Part of the debate – Senedd Cymru am 6:29 pm ar 8 Gorffennaf 2020.
Rwyf am droi fy sylw ar unwaith at drafnidiaeth bws. Wrth ddiolch i'r Ceidwadwyr am gyflwyno'r ddadl hon, hoffwn yn arbennig ddiolch i yrwyr bws yn gyntaf am eu hymdrechion i gadw trafnidiaeth i fynd, yn enwedig ar gyfer gweithwyr allweddol, drwy gydol yr argyfwng hwn, y pandemig a gawsom. Mewn gwirionedd, y gyrwyr bws sydd wedi bod yn weithwyr allweddol drwy gydol yr argyfwng hwn, ac maent wedi peryglu eu hunain wrth wneud hynny, ac yn parhau i wneud hynny. Felly, byddwn yn sicr yn cytuno â'r sylwadau sydd wedi'u gwneud eisoes ynglŷn â sicrhau eu diogelwch. Mae hyn yn rhywbeth rwyf eisoes wedi bod yn ymwneud â chwmnïau bysiau a'r undebau yn ei gylch, a byddaf yn parhau i wneud hynny. Edrychaf ymlaen at glywed gan y Gweinidog sut y byddant yn sicrhau diogelwch gyrwyr bysiau yn y dyfodol, gan gydnabod y risg uwch i yrwyr, a chydnabod y risg gynyddol, gydag unrhyw newidiadau i'r mesurau cadw pellter cymdeithasol, i fwy o deithwyr sydd eisiau teithio erbyn hyn, yn ogystal, wrth i bobl ddychwelyd i'r gwaith—sut y bydd Llywodraeth Cymru yn ymgysylltu â gweithredwyr bysiau a'r undebau ar y mater hollbwysig hwn.
Hefyd, Weinidog, fel defnyddiwr trafnidiaeth gyhoeddus rheolaidd fy hun, byddwn yn ychwanegu fy llais at y rheini, gan gynnwys fy nghymheiriaid yn yr undebau, sy'n credu y dylai gorchuddion wyneb fod yn orfodol ar drafnidiaeth gyhoeddus, a hynny'n syml fel mesur rhagofalus. Rwy'n siŵr mai'r ddadl fyddai nad ydym wedi gweld y dystiolaeth ddiffiniol eu bod yn chwarae rôl benodol, ond fel mesur rhagofalus—yr hyn y mae Lynne eisoes wedi'i nodi ar y risg uwch o fynd ar drafnidiaeth gyhoeddus mewn gofod agos, cyfyng fel bws, ond hefyd y risg uwch y gwyddom fod gyrwyr bysiau eisoes yn agored iddi, heb sôn am eu teithwyr. Mae'n pasio'r prawf synnwyr cyffredin hwnnw y mae undebau a chyrff teithwyr yn dweud y byddai'n ei wneud yn gwbl resymegol.
Felly, yn hytrach nag aros am yr holl dystiolaeth i ddweud yn hytrach, 'Gadewch i hyn ddigwydd', gadewch inni ei wneud, oherwydd, mewn gwirionedd, mae teithwyr, gyrwyr, pawb arall yn credu ei fod yn gwneud synnwyr. Byddwn yn dweud y byddai'n gwneud synnwyr fel rhywun sy'n teithio ar fysiau a threnau yn rheolaidd. Byddaf yn gwisgo un beth bynnag, felly rwyf am i bobl eraill wneud hynny hefyd, oherwydd fy mod am ddiogelu pobl eraill, nid fi fy hun. Felly, gadewch i ni fwrw ymlaen i'w wneud.
Ond a gaf fi ddweud o ran y cyllid—? Mae fy ymgysylltiad dros y cyfnod argyfyngus hwn â phobl fel First Cymru, Cyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr a Rhondda Cynon Taf wedi bod yn rhagorol. Rydym yn llythrennol wedi eistedd mewn cyfarfodydd fideo ac oherwydd y cyllid caledi a roddwyd ar waith, rydym wedi siarad am y llwybrau sy'n flaenoriaeth er mwyn i bobl gyrraedd y gwaith ar yr adeg y mae angen iddynt wneud hynny, i'w hysbytai, i'w cartrefi gofal, i'r mannau hynny lle roedd gweithwyr allweddol yn mynd. Dyma'r tro cyntaf erioed i mi eistedd mewn sefyllfa o'r fath, ac roedd hynny oherwydd bod y cyllid wedi'i gynllunio i ganiatáu i hynny ddigwydd—i awdurdodau lleol a weithiau, i bobl fel fi eistedd mewn partneriaeth a dweud, 'Ble mae'r data sy'n dweud y dylem fod yn darparu'r bysiau hyn, ar ba adegau o'r dydd y dylem fod yn eu darparu?'—ac rydym wedi bwrw ymlaen â hynny.
Felly, rwy'n croesawu hynny; mae hynny wedi caniatáu inni ddod â—. Hyd yn oed yn nannedd yr argyfwng, daethom ag wyth neu naw o wasanaethau yn ôl yn weithredol o fewn dyddiau, ac mae'n glod i First Cymru a oedd yn eistedd gyda ni, yn glod i'r gyrwyr hynny a oedd yn barod i'w gweithredu. Ac wrth i ni symud ymlaen gyda'r cynllun argyfwng newydd ar gyfer bysiau, rwy'n falch fod yr ymagwedd honno yno, gan symud yn raddol oddi wrth y system ddadreoleiddiedig hon lle rydym yn taflu arian at y wal ac yn meddwl tybed beth sy'n digwydd, a'n bod yn dweud mewn gwirionedd, 'Gadewch inni gynllunio ffordd ymlaen ar hyn'. Weinidog, gwn eich bod wedi eich argyhoeddi ynglŷn â hyn; rhaid i hon fod yn ffordd ymlaen yn y tymor hwy i'r sector bysiau hefyd, gan ddefnyddio'r sgiliau, cadw'r swyddi, adeiladu ar y swyddi; adeiladu'n ôl, mae'n rhaid i mi ddweud, nid yn unig y nifer o bobl sy'n teithio ond ymhell y tu hwnt i hynny.
Dyna beth ddylai ein dyhead barhau i fod, fel nad yw'n fethiant mewn bywyd, fel y dywedodd rhywun unwaith, os ydych dros oed penodol eich bod yn teithio ar fws—mae'n llwyddiant, oherwydd maent yn lân, maent yn fforddiadwy, maent yn hawdd eu defnyddio, mae gennym docynnau sy'n cydgysylltu, mae'n cysylltu â threnau ac yn y blaen. Dyna fu eich nod erioed, Weinidog, ac mae angen inni ddychwelyd at hynny a pheidio â cholli golwg ar y nod wrth fynd yn ein blaenau.
Felly, mae hyn yn anodd iawn o ran sut y gwnawn hyn pan fo pobl yn poeni ar hyn o bryd, ond po fwyaf o gefnogaeth y gallwn ei rhoi i weithredwyr bysiau, a sicrhau bod y gwasanaethau'n mynd ar yr adegau y mae pobl am iddynt fynd, a dweud wrth bobl, 'Fe'i gwnawn yn ddiogel i chi'—. A hynny, Weinidog, mae'n rhaid i mi ddweud, yw lle byddai'r penderfyniad syml ynglŷn â gwneud y defnydd o fasgiau wyneb yn orfodol yn help mawr. Gadewch inni wneud hynny a gwneud i bobl deimlo y gallant gyfrannu at ei gwneud yn fwy diogel ar drafnidiaeth gyhoeddus, fel ein bod yn cael mwy o bobl yn ôl arnynt yn awr. Diolch yn fawr iawn.