Part of the debate – Senedd Cymru am 7:35 pm ar 15 Gorffennaf 2020.
Mae argyfwng COVID wedi egluro cymaint o bethau: yr hyn sy'n bwysig i'n cymdeithas ni, yr hyn yr ydym ni'n dymuno ei newid, pam y dylai penderfyniadau gael eu gwneud yn agos at y bobl y maen nhw'n effeithio arnynt, ac mae'r argyfwng hefyd wedi rhoi cipolwg i ni ar ddyfodol gwahanol, oherwydd nid yw'r ddadl hon am annibyniaeth yn gwestiwn cyfansoddiadol pellennig ar gyfer yfory; mae'n flaenoriaeth frys ar gyfer heddiw. Yr wythnos hon, cadarnhaodd y Prif Weinidog nad oedd Prif Weinidog y Deyrnas Unedig hon, fel y'i gelwir, wedi codi'r ffôn yn ystod y cyfnod o bandemig iddo ers diwedd mis Mai. Rydym ni hanner ffordd drwy fis Gorffennaf. Yr wythnos diwethaf, dywedodd Prif Weinidog y DU ei fod yn fodlon tarmacio dros wastadeddau Gwent a datganoli mewn arddangosiad digywilydd o hawlio haerllug. A hyd yn oed yn awr, yng nghoridorau tywyll San Steffan, mae confensiwn yn cael ei rwygo i sicrhau ein bod ni'n gadael yr UE heb gytundeb. Mae miliynau'n cael eu clustnodi ar gyfer rheoli a rhwystrau ar y ffiniau, a hyn i gyd tra bod y Torïaid yn cynllunio eu hymosodiad nesaf ar bwerau'r gwledydd datganoledig. Dyna yw dyfodol yr undeb hwn sydd dan warchae.
Mae ein cynnig ni yn cynnig rhywbeth gwahanol, cipolwg, gobaith o ddyfodol lle mae pobl Cymru yn penderfynu ein tynged ni ein hunain, dyfodol sy'n agor drysau yn hytrach na'u cau. Llywydd, mae pobl Cymru yn gwthio'r drws hwnnw. Mae cefnogaeth i annibyniaeth wedi cyrraedd lefelau yr oedd llawer yn eu gweld fel bod yn amhosibl. Mae gweithredwyr YesCymru yn ennill y ddadl ar lawr gwlad, ac mae'r gorymdeithiau All Under One Banner yn dangos cenedl hyderus yn datblygu. Nid ydym yn gweld annibyniaeth fel diwedd y daith ond yn hytrach, ei dechrau, gan mai annibyniaeth yw'r unig ateb gwleidyddol i'r cwestiwn o sut y gallwn ni adeiladu gwlad sy'n adlewyrchu ein gwerthoedd ac sy'n gwireddu ein breuddwydion. Pe byddai gennym ni'r arfau i wneud hynny, gallem ni yng Nghymru greu gwlad gadarn, economi flaengar, man sy'n gofalu am yr hen a'r ifanc, lle gall ein hamgylchedd ni ffynnu a lle gall ein pobl ni adeiladu rhywbeth gwell.
Mewn Cymru annibynnol, gellid dileu tlodi plant drwy fuddsoddi yn ein system addysg, ein gweithlu, ynghyd â system fudd-daliadau sy'n ateb i angen. Nid oes unrhyw beth yn gynhenid am dlodi Cymru—tlodi o ran uchelgais sy'n ein cadw ni fel hyn, tlodi mewn uchelgais a wneir yn hynod amlwg gan benderfyniad Llywodraeth Lafur Cymru i ddileu ein cynnig cyfan, yn hytrach na mynd i'r afael â'r hyn a gynigir, ymgais i gau drws os bu un erioed.
Llywydd, mae'n anrhydedd mawr i mi fod yn Weinidog yr wrthblaid ar gyfer y dyfodol. Mae graffig di-chwaeth ar led ar hyn o bryd gan Aelod Seneddol Llafur sy'n gweiddi'n groch am ddyled Cymru, gan anwybyddu'n gyfleus iawn y ffaith bod dyled y DU ar hyn o bryd yn £2 triliwn. Does bosib nad y ddyled fwyaf sydd gennym ni yw honno i genedlaethau'r dyfodol, oherwydd mae gwleidyddiaeth yn siomi'r cenedlaethau hynny ar hyn o bryd. Rydym ni'n gwybod ers dros 40 mlynedd bod trychineb carbon deuocsid yn ein hwynebu ni oherwydd y lefelau yr ydym ni'n eu rhyddhau i'r atmosffer, ac rydym ni'n dal i ryddhau 40 biliwn tunnell o garbon diocsid bob blwyddyn. Allwn ni ddim rheoli'r hyn sy'n digwydd mewn gwledydd eraill, ac mae ceisio cael San Steffan i weld y golau yn wastraff amser, ond yr hyn y gallwn ni ei wneud yw cymryd cyfrifoldeb drosom ni ein hunain. Drwy harneisio'n hadnoddau naturiol yn hytrach na'u llosgi, gallem ni yng Nghymru arwain y ffordd a dod yn esiampl o economi oleuedig sy'n wynebu'r dyfodol â balchder.
Nid yw'r cynnig hwn yn gofyn i Aelodau bleidleisio ar annibyniaeth; mae'n cadarnhau y dylai pobl Cymru gael yr hawl i benderfynu. Siaradais am fathau gwahanol o ddyfodol, a gwn fod llawer o Aelodau ar y meinciau Llafur yn rhannu'r weledigaeth yr wyf i wedi'i gosod o wlad gyfrifol yn fyd-eang sy'n arddel gobaith, cydraddoldeb a ffyniant. Byddwn i'n dweud wrthyn nhw, heb annibyniaeth, ni fydd unrhyw lwybr arall yn ein tywys ni tuag at y dyfodol hwnnw. Cyhyd ag y byddwn ni'n parhau i fod yn rhan o'r undeb sy'n achosi tlodi i'n pobl ac sy'n dilyn polisïau economaidd sydd wedi'u cynllunio i ddod â budd i'r canol cyfoethog ar draul ein pobl ein hunain, ni fyddwn ni byth yn cyrraedd ein potensial a bydd pob llwybr yn troi yn ôl arnynt eu hunain. Os ydym ni eisiau adeiladu rhywbeth gwell ar ôl COVID, ni ellir penderfynu ar ein dyfodol yn adfeilion sigledig San Steffan. Felly, rwyf i'n gofyn i bob aelod o'r Senedd hon ddangos eu hymddiriedaeth ym mhobl Cymru, rwyf i'n gofyn iddyn nhw gadw'r drws hwnnw yn gilagored, ac rwyf i'n gofyn iddyn nhw bleidleisio dros ddyfodol ein gwlad, nid ei gorffennol.