1. Pa drafodaethau y mae'r Gweinidog wedi'u cael gydag awdurdodau lleol am y rôl y gallant ei chwarae i fynd i'r afael â thlodi plant ar ôl yr argyfwng COVID-19? OQ55324

Diolch am y cwestiwn, Helen Mary. Rwyf wedi gweithio'n agos iawn gydag awdurdodau lleol drwy gydol yr argyfwng. Maent wedi chwarae rhan ganolog yn y gwaith o ddiwallu anghenion hanfodol plant, pobl ifanc a'u teuluoedd. Byddwn yn parhau i gydweithio dros y misoedd nesaf er mwyn sicrhau bod trechu tlodi plant yn rhan annatod o'r broses o gynllunio adferiad Cymru gyfan.

Diolch i chi am eich ateb, Weinidog. Rwy'n siŵr y byddech yn cytuno bod llawer o ffactorau yn yr argyfwng sydd, mewn gwirionedd, mewn perygl o waethygu'r hyn sydd eisoes yn argyfwng tlodi plant difrifol iawn yma yng Nghymru, ac roedd hynny'n wir cyn COVID, ac mae'r rheini'n cynnwys pethau fel problemau o ran cael gafael ar ofal plant pan na fydd menywod yn gallu dychwelyd i'r gwaith o bosibl os nad yw ysgolion ar agor ar sail amser llawn—popeth o hynny i blant sydd wedi'u hallgáu'n ddigidol rhag addysg o bell. A gaf fi ofyn i chi heddiw, Weinidog, i barhau i weithio gydag awdurdodau lleol ac i ail-bwysleisio iddynt y dylent roi trechu tlodi plant a chodi plant allan o dlodi wrth wraidd eu hagendâu wrth iddynt ddechrau cynllunio ar gyfer adeiladu nôl yn well ar ôl yr argyfwng COVID?

Ie, diolch, Helen Mary. Rwy'n hapus iawn i gadarnhau ein bod yn gwneud hynny; rwy'n hapus i wneud hynny eto. Fel rhan o gynlluniau canolog y Llywodraeth, rydym yn chwilio am adferiad sy'n seiliedig ar werthoedd ac sy'n gwneud yn siŵr nad yw'r rhai sy'n cael eu taro galetaf gan gyni ac argyfyngau blaenorol yn cael eu taro am yr eildro, os mynnwch, gan yr argyfwng hwn. Felly, rydym yn ymwybodol iawn o hynny. Rydym wedi bod yn gwneud nifer o bethau i sicrhau bod pobl yn cael eu diogelu cymaint ag y gallwn. Felly, rydym wedi ychwanegu £11 miliwn at y gronfa cymorth dewisol, fel y gall gefnogi galwadau am gymorth ariannol gan bobl ledled Cymru yn ystod y pandemig. Rydym wedi cefnogi mudiadau trydydd sector yr effeithiwyd arnynt gan yr argyfwng gyda chronfa gwerth £24 miliwn i alluogi mudiadau gwirfoddol i barhau ac ehangu eu gwaith yn ystod yr argyfwng—sy'n bwysig iawn yn ôl rhai o'r pethau y gwn eich bod wedi bod yn gweithio arnynt drwy gydol y cyfnod hwn.

Fis diwethaf, cyfarfûm â Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru a'r comisiynydd plant i drafod gwella canlyniadau i blant sy'n byw mewn tlodi, gan edrych ar beth yn rhagor y gellid ei ddysgu am yr hyn sy'n gweithio'n dda ac ystyried cyfleoedd i rannu arferion da ar draws awdurdodau lleol. 

Hoffwn ddweud mai un o fanteision bach yr argyfwng fu'r gallu i weithio ar wahanol lwyfannau digidol gydag arweinwyr ar draws llywodraeth leol. Mae hynny wedi dod â ni at ein gilydd mewn ffordd nad ydym wedi ei wneud o'r blaen o bosibl. Felly, rydym wedi cael cyswllt llawer gwell a mwy cynhwysfawr. Rwy'n gobeithio'n fawr y gallwn ledaenu arferion da yn y ffordd honno, gan weithio gyda'n gilydd yn agos fel tîm yn y dyfodol. Felly, rwy'n hapus iawn gydag awdurdodau lleol, yn y ffordd rydym wedi gweithio gyda'n gilydd. Mae'n teimlo, rwy'n credu, iddynt hwy ac i mi, yn fwy fel tîm nag o'r blaen.

Yn amlwg mae gennym ymrwymiad £40 miliwn i sicrhau bod disgyblion yn cael prydau ysgol am ddim a'u bod yn cael eu bwydo nid yn unig yn ystod y tymor, ond drwy gydol gwyliau'r haf. Rwy'n falch iawn ein bod wedi gwneud hynny; nid oedd angen i bêl-droediwr ddweud wrthym wneud hynny, er fy mod yn falch iawn ei fod wedi llwyddo i sicrhau hynny i blant ledled Lloegr hefyd. Mae'n bwynt pwysig iawn mewn perthynas â threchu tlodi plant.

Rwyf hefyd eisiau sôn am y ffaith ein bod yn parhau i fynd i'r afael â thlodi mislif, ac rydym yn gweithio gyda Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru i sicrhau y gall awdurdodau lleol reoli'r gwaith o ddosbarthu nwyddau ochr yn ochr â phrydau ysgol am ddim. Felly, mae hynny'n bwysig iawn ac yn fy marn i, mae'n cael ei anwybyddu weithiau fel rhan o'r hyn y gall profiad o dlodi ei olygu, yn enwedig os ydych yn fenyw ifanc yn yr ysgol.

Diolch. Rhianon Passmore.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Weinidog, mae dadansoddiad a gyhoeddwyd gan y gynghrair Dileu Tlodi Plant yn gynharach yn y pandemig hwn wedi dangos, ar draws Cymru gyfan—gan adrodd rhwng 2015 a 2019—fod tlodi plant wedi gostwng ychydig bach. Yn ystod y pandemig hwn, mae Llywodraeth Cymru wedi ymateb i'r argyfwng gyda buddsoddiad ychwanegol a sylweddol iawn i gronfa cymorth dewisol ar gyfer Cymru'n unig, cronfa rydych newydd ei chrybwyll, sy'n rhoi cymorth i'r rhai sy'n wynebu argyfwng ariannol enbyd, yn ogystal â chaniatáu mwy o hyblygrwydd i'r rhai sy'n defnyddio'r gronfa cymorth dewisol, ac yn ychwanegol at y cyhoeddiad am y gronfa galedi leol, ac yn amlwg, y gronfa fawr a phwysig, cronfa cadernid economaidd Cymru.

Weinidog, gan ein bod yn gwybod, mewn economi gyfalafol, fod yr incwm a enillir, ynghyd â lefelau budd-dal lles y DU i deuluoedd, sydd bellach wedi'u torri, yn dylanwadu'n drwm ar dlodi plant, pa gymorth y mae ein partneriaid mewn llywodraeth leol wedi gofyn amdano, a pha gymorth ychwanegol y gall Llywodraeth Lafur Cymru ei roi i rwystro ac atal melltith tlodi plant?

Ie, Rhianon, rydych yn disgrifio gwir felltith tlodi ym mywyd person ifanc, ac ymhell cyn yr argyfwng hwn, yn y misoedd yn arwain at yr argyfwng mewn gwirionedd—er nad oeddem yn gwybod eu bod yn arwain at yr argyfwng ar y pryd—comisiynais adolygiad i archwilio beth arall y gallai Llywodraeth Cymru ei wneud i leihau costau a hybu incwm i deuluoedd ledled Cymru. Roedd yr adolygiad hefyd yn edrych ar fuddsoddi mewn rhaglenni a gwasanaethau sy'n trechu tlodi plant a phobl ifanc, er mwyn sicrhau eu bod, cyn belled ag y bo modd, yn gwella'r canlyniadau i bobl sy'n byw mewn tlodi. Yn anffodus, mae effaith y pandemig coronafeirws ar lefelau tlodi, gan gynnwys tlodi plant, yn y tymor byr i ganolig, yn debygol o fod yn sylweddol. Yn erbyn y cefndir hwnnw ac ar y cyd â chynlluniau adfer yr aethpwyd ati i nodi'r argymhellion yn sgil yr adolygiad a'u trafod gan y Cabinet wedyn. Bydd manylion y camau y cytunwyd arnynt, ynghyd â chanfyddiadau allweddol yr adolygiad, yn cael eu cyhoeddi cyn diwedd mis Gorffennaf.

Mae awdurdodau lleol o bob cwr o Gymru wedi cyfrannu tystiolaeth werthfawr i'r adolygiad hwnnw drwy amrywiaeth o weithgareddau ymgysylltu, ac mae'n amlwg eu bod yn bartner allweddol wrth inni ddechrau gweithredu'r argymhellion. Mae'r rhain yn cynnwys camau ymarferol y gallwn eu cymryd i gynyddu incwm a lleihau costau byw hanfodol i deuluoedd sy'n byw mewn tlodi ledled Cymru.