5. Will the Minister make a statement on the development of a Swansea Bay and western valleys metro? OQ55452

Y Dirprwy Weinidog i ymateb.

Gwnaf, yn wir. Rydym wedi bod yn ariannu Cyngor Abertawe, Llywydd, i ddatblygu, gyda'r rhanbarth, becyn o gynigion i ddatblygu Metro De Cymru. Rydym wedi ariannu hynny hyd at ryw £2 filiwn yn ystod y blynyddoedd diwethaf, ac rydym yn bwriadu cyflymu hynny nawr drwy gynnwys Trafnidiaeth Cymru i symud ymlaen â'r cam nesaf.

Gweinidog, mae datblygu Metro ym Mae Abertawe a'r Cymoedd gorllewinol yn hanfodol er mwyn lleihau amseroedd teithio a thagfeydd yn Abertawe a'r cyffiniau, ac er mwyn sbarduno datblygu economaidd yn ein cymunedau ni yn y Cymoedd. Serch hynny, er y cytunwyd ar gyllid i gynnal astudiaeth ddichonoldeb yn 2017, nid ydym wedi cael fawr ddim o'r wybodaeth ddiweddaraf am y cynllun hwn gan Lywodraeth Cymru. A wnewch chi amlinellu pryd yr ydych yn disgwyl i'r astudiaeth ddichonoldeb gael ei gwneud yn gyhoeddus, a phryd yr ydych yn disgwyl gwneud penderfyniad ar y cynllun? Ac a ydych chi'n cytuno ei bod yn bwysig y dylai dewisiadau rheilffyrdd ysgafn mewn ardaloedd fel Cwm Tawe a Chwm Aman fod yn rhan o'r gwaith dichonoldeb hwnnw?

Wel, rwy'n rhannu diddordeb yr Aelod o ran sicrhau y caiff y cynnig hwn ei gyflymu. Mae gennyf ddiddordeb mawr mewn datblygu Metro ym Mae Abertawe ac rwy'n teimlo'n rhwystredig o ran y cynnydd sydd wedi bod hyd yn hyn. Dyma un o'r rhesymau pam rydym wedi gofyn i Drafnidiaeth Cymru, yn rhan o'r llythyr cylch gwaith, fod â swyddogaeth wrth ddatblygu'r cynigion hyn. Fel y dywedais, mae gwaith wedi bod yn mynd rhagddo yn y rhanbarth gan yr awdurdodau lleol eu hunain, ac maent wedi datblygu pecyn cychwynnol o fesurau, gan gynnwys gwasanaethau rheilffyrdd Metro pellter hir a lleol newydd ar hyd rheilffordd ardal Abertawe, nad oes digon o ddefnydd ohoni ar hyn o bryd. Byddai hyn yn cwtogi ar yr amseroedd teithio rhwng y Gorllewin i Abertawe a Chaerdydd a thros y ffin.

Fe fyddai'r gwasanaeth Metro newydd, drwy seilwaith rheilffyrdd newydd a nifer o orsafoedd newydd a safleoedd parcio a theithio strategol, yn cysylltu Abertawe, Castell-nedd a Llanelli yn fwy effeithiol. Rydym ni hefyd, fel rhan o hyn, yn edrych ar wella'r gwasanaethau bysiau sy'n ehangu yn rhanbarth Bae Abertawe. Ac rwy'n cytuno â Dai Lloyd bod angen i hynny gynnwys rheilffyrdd ysgafn hefyd. Yn amlwg, mae cyd-destun Bae Abertawe yn wahanol i gyd-destun Metro'r Cymoedd canolog, lle ceir llawer mwy o wasanaethau a seilwaith rheilffyrdd eisoes. Ac er mwyn i'r Metro fod yn wasanaeth ystyrlon 'troi fyny a mynd' yn y De-orllewin, fe fyddai'n rhaid mynd y tu hwnt i edrych ar reilffyrdd trwm, a chael cymysgedd o reilffyrdd ysgafn, trafnidiaeth bws cyflym, teithio llesol a mesurau blaenoriaethu bysiau.

Daeth y symbyliad ar gyfer Metro Bae Abertawe yn sgil galwadau niferus yn y Siambr hon am system drafnidiaeth sy'n sail i'r fargen ddinesig, ac rwy'n falch nawr bod Trafnidiaeth Cymru yn gweithio gyda Llywodraeth Cymru ac awdurdodau lleol i ddatblygu cynlluniau, yn arbennig ar gyfer y gwasanaeth cyflymach hwnnw i'r Gorllewin a'r De.

Rwyf wedi cyflwyno'r achos o'r blaen y byddai parcffordd yn siŵr o gefnogi'r nod diweddarach hwnnw yn ogystal â gwella'r cyfleoedd ar gyfer teithio llesol a'r math o reilffyrdd yr oedd Dai Lloyd yn sôn amdanynt. Rwy'n derbyn mai mater a gafodd ei ddatganoli yw hwn, ond mae cyllid gan Lywodraeth y DU ar gael ar gyfer parcffordd, felly oni fyddai'n ddoeth i Drafnidiaeth Cymru a'r partneriaid eraill gynnwys Llywodraeth y DU yn—[Anghlywadwy.]—am eu bod nhw'n bartneriaid yn y fargen ddinesig, wedi'r cyfan, yn hytrach nag, efallai, gyflwyno bil iddyn nhw ar y diwedd neu honni bod diffyg buddsoddiad?

Wel, yn fy marn i, fe fyddai gweld parcffordd yn Felindre fel mesur teithio llesol yn gofyn am gryn dipyn o ddychymyg, Llywydd, ond, yn sicr, fel rhan o rwydwaith ehangach, fe fyddai'n fuddiol, ac rydym wedi dweud hynny ar hyd y daith. Yr hyn nad ydym ei eisiau yw creu darn o seilwaith nad yw'n cysylltu â rhwydwaith ehangach. Ac yn sicr, roedd Alun Cairns, pan oedd ef yn Ysgrifennydd Cymru, yn awyddus iawn i chwarae gemau gwleidyddol, wrth geisio cyflwyno hyn yn ddewis deniadol, ond, wrth gwrs, heb roi unrhyw ystyriaeth i sut y dylid rhedeg y gwasanaethau. Un peth yw rhoi cyllid ar gyfer seilwaith, ond heb  drenau i redeg arno, mae'n ddiystyr, ac oni bai ei fod yn cysylltu â chanol dinas Abertawe yn hytrach nag osgoi canol y ddinas a'r teithiau eraill ymlaen, ni fyddai'n gwneud fawr o synnwyr ychwaith.

Nawr, rwy'n cytuno â Suzy Davies—fel rhan o symud y drafodaeth yn y rhanbarth oddi wrth fargen ddinesig yn ôl i ddinas-ranbarth, felly mae'n gofyn am ddull mwy cydlynol yn hytrach na gweinyddu pot o arian grant yn unig, ac mae angen i drafnidiaeth fod yn rhan o'r weledigaeth honno wedyn. Ac fe wnes i, ynghyd â David T.C Davies, gyfarfod â phrif gynrychiolwyr y fargen ddinesig yr wythnos diwethaf.

Mae'r ffordd y mae'r fargen ddinesig wedi ei sefydlu gan Lywodraeth y DU yn wahanol i'r ffordd y mae bargen ddinesig Caerdydd wedi ei sefydlu. Mae'n ymwneud â gweinyddu cyfres o brosiectau yn hytrach na defnyddio dull cyfun ehangach, ac mae gan yr un yng Nghaerdydd fwy o hyblygrwydd ar gyfer hynny. Felly, yn sicr fe fyddem ni â diddordeb mewn cael trafodaeth i newid hynny pe byddai awydd am hynny. Ond, unwaith eto, rwy'n pwysleisio, gadewch inni beidio â chanolbwyntio gormod ar y fargen ddinesig—mecanwaith i ariannu grantiau yw hwnnw—gadewch inni ganolbwyntio ar y ddinas-ranbarth. Gadewch inni beidio â chanolbwyntio ar Felindre fel gwasanaeth parcio a theithio yn unig, gadewch inni ganolbwyntio ar rwydwaith integredig a chydlynus sy'n cysylltu'r holl ddarnau, yn hytrach na datganiad bach melys i'r wasg ynglŷn ag un etholaeth y mae'r Ceidwadwyr yn gobeithio ei thargedu.