Part of 6. Cwestiynau Amserol – Senedd Cymru am 3:18 pm ar 15 Gorffennaf 2020.
Diolch am hynny. Credaf y bydd cytundeb cyffredinol ar draws pob ochr o'r Siambr fod gwasg a chyfryngau rhydd a chadarn yn hanfodol i unrhyw wlad ac unrhyw ddemocratiaeth—cyfryngau sy'n gallu hysbysu, craffu, dal gwleidyddion ar bob ochr i gyfrif, creu llwyfan i ni siarad gyda'n gilydd fel cenedl, adlewyrchu ein hanghenion fel gwlad, a rhannu ein diwylliant a'n hanes gyda'n gilydd. Ond rydym wedi gweld ein gallu i wneud hyn yng Nghymru yn lleihau dros nifer o flynyddoedd ac yn arbennig dros yr ychydig wythnosau diwethaf. Rydym wedi gweld bod Reach plc yn amsugno gormod o swyddi a chreadigaethau golygyddol a phenderfyniadau golygyddol yng Nghymru i rannau Seisnig o'r system, lle nad oes unrhyw wybodaeth am ein hanghenion na dealltwriaeth o'n democratiaeth. Rydym wedi gweld yr un peth yn digwydd gyda Newsquest a, Llywydd, wrth i mi godi i siarad heddiw, rydym yn clywed bod dros 500 o swyddi'n mynd o fewn y BBC a gwyddom y bydd hynny'n cael effaith ar y BBC yng Nghymru. Byddwn i'n dadlau na fu unrhyw reoleiddio effeithiol ar ddarlledu gwasanaeth cyhoeddus ers rhai blynyddoedd. Mae corfforaethau cyfryngau preifat yn bodoli i greu gwerth i gyfranddalwyr ac nid i wasanaethu pobl Cymru. Felly, Gweinidog, onid yw'n bryd i Lywodraeth Cymru, a byddwn yn dweud y Senedd hon hefyd, weithio gyda'i gilydd i greu modelau newydd a fydd yn diwallu anghenion a buddiannau pobl yn y wlad hon—modelau cydweithredol, lle y rhoddwn bobl yn gyntaf yn hytrach na dim ond elw, a lle mae'r cyfryngau'n gwasanaethu ein gwlad ni, ac nid ni'n gwasanaethu eu hanghenion nhw?
Gweinidog, rwyf hefyd yn credu bod angen adolygu Ofcom ar frys. Ers blynyddoedd lawer, mae Ofcom wedi methu Cymru ac wedi methu â sicrhau rheoleiddio darlledu gwasanaeth cyhoeddus yn effeithiol, ac mae'r methiant hwnnw i'w weld ar ein sgriniau teledu ac yn cael ei glywed ar y radio ddydd ar ôl dydd. Ond, ar yr un pryd, Gweinidog, mae gofyniad, rwy'n credu—efallai drwy'r Senedd hon yn hytrach na thrwy Lywodraeth Cymru—i sicrhau cyllid er mwyn sicrhau bod mynediad sylfaenol i wybodaeth sylfaenol am ein democratiaeth a'r cyfreithiau sy'n bodoli yn y wlad hon. Rwy'n bryderus iawn ac yn pryderu'n fawr am y bobl a fydd yn colli eu bywoliaeth dros yr wythnosau a'r misoedd nesaf hyn. Mae angen inni estyn allan at y bobl hynny, at y newyddiadurwyr hynny, sydd weithiau'n gwneud ein bywydau mor anghyfforddus ag yr ydym yn ei haeddu. Ond mae angen cyfryngau a gwasg egnïol a hanfodol bob amser i'n dwyn ni i gyd i gyfrif ac i roi gwybod i bobl Cymru am yr hyn sy'n digwydd o ran llywodraethu a chyfreithiau, ond hefyd i'n galluogi ni i fyw bywyd llawn fel cenedl.