb mor gyflym ag sy'n bosibl. Ond hoffwn atgoffa Andrew R.T. Davies a chyd-Aelodau eraill gyda pharch fod llawer iawn o wybodaeth ar gael i'r cyhoedd, ac rwy'n credu bod gwefan Llywodraeth Cymru yn darparu llawer o'r wybodaeth honno. Ond fel y dywedais, rydym yn gwneud ein gorau i ymateb mor gyflym â phosibl i'r llu o gwestiynau ysgrifenedig a gawn.

Leanne Wood. Arhoswch eiliad, Leanne, tra bydd eich microffon yn cael ei agor. Iawn, parhewch.

Diolch. Yr wythnos diwethaf yn y Rhondda, dioddefodd llawer o eiddo lifogydd, rhai am yr eilwaith, rhai am y trydydd tro hyd yn oed. Nawr, mae'n ddigon posibl fod achosion ac effeithiau'r llifogydd ym mis Mehefin yn wahanol iawn i'r llifogydd ym mis Chwefror, ond mae'r effeithiau yr un fath yn union, ac am resymau da, nid yw pobl yn hyderus fod y problemau wedi'u datrys. A dyna pam fod angen ymchwiliad annibynnol dan arweiniad arbenigwyr—nid yn unig ar yr achosion, ond er mwyn cyflwyno argymhellion ar gyfer lliniaru llifogydd yn y dyfodol hefyd ac i ystyried pa fuddsoddiad ddylai ddigwydd. Mae angen i ni wybod mwy hefyd. Pam, er enghraifft, nad oedd pobl yn gallu cael bagiau tywod pan oedd eu hangen arnynt, nid yn unig nawr, ond ym mis Chwefror hefyd? Ble roedd y cynlluniau argyfwng? Rhagwelwyd y rhybudd tywydd melyn ers dyddiau. Beth oedd rôl Cyfoeth Naturiol Cymru? Mae wedi bod yn arbennig o ddiflas gweld awdurdodau amrywiol yn ffraeo â'i gilydd ynglŷn â phwy sy'n gyfrifol a neb yn derbyn cyfrifoldeb, a thrwy'r amser, mae premiymau yswiriant pobl yn codi allan o reolaeth. Felly, nid oes dim o hyn yn ddigon da.  

Nawr, mae yna nifer o opsiynau ar gyfer cynnal ymchwiliadau annibynnol, dan arweiniad arbenigwyr, ac wrth gwrs, gallaf ddeall pam y byddai Llywodraeth Cymru dan arweiniad Llafur yn cytuno â'r AS lleol yn ei wrthwynebiad i ymchwiliad. Dyna wyneb, rhaid dweud, ag yntau wedi pleidleisio i gefnogi un yn Lloegr. A dylai'r hyn sy'n ddigon da i Loegr fod yn ddigon da i Gymru, ac yn ddigon da i'r Rhondda. Po fwyaf y bydd y Llywodraeth yn gwrthwynebu ymchwiliad i hyn, mae arnaf ofn mai y bydd pobl yn credu fwy a mwy bod gennych rywbeth i'w guddio. Gallai fod yn gyflym ac yn rhad pe bai'r Llywodraeth eisiau iddo fod. Felly, a gawn ni ddatganiad ar frys yn amlinellu sut y mae'r Prif Weinidog yn bwriadu darganfod beth sydd wedi digwydd yn y Rhondda a'i unioni?

Credaf i’r Prif Weinidog ymateb i arweinydd Plaid Cymru ar y pwynt hwn yn gynharach yn ystod cwestiynau i'r Prif Weinidog, ond yn amlwg, unwaith eto, rydym yn cydymdeimlo gyda phobl Rhondda Cynon Taf, sydd wedi wynebu llifogydd ofnadwy unwaith yn rhagor. Gwn fod Cyfoeth Naturiol Cymru yn ymchwilio i hyn ar hyn o bryd, ac rydym mewn cysylltiad agos â'u swyddogion i ddeall achos y llifogydd a'r effeithiau cysylltiedig. A hefyd, wrth gwrs, mae gan awdurdodau lleol ddyletswydd statudol i ymchwilio i lifogydd o dan Adran 19 yn Neddf Rheoli Llifogydd a Dŵr 2010, a bydd eu hadroddiad ar ymchwiliadau llifogydd yn nodi achosion y llifogydd ac yna'n gwneud argymhellion ynghylch sut y gellir lleihau’r risgiau hynny yn y dyfodol. Ond yn amlwg, gwnaed y pwynt gennych chi a chan arweinydd Plaid Cymru y prynhawn yma, a byddwn yn ystyried y ffordd orau o roi'r wybodaeth ddiweddaraf i gyd-Aelodau gyda datganiadau ar lifogydd a'r ymateb.

Ac yn olaf, Delyth Jewell.

Hoffwn ofyn am ddatganiad i egluro tri mater gwahanol ond cysylltiedig ynghylch cartrefi gofal. Y cyntaf yw'r rhesymeg y tu ôl i'r penderfyniad gwreiddiol gan Lywodraeth Cymru i wrthod profion COVID-19 ar gyfer preswylwyr asymptomatig sy'n gadael yr ysbyty cyn mynd yn ôl i gartrefi gofal. O ystyried nifer y marwolaethau a'r teuluoedd mewn galar yn sgil y polisi, mae budd cyhoeddus clir mewn esbonio’r rhesymau dros y penderfyniad hwn. Nid yw dweud 'Dyna yw'r cyngor a gawsom' yn ddigon da.

Nawr, yr ail yw esboniad pam y newidiwyd y polisi hwn o 23 Ebrill ymlaen. Pan ofynnais i'r Prif Weinidog am hyn yn wreiddiol yn ystod cwestiynau i’r Prif Weinidog ar 29 Ebrill, dywedodd wrthyf fod y polisi wedi'i newid, a dyfynnaf,

'nid oherwydd bod y cyngor clinigol wedi newid, ond oherwydd ein bod ni'n cydnabod yr angen i roi ffydd i bobl yn y sector'.

Ond mewn cynhadledd i'r wasg ddydd Llun, dywedodd, mewn perthynas â'r mater hwn, ac unwaith eto, rwy'n dyfynnu

Pan newidiodd y cyngor, fe wnaethom newid yr arfer.

Credaf fod dyletswydd ar y Prif Weinidog i egluro pam ei fod wedi rhoi atebion gwrthgyferbyniol i'r cwestiwn hwn.

Yna, y mater olaf yw esboniad, os gwelwch yn dda, ynglŷn â honiad y Gweinidog iechyd nad arweiniodd y polisi gwreiddiol at unrhyw farwolaethau, pan fo tystiolaeth glir i'r gwrthwyneb. Siaradais â pherchennog cartref gofal y bore yma a alwodd yr honiad hwnnw'n syfrdanol o dwp. Mae'r holl dystiolaeth yn awgrymu mai peidio â phrofi pobl a oedd yn gadael yr ysbyty a arweiniodd at y marwolaethau hyn.

Nawr, mae ceisio cael gwybodaeth gan Lywodraeth Cymru am y mater hwn fel ceisio cael gwaed o garreg, ac mae'r cymylu parhaus yn rhoi'r argraff eu bod yn ceisio cuddio rhywbeth. Felly, rwyf am ofyn am ddatganiad sy’n nodi'r holl ffeithiau mewn perthynas â'r mater hwn cyn gynted â phosibl.

Diolch i Delyth Jewell am godi'r mater pwysig hwn, gan ei bod yn amlwg fod COVID-19 mewn cartrefi gofal yn fater o'r pwys mwyaf yn ystod y pandemig hwn sy'n parhau.

Mae Delyth yn codi cyfres o gwestiynau eithaf manwl y tybiaf y byddai angen atebion manylach iddynt nag y gallaf eu darparu heddiw, gan nad yw’r dystiolaeth a'r cyngor ac ati gennyf wrth law. Serch hynny, rydym wedi ceisio bod mor dryloyw â phosibl drwy ddarparu crynodebau o'r cyngor y mae Llywodraeth Cymru yn ei gael ar wefan Llywodraeth Cymru. Ond os caf wahodd Delyth Jewell i ysgrifennu at y Prif Weinidog, neu’n fwy priodol yn ôl pob tebyg, at y Gweinidog iechyd, ynglŷn â’r cwestiynau penodol hynny, yn amlwg byddant yn ceisio ymateb maes o law.

Diolch i'r Trefnydd.