Hoffwn gyfrannu fel Cadeirydd y Pwyllgor Cydraddoldeb, Llywodraeth Leol a Chymunedau. Ac fel pwyllgorau eraill, ar hyn o bryd rydym yn cynnal ymchwiliad i effaith COVID-19 ar ein meysydd cyfrifoldeb. Ac mae'n amlwg fod ymateb yn rhoi pwysau ariannol sylweddol ar y sefydliadau sy'n gweithredu yn y meysydd o fewn ein cylch gwaith, a gallu'r sefydliadau hynny i ymateb yn y ffordd fwyaf effeithiol i'r heriau parhaus.  

Wrth gwrs, mae awdurdodau lleol yn y rheng flaen wrth ymateb i'r argyfwng hwn ac mae wedi dod ar adeg pan yw'r gwasanaethau hanfodol hynny y maent yn eu darparu eisoes o dan bwysau ariannol sylweddol a chyfyngiadau cyllidebol. Sylwaf fod y gyllideb atodol hon wedi sicrhau bod £180 miliwn o arian caledi ar gael i awdurdodau lleol, gan gynnwys £78 miliwn ar gyfer colledion incwm oherwydd yr argyfwng hwn. Ac mae'r awdurdodau lleol wedi cael mynediad cynnar at eu taliadau setliad mis Mai a mis Mehefin i'w helpu gyda'u hymateb, ac mae'r camau cychwynnol hynny i'w croesawu'n fawr. Fodd bynnag, bydd yn hanfodol sicrhau bod ein cynghorau'n parhau i gael cymorth o'r fath dros y misoedd nesaf, a blynyddoedd yn wir, er mwyn cynnal gwasanaethau presennol ac ailddechrau'r rheini sydd ar stop ar hyn o bryd. Yn wir, fel y pwysleisiodd y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol wrthym yn y pwyllgor, yr effaith ariannol hirdymor sy'n peri pryder, felly bydd yn hollbwysig sicrhau bod setliadau ariannol yn y dyfodol yn deg ac yn cydnabod yr effaith hon.

Gan symud ymlaen at faterion eraill, mae'r achosion cynyddol o drais yn erbyn menywod, cam-drin domestig a thrais rhywiol yng nghyfnod COVID-19 yn peri cryn dipyn o bryder i'n pwyllgor. Roedd y dystiolaeth gan Cymorth i Fenywod Cymru yn tynnu sylw at ba mor bwysig yw sicrhau bod cyllid ar gyfer gwasanaethau cymorth yn cyrraedd y rheng flaen. Sylwaf fod y gyllideb atodol yn cynnwys £200,000 o arian cyfalaf ar gyfer y grant i ddarparwyr llochesi, ac mae hynny i'w groesawu, ond hoffwn bwysleisio pa mor bwysig yw sicrhau bod arian yn cyrraedd gwasanaethau cymorth rheng flaen. Mae'n hanfodol fod digon o arian yn cyrraedd y rheng flaen er mwyn galluogi darparwyr i'w ddefnyddio yn y ffordd orau i newid a chefnogi'r gwaith o ddarparu gwasanaethau. Ydy, mae cyllid cyfalaf yn bwysig, ond nid yw'n helpu i fynd i'r afael â phroblemau incwm a gollir neu gost defnyddio staff asiantaeth i lenwi pan fo staff parhaol yn absennol.

Dywedodd Cymorth i Fenywod Cymru wrthym fod canlyniadau arolwg a gynhaliwyd yn dangos bod 90 y cant o wasanaethau yn wynebu costau uwch o ganlyniad uniongyrchol i'r pandemig, yn cynnwys costau cyfarpar diogelu personol a phrinder staff. Felly, mae'n hanfodol fod cymorth ariannol ar gael ar gyfer y rhain, yn ogystal â chyllid cyfalaf. Mae Cymorth i Fenywod Cymru wedi galw am arian wedi'i glustnodi ar gyfer gwasanaethau arbenigol sydd o leiaf yr un faint â'r cyllid sy'n cael ei fuddsoddi mewn mannau eraill yn y DU. Hoffai weld cynllun clir i sicrhau arian yn lle'r cyllid sydd wedi ei ailgyfeirio tuag at liniaru effaith COVID-19 a chyllid y gellir ei ddefnyddio'n hyblyg ar gyfer costau refeniw a chymorth. Cefnogwn y galwadau hyn, a hoffwn ofyn i'r Gweinidog ystyried sicrhau bod cyllid o'r fath ar gael fel mater o flaenoriaeth. Diolch yn fawr.